Gia tăng tội phạm hình sự về động vật hoang dã

Một trong số các loài linh trưởng được cứu hộ, chăm sóc, nuôi dưỡng tại Vườn Quốc gia Cúc Phương (tỉnh Ninh Bình). Ảnh: Bích Nguyên

Là thành viên của Công ước về mua bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã, nguy cấp, quý hiếm (CITES) từ năm 1994, Việt Nam đã ban hành nhiều công cụ pháp lý nhằm luật hóa cam kết này và hoàn thiện khung pháp lý về xử lý vi phạm liên quan đến buôn bán ĐVHD.

Tuy nhiên, tình trạng săn, bắt, giết mổ, vận chuyển, kinh doanh, tiêu thụ bất hợp pháp các loài ĐVHD còn diễn biến phức tạp. Cụ thể, theo Báo cáo Công tác xử lý tội phạm về ĐVHD tại Việt Nam của Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), số lượng các vụ án hình sự về ĐVHD trong 5 năm gần đây có chiều hướng gia tăng.

Năm 2017 số vụ án hình sự về ĐVHD là 94 vụ, với 134 đối tượng bị bắt giữ thì năm 2021 con số này là 161 vụ, với 251 đối tượng. Sự gia tăng này có thể là biểu hiện của tính hiệu quả trong nỗ lực ngăn chặn tình trạng buôn bán ĐVHD trái phép, tuy nhiên nó cũng cho thấy rằng tình trạng buôn bán ĐVHD vẫn còn nghiêm trọng.

Mới đây nhất, ngày 12/5/2023, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử, tuyên phạt tổng mức án 9 năm tù cho 3 đối tượng có liên quan trong vụ án buôn bán, tàng trữ trái phép gần 2kg sừng tê giác phát hiện tại Hà Nội vào tháng 9/2022.

Cụ thể, 3 đối tượng là Nguyễn Văn Tuyên (sinh năm 1980), Nguyễn Văn Ngọc (sinh năm 1993), Nguyễn Văn Chính (sinh năm 1992), cùng trú tại thôn Lê Xá, xã Lê Thanh, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội, lần lượt nhận các mức án 42 tháng tù, 36 tháng tù và 30 tháng tù. Đối tượng Nguyễn Văn Tuyên cũng bị phạt bổ sung 50 triệu đồng.

Trong các đối tượng bị đưa ra xét xử, đối tượng Nguyễn Văn Tuyên đã từng bị Tòa án nhân dân quận Hà Đông tuyên phạt 30 tháng tù nhưng cho hưởng án treo về hành vi buôn bán trái phép 2 cá thể rắn hổ chúa vào năm 2010.

Đối tượng Nguyễn Văn Tuyên hiện được cho là đóng vai trò quan trọng trong hoạt động vận chuyển, buôn bán ngà voi, sừng tê giác trái phép tại khu vực miền Bắc. Theo đó, đối tượng này thường đặt mua các sản phẩm ĐVHD từ một số người quen đang làm việc tại châu Phi để bán trực tiếp hoặc qua môi giới đến những khách hàng có nhu cầu.

Cùng với sự gia tăng các vụ án về ĐVHD là sự gia tăng các loài ĐVHD bị thu giữ và theo đó là các nỗ lực cứu hộ, bảo tồn. Đơn cử, thống kê 3 năm gần đây của Trung tâm Cứu hộ ĐVHD Hà Nội cho thấy, số lượng ĐVHD được cứu hộ đã tăng nhanh chóng, chủ yếu từ các vụ bắt giữ vi phạm.

Theo đó, năm 2020 số vụ cứu hộ là 119 vụ, tương đương với 537 cá thể tiếp nhận giải cứu, thì đến năm 2022 con số này đã tăng lên thành 142 vụ, với 1.242 cá thể được cứu hộ.

Bích Nguyên