Giao thông vận tải của Việt Nam đang phát triển… ngược

Phát biểu tại Hội thảo Công bố nâng cao hiệu quả ngành vận tải đường bộ Việt Nam nhằm giảm thiểu chi phí logistics và giảm khí thải GHG diễn ra ngày 28/3 tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể đã nhận định, đường bộ là phương thức vận tải xương sống trong hoạt động vận tải hàng hóa Việt Nam. Năm 2016, vận tải hàng hóa đường bộ chiếm 77% tổng lượng vận chuyển hàng hóa cả nước, trong khi đó vận tải đường thủy nội địa chỉ chiếm 18% và đây là một là nghịch lý.

Bởi Việt Nam có đường bờ biển dài, mạng lưới sông ngòi chằng chịt, không phải đầu tư lớn, chi phí vận tải đường thủy thấp nhưng mang lại hiệu quả rất cao với việc tận dụng khai thác tự nhiên… thì lại không phát triển. Còn giao thông đường bộ phải đầu tư lớn, chi phí cao lại là hình thức chính để vận tải hành khách và hàng hóa.

Vận tải đường bộ dễ gây tai nạn, ô nhiễm môi trường, chi phí logistics cao

Với vai trò là người đứng đầu ngành giao thông vận tải, ông Thể không phủ nhận giao thông vận tải đường bộ trong thời gian qua có những mặt mạnh. Nhưng bên cạnh đó cũng bộc lộ nhiều mặt yếu như tai nạn giao thông, chi phí logistics cao... Tính ra, chi phí logistics ở Việt Nam chiếm gần 21% tổng GDP, cao hơn so với hầu hết các nước trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), làm ảnh hưởng đến khả năng cạnh trong xuất khẩu và tăng chi phí đối với nhà sản xuất và người tiêu dùng. Do vậy trong giai đoạn hiện nay, phải thay đổi hình thức vận tải chủ lực đường bộ bằng đường thủy nội địa.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói: “Hiện ngành vận tải trong nước đang có sự mất cân bằng rất lớn giữa vận tải đường bộ và vận tải đường thủy nội địa. Nhiều năm qua giao thông đường bộ Việt Nam phát triển nhanh và nóng. Điều đó làm gia tăng tình trạng tai nạn giao thông (gấp 156 lần so với đường thủy nội địa), chi phí vận tải logistics cao, tác động đến môi trường, gây hiệu ứng nhà kính (gấp 3,4 lần so với đường thủy nội địa)… Chính vì vậy phát triển giao thông đường thủy là cần thiết”.

Đề cập đến vấn đề này, Giám đốc quốc gia Ngân hàng thế giới (WB) tại Việt Nam Ousmane Dione cho rằng, vận tải hàng hóa đường bộ và đường thủy nội địa chiếm 90% vận tải hàng hóa tại Việt Nam. Việt Nam lại là một trong những nền kinh tế mở lớn nhất trên thế giới, sự cạnh tranh của Việt Nam ngày càng phụ thuộc vào chi phí vận tải và logistics. Thu nhập trung bình người Việt Nam tăng, do đó đòi hỏi sự lưu thông dịch chuyển hàng hóa ngày càng lớn. Thế nhưng hệ thống vận tải đường thủy nội địa lại thiếu đầu tư nghiêm trọng, mặc dù chiếm 20% trong mạng lưới vận tải nói chung.

Ông Ousmane Dione nói: “Đường thủy nội địa chiếm 2-3% trong ngân sách đầu tư giao thông và mức độ như vậy là không đủ để mở rộng chuyên chở, duy tu bảo dưỡng. Cần đầu tư mạnh mẽ hơn bởi đây là khu vực cần tập trung trong hệ thống của Việt Nam”.

Phải tận dụng cơ hội mà thiên nhiên ban cho trong giao thông đường thủy

Và để phát triển hệ thống vận tải này, ông Ousmane Dione gợi ý: “Để vừa tận dụng tốt cơ hội mà thiên nhiên mang lại vừa giảm chi phí logistics đồng thời giảm thải ra môi trường nhằm thúc đẩy khả năng cạnh tranh và phát triển kinh tế, Chính phủ Việt Nam nên tạo cơ hội cho vay nhằm thu hút doanh nghiệp tư nhân, khuyến khích các công ty quốc tế tham gia vận tải đường thủy trong nước”.

Để thực hiện giải pháp này, bà Jen Jung Eun Oh, Trưởng nhóm nghiên cứu giao thông của WB tại Hà Nội cũng cho biết: “Trong 25 năm tới chúng tôi sẽ hỗ trợ dịch vụ vận tải, logistics Việt Nam với những công nghệ mới đạt hiệu quả cao, tạo thuận lợi thương mại; xây mới cải tạo mạng lưới cơ bản nhằm quản lý tài sản có hệ thống, đảm bảo khả năng phục hồi lâu dài”.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể thì cho rằng, để giải quyết vấn đề, trong thời gian tới ngành vận tải trong nước sẽ tập trung áp dụng công nghệ mới, sinh học, công nghệ tái tạo để giảm hiệu ứng nhà kính. Đồng thời sẽ phát triển để khai thông đường thủy nội địa với xu hướng là tuyên truyền, vận động để mọi người thấy được tầm quan trọng của vận tải thủy nội địa. Trong đó tập trung vào thay đổi thể chế, dịch vụ liên quan, khuyến cáo đầu tư cho đường thủy hiệu quả hơn nhiều so với đường bộ.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng cũng cho rằng Chính phủ cần điều tiết ngân sách nhiều hơn cho đường thủy, cho nạo vét luồng rạch để nâng tỷ trọng tàu lên 1.000 tấn thay bằng 300 tấn như hiện nay… “Với việc phát triển vận tải đường thủy nội địa như vậy sẽ làm giảm tỷ trọng vận tải đường bộ, giảm tình trạng tai nạn giao thông, giảm chi phí vận tải logistics và quan trọng nhất là bảo vệ môi trường”, Bộ trưởng nói.

Còn về đầu tư hạ tầng, Bộ trưởng cũng nhận định vẫn đầu tư kết cấu hạ tầng cứng, nhưng kết nối đường bộ với cảng biển, hàng không, ga tàu hỏa… để chi phí đầu tư trong kết cấu hạ tầng thấp, giảm chi phí logistics. Bên cạnh đó, đào tạo nguồn nhân lực để phát triển tập trung mạnh hơn cho vận tải đường bộ giai đoạn sắp tới.

Tú Anh