Giúp bệnh nhân giảm lệ thuộc vào heroin

Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Buprenophine được triển khai thí điểm từ tháng 5/2019. PGS-TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) đã trao đổi về những lợi ích của việc điều trị này.

* Thưa ông, thành công từ chương trình điều trị các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone trong hơn 10 năm chắc là lý do để chúng ta tiếp tục triển khai điều trị bằng thuốc Buprenorphine. Nếu so sánh với Methadone thì loại thuốc mới này có những ưu điểm gì?

PGS-TS Nguyễn Hoàng Long. Ảnh: NGỌC VIỆT

- Buprenorphine giúp người nghiện giảm hoặc ngừng lệ thuộc vào heroin và các chất dạng thuốc phiện khác, giảm hội chứng cai. Do vậy họ sẽ giảm hoặc không sử dụng heroin hay các chất dạng thuốc phiện khác nữa. Cũng do vậy, sẽ phòng được các bệnh lây truyền qua đường máu như HIV, viêm gan B, viêm gan C. Điều trị Buprenorphine cũng làm giảm tử vong do dùng quá liều heroin, giảm các hành vi phạm pháp, giúp người nghiện phục hồi chức năng tâm lý xã hội, lao động và hòa nhập cộng đồng.

Khi so sánh về 2 thuốc Buprenorphine và Methadone, qua các nghiên cứu cho thấy, hiệu quả trong điều trị nghiện của Buprenorphine và Methadone tương tự nhau. Tuy nhiên, do tác dụng của Buprenorphine kéo dài nên bệnh nhân chỉ phải đến cơ sở y tế 2-3 ngày một lần ngậm thuốc khi đã đạt ổn định liều trong khi bệnh nhân uống Methadone cần đến cơ sở y tế hàng ngày.

Thuốc Buprenorphine cũng an toàn và ít tác dụng phụ hơn so với Methadone. Với người nghiện mà nhiễm HIV đang điều trị bằng thuốc ARV, do Buprenorphine không tương tác thuốc với ARV nên không phải tăng liều, trong khi nếu dùng Methadone cần tăng liều cả hai loại thuốc này.

Tuy nhiên, Buprenorphine cũng có một số nhược điểm khi so sánh với Methadone, đó là phương thức sử dụng thuốc Buprenorphine phức tạp hơn Methadone. Thuốc Buprenorphine sử dụng đường ngậm dưới lưỡi, tan chậm nên thời gian người bệnh phải ngồi đợi thuốc tan hết khoảng 10-15 phút, thuốc có vị hơi đắng trong khi Methadone uống xong thì về ngay. Giá thành thuốc Buprenorphine cũng đắt hơn khi so sánh cùng liều dùng với Methadone.

* Ông có thể nói rõ hơn về tác dụng của thuốc Buprenophine?

- Buprenorphine là chất dạng thuốc phiện bán tổng hợp, có tác dụng tương tự như thuốc phiện, mocphin hay heroin… Thuốc Buprenorphine đã được sử dụng trong y học để điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bất hợp pháp, điều trị đau cấp và mạn tính.

Khám và tư vấn cho người nhiễm HIV. Nguồn: tin247

Buprenorphine giúp người nghiện giảm hoặc ngừng lệ thuộc vào heroin và các chất dạng thuốc phiện khác như thuốc phiện, morphine…, giúp giảm hội chứng cai như đau cơ, đau khớp, vã mồ hôi, lo lắng, bồn chồn, chảy nước mũi, nước mắt, ngáp…

Buprenorphine là dạng thuốc viên nên việc vận chuyển, bảo quản cũng dễ dàng hơn, ngậm dưới lưỡi và có tác dụng kéo dài hơn Methadone nên bệnh nhân khi đã ổn định liều có thể 2-3 ngày mới phải đến cơ sở y tế để ngậm một lần nên sẽ giảm đáng kể thời gian đi lại, nhất là bệnh nhân ở vùng núi hay vùng sâu, vùng xa.

Việc đưa Buprenorphine vào điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện cũng là tăng thêm sự lựa chọn cho người nghiện chất dạng thuốc phiện trong điều trị.

* Trên thế giới đã có nước nào điều trị cho người bệnh trước khi chúng ta triển khai, thưa ông?

Buprenorphine chỉ hấp thu tốt khi ngậm dưới lưỡi. Nếu uống, thuốc sẽ hấp thu kém qua đường ruột nên không có tác dụng.

- Trên thế giới, Buprenorphine được sử dụng để điều trị cho người nghiện các các chất dạng thuốc phiện từ năm 1995 tại Pháp, đến nay đã có 40 quốc gia áp dụng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa Buprenorphine vào danh mục thuốc thiết yếu từ năm 2005.

Theo báo cáo của WHO năm 2015, khu vực có tỉ lệ các nước sử dụng cao nhất là châu Âu với 88,6% số nước sử dụng Methadone, 59,1% Buprenorphine và 50% sử dụng dạng thuốc phối hợp hai thuốc là Buprenorphine/Naloxone.

* Đối với bệnh nhân, ông có lời khuyên gì dành cho họ khi tham gia điều trị bằng loại thuốc này?

- Nghiện là bệnh mãn tính của não bộ nên cần điều trị và điều trị lâu dài. Có thể nói, việc đưa thêm Buprenorphine vào điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện là một sự quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước để bệnh nhân có thêm sự lựa chọn phù hợp với điều kiện của từng cá nhân. Do vậy, người nghiện các chất dạng thuốc phiện hãy vượt qua chính mình để tiếp cận ngay điều trị Methadone hoặc Burpenorphine vì lợi ích sức khỏe, kinh tế của chính bản thân mình, gia đình mình rồi sau đó là các lợi ích của cộng đồng.

Tôi cũng khuyên các gia đình có người thân nghiện cần yêu thương, hỗ trợ giúp đỡ người nghiện tiếp cận các dịch vụ điều trị Methadone hay Buprenorphine và dự phòng lây nhiễm HIV.

* Được biết, việc điều trị này vẫn chỉ là thực hiện thí điểm tại một số tỉnh/thành phố. Về lâu dài, Cục Phòng, chống HIV/AIDS có triển khai rộng trên toàn quốc?

- Mặc dù thuốc đã triển khai tại nhiều nước trên thế giới, tuy nhiên lại là mới ở Việt Nam, do vậy Cục Phòng, chống HIV/AIDS dự kiến giai đoạn đầu triển khai thí điểm tại một số tỉnh, ưu tiên các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa như: Sơn La, Điện Biên, Nghệ An, Yên Bái, Hòa Bình, Lai Châu, Thanh Hóa. Những tỉnh này trước tiên là triển khai tại các cơ sở điều trị Methadone, sau đó có thể cấp phát thuốc về cho nhân viên y tế thôn bản để họ cấp cho bệnh nhân nhằm giảm quãng đường và thời gian đi lại của bệnh nhân.

Sau giai đoạn thí điểm, tùy kết quả, Cục Phòng, chống HIV/AIDS có thể sẽ tham mưu cho Bộ Y tế triển khai rộng rãi ra toàn quốc như Methadone hiện nay.

* Xin cảm ơn cục trưởng!

NGỌC VIỆT (thực hiện)