Góp phần tạo ứng xử văn minh: Văn hóa từ hoạt động kinh doanh ăn uống

Vẫn còn những hình ảnh chưa đẹp

Hàng ngàn năm nay, Hà Nội vốn nổi tiếng và thu hút với đông đảo du khách trong và ngoài nước bởi đặc trưng văn hóa ẩm thực phong phú, lâu đời, cùng với đó là nét thanh lịch, gần gũi của con người trên mảnh đất Thăng Long xưa. Cũng chính vì lẽ đó, ẩm thực Hà Nội đã trở thành nguồn cảm hứng, đi sâu vào trong văn học từ bao đời nay. Trong những tác phẩm viết về ẩm thực Hà Nội xưa của Vũ Bằng hay Thạch Lam, ngoài việc miêu tả về sự tinh tế của các món ăn, những trang viết luôn gián tiếp nói đến những nét đẹp trong văn hóa bán hàng.

Một thứ hàng không thể giản dị hơn là hàng nước, nhưng không ai không ấn tượng với cách cư xử nhã nhặn của cô bán hàng trong tác phẩm “Hàng nước cô Dần” của nhà văn Thạch Lam, từ cách ăn mặc cho đến lời ăn tiếng nói. Thế nhưng, có thể vì guồng quay cuộc sống mới, có thể vì Hà Nội giờ đã là nơi hội tụ tứ chiếng, nên thương hiệu “bún mắng cháo chửi” của Thủ đô bỗng vài năm trở lại đây lại trở thành nổi tiếng, thậm chí lên lên cả kênh truyền hình nước ngoài, khiến nhiều du khách không khỏi tò mò, sau đó là bức xúc.

Một số cửa hàng kinh doanh tại Hà Nội vẫn đang nỗ lực vì sự hài lòng của thực khách. (Ảnh: K. Tiến)

Không phải lần đầu tiên, nhưng mới đây quán “bún chửi” nổi tiếng Hà Nội trên phố Ngô Sĩ Liên lại khiến không ít thực khách thêm một lần bức xúc khi chủ quán bất chấp những lên án, chê bai vẫn thản nhiên mắng chửi khách hàng. Mới đây, một thực khách sau khi tò mò đến quán đã vô cùng bức xúc chia sẻ trên mạng xã hội câu chuyện bị mạt sát ở đây để cảnh báo mọi người đừng dại dột vào nếm thử “bún chửi” như cô để rồi vác bực vào người.

Cô gái chia sẻ: “Mình sốc toàn tập khi hỏi về việc có tầng 2 để lên ngồi không và bị chủ quán xỉa xói: “Chim cút! Xôi xéo! Dẫn nhau ra nhà nghỉ mà ăn...”. Thiết nghĩ tại sao một thứ chợ búa, vô văn hóa như vậy vẫn có thể tồn tại được giữa cái đất thủ đô tự hào nghìn năm văn hiến. Người ta mong đợi gì khi đến đây: một bát bún ngon, hay những câu chửi bới tục tĩu để thỏa mãn lòng tò mò về thứ “đặc sản” này của Hà Nội?”.

Không chỉ mình cô gái trên, mà hàng trăm thực khách đã từng đến quán bún này trên phố Ngô Sĩ Liên cũng cùng nhận cảm xúc vừa mất tiền, vừa cay cú. Thậm chí, từng có diễn đàn, bài báo đề cập thẳng thắn: “Người có tự trọng, thì đừng bao giờ ăn ở những quán “bún mắng, cháo chửi” như vậy”. Thế nhưng, những quán “bún mắng, cháo chửi” như thế này cũng đã kéo dài nhiều năm và bị kêu gọi tẩy chay khá nhiều, nhưng không những chưa sập tiệm mà khách vẫn kéo đến nườm nượp. Nhiều người đến vì tò mò, phần đông khác thì... mặc kệ vì biết “chửi” vốn là phong cách quen thuộc của quán.

Văn minh hơn trong hoạt động kinh doanh, ăn uống

Được biết, các hành vi ứng xử thiếu văn hóa của một số chủ cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống “bún mắng, cháo chửi” này đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh và cần phải chấn chỉnh. Cũng chính vì lí do này, mà trong năm 2017, UBND TP. Hà Nội cũng đã ban hành văn bản về thực hiện nếp sống văn hóa trong hoạt động kinh doanh dịch vụ ăn uống. Theo đó, UBND Hà Nội giao các Sở chức năng xây dựng, trình UBND TP ban hành “Quy chế tổ chức kinh doanh dịch vụ ăn uống đường phố theo hướng văn minh, hiện đại”.

Ngoài ra, các đơn vị này phải tham mưu bổ sung tiêu chí ứng xử văn hóa trong hoạt động kinh doanh dịch vụ ăn uống vào tiêu chí bình xét gia đình văn hóa, tổ dân phố văn hóa hàng năm. Văn bản này cũng lưu ý: “Phải thường xuyên kiểm tra, xử lý nghiêm những cơ sở kinh doanh có vi phạm; xem xét thu hồi hoặc kiến nghị các cơ quan chức năng thu hồi giấy phép kinh doanh đối với cơ sở vi phạm”.

Nhằm xây dựng con người Hà Nội văn minh, lịch sự, TP Hà Nội cũng đã ban hành “Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố” từ tháng 3.2017. Bên cạnh đó, Thành phố cũng bày tỏ quyết tâm tập trung nhiều nguồn lực để triển khai thực hiện thành công quy tắc này. Mục tiêu chung được bộ quy tắc này đưa ra là nhằm từng bước xây dựng, hình thành những chuẩn mực văn hóa nhằm điều chỉnh lời nói, thái độ, hành vi của cá nhân, tổ chức nơi công cộng trên địa bàn Hà Nội, xây dựng Thành phố văn minh, hiện đại. Góp phần giữ gìn và phát triển truyền thống văn hóa tốt đẹp của Thủ đô , xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Thế nhưng, dường như những văn bản chỉ đạo hay quy tắc ứng xử nơi công cộng mà thành phố ban hành với nhiều kỳ vọng vẫn chưa thực sự đi vào cuộc sống. Chủ quán “bún chửi” Ngô Sĩ Liên sau nhiều chỉ trích, dù đã hứa sẽ cố gắng kiềm chế, nhưng thực tế cho thấy hiện tượng gây bức xúc này không hề thay đổi.

Và cũng đã không ít thực khách cũng đã thất vọng và mất niềm tin như Thạch Lam đã từng, khi ông viết trong cuốn “Hà Nội ba sáu phố phường”: “Người Việt mình phần nhiều giàu có rồi thì không hay cố nữa. Đó là cái tật chung của người mình, khiến cho không có một công cuộc nào phát đạt được lâu dài, cả từ trong cách buôn bán cho đến những công nghệ khác… Vì ta thử vào mua ở hiệu đó mà xem, chẳng có ai săn đón chào mời khách, nhà hàng thản nhiên và dửng dưng như không cần bán, mua hay không, đều tỏ ý không cần. Thật là đáng tiếc. Ồ, sao sự cố gắng ở nước này không được lâu bền nhỉ”.

Lời của Thạch Lam, đó cũng chính là những lời gan ruột dành cho những nơi kinh doanh, buôn bán “có tiếng” nhưng mất đi thái độ phục, sự thanh lịch của người Tràng An xưa. Tuy nhiên, xét một khía cạnh nào đó, Hà Nội vẫn đang từng ngày nỗ lực để văn minh và đẹp hơn trong mắt mọi du khách đến chơi, thăm quan cũng như sinh sống. Trong khi đó, những người kinh doanh đang là một trong những đối tượng mà khách du lịch tiếp xúc nhiều nhất khi đến Hà Nội thì hoạt động kinh doanh dịch vụ ăn uống có ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh của Thủ đô ngày hôm nay.

Chị Lê Thu Hương (chủ một quán ăn trên đường Cầu Giấy) chia sẻ: “Nhiều người gọi “bún mắng, cháo chửi” là văn hóa của những người kinh doanh ở Hà Nội nhưng tôi khẳng định chắc chắn là không phải. Bởi đây chỉ là một trong số ít những hình ảnh không đẹp của Thủ đô. Những người kinh doanh như chúng tôi vẫn đang nỗ lực từng ngày để “vừa lòng khách đến, đẹp lòng khách đi”. Cũng theo chị Hương, những nét đẹp trong văn hóa ẩm thực riêng của Thủ đô chắc chắn sẽ được lưu giữ mãi cho đến mai sau.

K. Tiến