Hạnh phúc

Theo lối chiết tự từ nguyên thì chữ “phúc” gồm có bộ “lễ” (tôn kính), chữ “nhất” (một), chữ “khẩu” (miệng), chữ “điền” (ruộng) với hàm ý mong muốn có một mảnh ruộng, một đời sống có miếng ăn. Nghĩa rộng chỉ những sự tốt lành. Chữ “hạnh” nghĩa là may mắn. “Hạnh phúc” là những điều tốt đẹp, may mắn, sung sướng.

Xét đến cùng, nhân loại trước nay đều nung nấu một mục đích vươn tới hạnh phúc. Vì hạnh phúc biểu hiện tính người rõ nhất, điều mà triết học văn hóa đang có xu hướng đẩy khái niệm này về địa hạt mỹ học với quan niệm có gì đẹp hơn con người đâu, đến lượt con người lại coi không gì đẹp hơn, quý hơn hạnh phúc. Thế là người ta lấy khái niệm “hạnh phúc” làm điểm tựa để kiến tạo một mô hình con người văn hóa mới phù hợp với thời đại công nghiệp. Như vậy, “hạnh phúc” có tính giá trị, tính nhân sinh, tính lịch sử, tính truyền thống. Mỗi thời, mỗi nơi, thậm chí mỗi người có quan niệm khác nhau về hạnh phúc, nhưng vẫn có những tiêu chí mang tính phổ quát chung.

Con người hạnh phúc trước hết là con người có lý tưởng, phấn đấu, cống hiến và hy sinh vì mục đích cao cả, tốt đẹp của dân tộc, của nhân loại. Lý tưởng luôn đi cùng với niềm tin. Người giàu có lý tưởng cũng là người giàu có niềm tin. Thời trung đại có nhà khoa học sẵn sàng lên giàn thiêu chỉ để nói lên một chân lý rằng Trái Đất quay quanh Mặt Trời. Họ đã tin và coi chân lý lớn hơn sự sống bản thân và hạnh phúc là được chết cho chân lý, vì chân lý. Thật buồn biết bao khi con người ta sống không lý tưởng, không niềm tin, tức là không có động lực sống, không phải là sống, chỉ là tồn tại. Các tôn giáo cũng có quan niệm riêng về hạnh phúc là được hy sinh cho niềm tin tôn giáo thiêng liêng của họ.

Hạnh phúc luôn có một nét nghĩa thỏa mãn trong hưởng thụ, về vật chất (ăn, ở, mặc…), về tinh thần (giáo dục, văn hóa…). Thế giới ca ngợi Hồ Chí Minh có cách giải quyết tuyệt vời nhất dù trong hoàn cảnh ngặt nghèo nhất để cố gắng mang hạnh phúc cho dân. Sau tháng 9-1945, nước ta rơi vào tình trạng kiệt quệ, vận nước mong manh bởi thù trong giặc ngoài nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn chủ trương ưu tiên hai nhiệm vụ cấp bách là diệt giặc đói, diệt giặc dốt. Đó là tinh thần nhân văn cao cả, là tầm trí tuệ kiệt xuất trên cơ sở sâu thẳm một tình yêu nước, yêu dân lớn lao hiếm thấy. Dân đói, dân dốt là bất hạnh lớn nhất của bất cứ quốc gia nào và ngược lại.

Hạnh phúc là cống hiến, là trách nhiệm, là sẻ chia. Ở góc độ này, Hồ Chí Minh là người hạnh phúc nhất khi Bác đã “hiến cả đời tôi cho dân tộc tôi”, là người có trách nhiệm lớn nhất đưa dân tộc ta đi tới hạnh phúc, là người giàu lòng yêu thương “sữa để em thơ, lụa tặng già”. Hôm nay cả nước đang “chống dịch như chống giặc”, những bác sĩ, y tá bản lĩnh và trí tuệ ở tuyến đầu, những người “hậu phương” tuyến sau góp từng chiếc khẩu trang, ủng hộ từng đồng tiền chắt bóp góp phần giúp người, cứu người. Họ là những người hạnh phúc vì đã biết mang lại hạnh phúc cho người khác.

Muốn cống hiến nhiều nhất thì phải học tập. Tự thân việc học tập là hạnh phúc vì được lớn lên nhờ tri thức của nhân loại. Học giỏi để phục vụ đất nước là hai lần hạnh phúc. Học gắn liền với lao động. Tự thân lao động là hạnh phúc vì làm ra của cải vật chất, thúc đẩy sự tiến bộ xã hội. Lao động có sáng tạo là hạnh phúc gấp đôi.

Hạnh phúc gắn liền với tinh thần dân chủ. Một biểu hiện sinh động của dân chủ là đối thoại. Người hạnh phúc là người được đối thoại, được nói ra ý mình để người khác nghe và ngược lại. Đấy là cơ sở cho sự cộng cảm, thấu cảm lẫn nhau để thân ái, hòa bình, hợp tác, hữu nghị… Đối thoại làm nên giao tiếp, qua giao tiếp, hiểu biết sẽ nhân lên hiểu biết, sáng tạo nhân lên sáng tạo, con người được là chính mình, làm chủ mình rồi làm mới mình.

Hạnh phúc còn là một tinh thần khỏe mạnh trong một thân thể khỏe mạnh. Phải nhờ sự rèn luyện, ăn uống điều độ, chăm tập thể dục, không nghiện ngập. Phải rèn mình để có sự vô tư trong sáng, trung thực, an nhiên, tự tại.

Hạnh phúc luôn ở phía trước để ta phấn đấu, hướng đến. Hạnh phúc luôn trong tay ta, để ta giữ gìn, nâng niu!

NGUYÊN THANH