Hậu quả khi cha mẹ đánh con

Tổn thương hằn trên da thịt trẻ sẽ lành, nhưng vết nứt và sự đứt gãy trong các liên kết tế bào thần kinh ở não bộ sẽ là khiếm khuyết theo bé cả đời. Một số khiếm khuyết phát triển thành tự kỷ, kích động (overactive), ám ảnh tự chỉ thị. Những hậu quả này sẽ lưu lại trong não bộ và xuất hiện khi trẻ lớn hơn, lập gia đình.

Ví dụ, bé gái bị cha ngược đãi từ nhỏ. Người cha này hay say rượu, đánh mẹ và bé. Trẻ sẽ lớn lên bình thường, học giỏi, thành đạt, nhưng khi lập gia đình, đời sống vợ chồng làm tái hiện lại khoảnh khắc bạo hành năm xưa (do một phần não bộ đứt gãy và nằm khuất sau nhiều năm). Người phụ nữ này trở nên dễ mâu thuẫn với chồng và gay gắt với con cái, nguy cơ tan vỡ gia đình.

Não trẻ là bức tranh của những mảnh ghép

Đây là ví dụ mà tôi tin chắc rằng bạn nào cũng từng trải nghiệm. Chúng mang lại cho bạn chuỗi cung bậc cảm xúc từ thích, tò mò, đến nhàm chán, bực bội và cuối cùng là bùng nổ. Trong khi đó, trẻ cũng có cung bậc cảm xúc giống bạn trong ví dụ này.

Dạy con bằng những hình phạt như đánh, mắng chửi là cách làm không khoa học. Ảnh: Telegraaf.

Ví dụ được đưa ra là con chạy lòng vòng từ chỗ tôi ngồi đến cái bàn và cười ở đó. Sau đó, bé chạy xuống cười với tôi thích thú. Ban đầu, tôi rất thích vì bé vui, nhưng con làm cả chục lần như vậy.

Đối với trẻ, bé vui mỗi khi quay lại vì con có thể ghép một ảnh trong não bộ. Do đó, mỗi chuỗi quay lại, bé cảm thấy vui khác nhau và không nhàm chán. Tôi sẽ thấy hơi chán và có vẻ làm phiền những người xung quanh. Tôi lo sợ ánh mắt mọi người nhìn hai cha con. Do đó, tôi ngăn bé làm. Bé vẫn làm, tôi giữ bé lại. Con khóc và đẩy tôi ra. Tôi giận hơn và kết thúc bằng câu nói: "Im ngay, về chỗ ngồi, nếu không, đi về nhà ngay". Bé khóc, tôi bế xốc con và còn hăm dọa "về nhà sẽ cho ăn roi".

Sau ví dụ này, nhiều cha mẹ thắc mắc có nên nghiêm khắc khi trẻ ương bướng không? Câu trả lời là nên, nhưng không phải theo cách phạt hay mắng.

Giáo sư Glaser, Bệnh viện Great Ormond Street (Anh), từng nhấn mạnh: "Nếu cha mẹ nào nghĩ phạt và la mắng sẽ làm bé ngoan hơn là suy nghĩ nên bỏ hoặc dừng lại. Nó không khác gì tội ác, nhưng lại không có tính răn đe hay giáo dục".

Cha mẹ nên giáo dục con như thế nào?

Trẻ dưới 3 tuổi:

Trẻ chưa thể phân biệt đúng, sai. Do đó, cha mẹ không nên cố gắng làm điều này. Cha mẹ nên tạo chuỗi lặp lại một cách xử lý để thể hiện điều cha mẹ không muốn và muốn trẻ làm. Bởi giai đoạn này, não trẻ là bức tranh gồm nhiều mảnh ghép. Mỗi ngày một ảnh ghép lại, đến khi ghép đủ bức tranh, trẻ sẽ phản ứng. Trẻ sẽ hiểu được điều mà cha mẹ muốn và không hài lòng. Bé sẽ ngoan hơn.

Trẻ dưới 3 tuổi không thể phân biệt đúng và sai. Do đó, cha mẹ không nên cố gắng làm điều này. Ảnh: Verywellfamily.

Trẻ trên 3 tuổi:

Trẻ có thể hiểu đúng, sai. Bạn nên giải thích mỗi lần bé làm sai và ngăn việc này bằng cách đưa con ra khỏi khu vực đó. Nếu bé khóc, bạn hãy để con làm vậy. Cha mẹ hãy đi làm việc khác. Khi bé bình tĩnh hơn, cha mẹ hãy cho con biết điều bé làm sai và tại sao bạn không đồng ý.

Với bé "cứng đầu", bạn đừng tranh cãi hay cố giải thích khi con không lắng nghe. Bạn nên im lặng và cho con thời gian "chỉ lệnh" để kết thúc hành động đó. Bạn có thể dùng tiếng chuông điện thoại để nhắc nhở về thời gian.

Hãy cho bé thời gian giải thích và lựa chọn. Nếu trẻ không lựa chọn, bạn vẫn kết thúc dù có sự đồng ý của bé hay không khi chỉ lệnh đã đưa ra.

Ví dụ, bạn nói với bé: "Con có 5 phút để dọn dẹp đồ chơi. Con nên sắp xếp chơi để kết thúc trong 5 phút cuối nhé!". Đó là chỉ lệnh. Khi chỉ lệnh qua, bạn nên kết thúc trò chơi và hỏi bé muốn dọn dẹp cùng mẹ không. Nếu bé không muốn dọn cùng bạn hoặc không đồng ý, bạn vẫn sắp xếp lại đồ chơi.

Khi nào cần đưa hình phạt cho trẻ?

Nếu không dọn trong 5 phút, bé sẽ không được chơi một ngày. Chúng ta không thực sự phạt trẻ, đó là cách cho trẻ lựa chọn khó hơn khi buộc phải bắt đầu nghĩ về nó. Nếu suy nghĩ theo cách này, bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhàng hơn.

Nguyên tắc chung là luôn lấy trẻ làm trung tâm và chịu trách nhiệm cho mọi hành vi. Do đó, tùy vào mỗi tình huống, bạn sẽ thay đổi cách ra điều kiện lựa chọn. Sự kiên định trong mọi thực thi của bạn mới là chìa khóa thành công.

Không ai có thể cản được ngọn lửa trong bạn khi giận dữ. Đôi lúc, bạn cảm thấy mệt mỏi, quá phiền phức với sự ương bướng của trẻ. Bạn có thể áp dụng cách thoát ra khỏi cảm xúc đó, chạy trốn khỏi trẻ chỉ 3 phút, chúng ta sẽ bình tình hơn. Sau 3 phút, bạn sẽ bình tâm trở lại và đóng sập cánh cửa muốn bạo hành lên con.

Bác sĩ Anh Nguyễn