Hậu Tướng Iran thiệt mạng: Cân bằng Trung Đông khó khăn khôn lường

Điều này diễn ra trong bối cảnh ảnh hưởng khu vực của Iran, mà vị chỉ huy Lực lượng Quds tài ba Soleimani đã mở rộng thành công trong thập kỷ qua, đang bị đe dọa bởi chính người dân Trung Đông, theo tờ Wall Street Journal (WSJ).

Cạnh tranh ảnh hưởng khốc liệt

Trước hết, tại Iraq, những người Hồi giáo Shiite thân cận với Iran đã trở nên ngày càng xa lánh với sức ảnh hưởng của Tehran. Tại Lebanon, một phong trào chống tham nhũng riêng biệt, cũng được phát động vào tháng 10 năm ngoái, đã thách thức hệ thống chính trị được kiểm soát hiệu quả bởi phong trào Hezbollah thân Iran. Nhiều người Lebanon, cả những người Shiites, đang coi Hezbollah chỉ như một phe phái chính trị Lebanon phải chịu trách nhiệm về sự rối loạn của các tổ chức nhà nước Lebanon.

Trong khi đó, bản thân Tướng Soleimani đã chứng minh một cách ấn tượng rằng tại Syria, nơi các đơn vị Lực lượng Quds và dân quân Shiite từ Lebanon, Iraq, Afghanistan và các nơi khác đã giúp Tổng thống Bashar al-Assad giành lại được quyền lực sau gần 9 năm xung đột với nhiều lực lượng.

Lực lượng an ninh Israel đang sẵn sàng tại cao nguyên Golan. Ảnh: AFP/Getty.

Tuy nhiên, Iran cũng cố gắng củng cố quyền kiểm soát của mình – điều hiện đang bị thách thức từ các cuộc không kích của Israel và một tình huống mới giữa Nga, một nhà tài trợ chính khác của chế độ Assad và Thổ Nhĩ Kỳ. Chiến dịch trừng phạt gây sức ép tối đa của Hoa Kỳ đối với Iran cũng đã làm suy yếu khả năng của Lực lượng Quds trong việc tài trợ cho các đối tác của nhóm này trong khu vực và kéo theo nhiều bất ổn tại nội bộ Iran.

Ngay cả trước khi Tướng Soleimani thiệt mạng, các quan chức chính phủ ở Trung Đông tin rằng sớm hay muộn thì Iran sẽ tấn công một nơi nào đó trong khu vực để giành lại ảnh hưởng chiến lược, nhất là sau vụ tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào Saudi Arabia đã kéo theo một số hệ lụy với nước này.

Hiện tại, ngay lúc này, các nhà lãnh đạo Iran không quan tâm đến một cuộc xung đột quân sự thông thường lớn, đặc biệt là liên quan đến sức mạnh không quân và hải quân. Trong khi Iran sở hữu lực lượng mặt đất được thử nghiệm trong chiến đấu, không quân và hải quân của nước này phần lớn đã lỗi thời.

Ở Iraq và Lebanon, các lực lượng thân cận Iran đã bắt đầu gia tăng hành động trong những tuần gần đây, bao gồm cả nỗ lực vào ngày 31/12 của lực lượng dân quân Kataeb Hezbollah nhằm vào Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Baghdad.

Sự cân bằng khó khăn

Không giống như Syria, nơi bị Hoa Kỳ coi là nhà tài trợ khủng bố kể từ năm 1979, Iraq và Lebanon đã thành công cho đến nay để duy trì một vị thế cân bằng giữa Washington và Tehran. Các lực lượng an ninh và quân đội Lebanon vẫn nhận được đào tạo và tài trợ của Hoa Kỳ ngay cả khi Hezbollah duy trì sự kiểm soát chiến lược đối với chính sách đối ngoại của Lebanon và khi các lực lượng thân cận Iran giữ các vị trí an ninh hàng đầu ở Baghdad. (Abu Mahdi al-Mohandes, cũng bị giết trong cuộc tấn công vào Tướng Soleimani, là phó chỉ huy Lực lượng Huy động phổ biến - nhóm dân quân chủ yếu là người Shiite được xây dựng để đối đầu với Nhà nước Hồi giáo năm 2014 và hiện, về mặt kỹ thuật, nằm dưới sự chỉ huy của chính phủ Iraq.

Tất cả sự cân bằng đó dường như sẽ khó khăn trong thời điểm tới, nếu không nói là hoàn toàn không thể duy trì, sau khi Tướng Soleimani chết, đặc biệt là khi thất bại của Nhà nước Hồi giáo không còn buộc chính phủ Hoa Kỳ, Iran và Trung Đông phải hợp tác chống lại kẻ thù chung. Teheran có thể trả đũa để cố gắng đẩy Hoa Kỳ ra khỏi Iraq, bao gồm cả việc tăng cường các cuộc tấn công vào các cơ sở của Hoa Kỳ ở đó và bằng cách tiến hành phản ứng chính trị chống lại sự hiện diện của Hoa Kỳ và củng cố vai trò của Hezbollah ở Lebanon.

Có những lực lượng mạnh, ở Lebanon và Iraq, không muốn các quốc gia của họ trở thành những người phụ thuộc hoàn toàn vào Iran, và sẽ cố gắng chống lại nỗ lực của Tehran khi họ muốn đẩy lui quân Mỹ hoàn toàn ở đây.

Tuy nhiên, tất cả Trung Đông cũng nhận thức được rằng mục tiêu bao trùm và tuyên bố của Tổng thống Trump sẽ là rút lui khỏi khu vực. Các nhà trung gian quyền lực ở Trung Đông cũng biết rất rõ rằng bất kỳ ai liên minh với Hoa Kỳ đều có thể nhận tín hiệu ngược chỉ sau một đêm – điều dường như đã xảy ra với lực lượng người Kurd Syria chỉ vài tháng trước.

Iran, về mặt khác, không thể tiến đi bất cứ đâu, dù có hay không Tướng Soleimani, WSJ nhận định.

An Bình