Hé lộ các tình tiết ở hậu trường khiến đàm phán Mỹ-Trung sụp đổ

5 ngày trước khi hy vọng đạt được thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung, một cuộc trao đổi riêng giữa Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cùng Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin đã làm thay đổi hoàn toàn không khí đàm phán thương mại giữa 2 nước.

Ngày 30-4, Phó Thủ tướng Lưu Hạc đã đưa ra một yêu cầu bất thường cho hai vị khách đến từ phương xa, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin khi họ đang có mặt Bắc Kinh để dự các đàm phán quan trọng, có thể giúp chấm dứt cuộc chiến thương mại tốn kém giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Ông Lưu, cố vấn kinh tế tín cẩn nhất của Chủ tịch Tập Cận Bình, muốn nói chuyện riêng với hai quan chức cấp cao của Mỹ. Cả ba đã tách khỏi các nhóm đàm phán và đi cùng với một thông dịch viên người Trung Quốc, bước vào một căn phòng nhỏ tại địa điểm cuộc đàm phán và ở bên trong gần một giờ. Một dự cảm chẳng lành lan tỏa khắp phòng họp chính nhưng chẳng ai dám hỏi lý do tại sao.

5 ngày sau, các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung vốn đang tràn ngập hy vọng, đã đảo chiều đột ngột. Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên Twitter hôm 5-5 rằng Mỹ sẽ tăng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỉ đô la hàng hóa Trung Quốc.

(Từ trái sang), Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven và Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc tại nhà khách Điếu Ngư Đài ở Bắc Kinh hôm 1-5. Ảnh: AFP

Truyền thông nhà nước Trung Quốc đã công kích thông báo này, nói rằng động thái tăng thuế của Mỹ sẽ gây khó khăn hơn để hai bên tiến tới một thỏa thuận thương mại.

Theo một nguồn tin Trung Quốc, trong một cuộc họp hôm 13-5, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đã thăm dò quan điểm của 24 thành viên Bộ Chính trị khác đối với các yêu cầu mới nhất của Mỹ trong đàm phán thương mại. Cuối cùng, đa số các ủy viên Bộ Chính trị Trung Quốc cho rằng người Mỹ đã đi quá xa và Trung Quốc nên kiên quyết phản đối.

Ngay sau đó, phía Mỹ cáo buộc Bắc Kinh bội ước về những cam kết đã đưa ra trước đó.

Mỹ đã tường thuật một cách sống động về việc Trung Quốc rút lại các cam kết quan trọng nhất trong bản dự thảo thỏa thuận thương mại dài 130 trang mà hai bên đã “nhất trí” trước đó. Bản dự thảo gửi lại cho Washington giảm xuống chỉ còn 103 trang, theo các nguồn tin của Mỹ.

Bắc Kinh nổi giận trước cáo buộc này, cho rằng Mỹ “không trung thực và cố tình tung hỏa mù”. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc chưa bao giờ công khai giải thích cụ thể về điều này.

Hai nguồn tin Trung Quốc tiết lộ với tờ South China Morning Post rằng, các cuộc đàm phán gặp trở ngại vì Mỹ “cứ liên tục bổ sung các yêu cầu mới trong giai đoạn cuối của cuộc đàm phán”. Họ nói rằng một số yêu cầu này sẽ tác động trực tiếp đến sự ổn định chính trị và xã hội của Trung Quốc.

Bắc Kinh càng tức giận hơn khi Mỹ tăng thuế với 200 tỉ đô la hàng hóa Trung Quốc vì cho rằng bằng cách hành động như vậy, Mỹ muốn đổ lỗi cho Trung Quốc làm sụp đổ cuộc đàm phán thương mại.

“Lý do thực sự khiến đàm phán đổ bể là Mỹ liên tục thay đổi yêu cầu của họ. Có rất nhiều thay đổi mà chúng tôi không thể nhượng bộ. Và rồi sau đó, họ quay lại cáo buộc chúng tôi rút lại các cam kết”, một nguồn tin nói.

Nguồn tin này cũng tiết lộ một số điểm chính mà hai bên không tìm được tiếng nói chung. Chẳng hạn, Washington yêu cầu Trung Quốc mở cửa mạng Internet hoàn toàn và nới lỏng các biện pháp kiểm soát, trong đó, yêu cầu các công ty điện toán đám mây nước ngoài lưu trữ tất cả dữ liệu tại Trung Quốc.

Nguồn tin này nói: “Trung Quốc chỉ có thể đồng ý mở cửa một số lĩnh vực chọn lọc. Mở cửa mạng Internet hoàn toàn là điều không thể”.

Một điểm gây tranh cãi khác là yêu cầu về lượng sản phẩm của Mỹ mà Trung Quốc phải mua hàng năm. Mỹ muốn Trung Quốc tăng nhập khẩu các sản phẩm của Mỹ thêm 100 tỉ đô la mỗi năm nhưng Bắc Kinh cho rằng rất khó để đạt được điều đó ngay lập tức.

Hai bên cũng bất đồng về vấn đề thao túng tiền tệ. Dù đồng ý với nguyên tắc không nên giảm giá nhân dân tệ để giành lợi thế thương mại, Bắc Kinh vẫn muốn có quyền linh hoạt và kiểm soát hơn trong điều hành tỷ giá đồng nhân dân tệ để đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính. Song Mỹ không chấp nhận như vậy.

Điểm gây tranh cãi nhất là nhà đàm phán Mỹ yêu cầu phải có một cơ chế giám sát để theo dõi và xác minh các tiến triển của Trung Quốc trong việc thực hiện các cam kết trong thỏa thuận thương mại. Họ cũng yêu cầu đưa vào thỏa thuận một điều khoản cho phép Mỹ áp thuế trở lại với hàng hóa Trung Quốc nếu phát hiện thấy rằng Trung Quốc không thực hiện đúng các cam kết. Một số luật của Trung Quốc cũng cần sửa đổi để giúp đáp ứng các yêu cầu của Mỹ.

“Đây là điều không thể chấp nhận được đối với phía Trung Quốc”, nguồn tin từ phía Trung Quốc nói và cho rằng, vấn đề cốt lõi là sự thiếu tin tưởng của Mỹ ở Bắc Kinh.

“Để đạt được thỏa thuận, cả hai phía cần hiểu quan điểm của mỗi bên. Người Mỹ cần hiểu rằng sẽ mất thời gian để Trung Quốc tiến hành các thay đổi. Nếu họ không chấp nhận và cứ đòi hỏi thay đổi ngay lập tức thì không có cách nào chúng tôi có thể tiếp tục đàm phán”, nguồn tin nói.

Quỹ quản lý tài sản lớn nhất thế giới UBS Global Wealth Management của ngân hàng UBS (Thụy Sĩ) cho rằng nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa bị tổn thương đến mức khiến hai bên có động lực lớn để đạt được thỏa thuận thương mại.

Tan Min Lan, Giám đốc văn phòng đầu tư ở châu Á-Thái Bình Dương của UBS Global Wealth Management, nhận địnhhai bên chỉ có thể đạt được thỏa thuận sớm nhất là ngay trước năm 2020.

Theo South China Morning Post

Chánh Tài