Hệ thống NOTAM là gì mà vừa bị lỗi, Mỹ phải hoãn hủy hơn 8.000 chuyến bay?

FAA phải ra quyết định lần đầu tiên trong 2 thập kỷ

Cục Hàng không liên bang Mỹ (FAA) gặp sự cố về Hệ thống Dịch vụ Thông báo tin tức hàng không (NOTAM) vào tối 11/1 theo giờ VN, khiến hàng loạt các chuyến bay tại Mỹ bị hoãn/hủy.

Lần đầu tiên trong 2 thập kỷ, FAA phải lệnh cho các hãng tạm dừng mọi chuyến khởi hành nội địa cho đến 14 giờ GMT (21 giờ tại VN) để có thể cập nhật thông tin bay và tình hình an toàn.

Hàng ngàn hành khách đã rơi vào hoàn cảnh mắc kẹt, chờ đợi vạ vật tại các sân bay trên toàn nước Mỹ. Các sân bay chật kín người. Một số hãng hàng không còn khuyến cáo hành khách nên về nhà chờ đợi.

Hành khách chờ đợi tại sân bay quốc tế Orlando. Ảnh - Reuters

Nhiều quan chức trong ngành hàng không Mỹ so sánh sự việc này với những gì xảy ra sau vụ khủng bố 11/9. Nhiều hãng hàng không lớn tại Mỹ như Southwest Airlines Co, United Airlines, Delta Air Lines, American Airlines báo cáo ít nhất 40% chuyến bay mỗi hãng bị hoãn hoặc hủy trong ngày 11/1.

Một số công ty chuyển phát như FedEx, United Parcel Service, DHL cũng cho biết bị gián đoạn hoạt động ở quy mô nhỏ.

Hiệp hội Du lịch Mỹ chỉ trích sự cố trục trặc hệ thống máy tính của FAA là “thảm họa”. Thượng nghị sĩ Maria Cantwell, Chủ tịch Ủy ban Thương mại Thượng Viện Mỹ, cho biết cơ quan này sẽ điều tra sự việc. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Ted Cruz cho rằng sự cố “hoàn toàn không thể chấp nhận”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải Mỹ điều tra về sự cố trên và cho biết hiện chưa rõ nguyên nhân vụ việc. Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Mỹ - ông Pete Buttigieg cam kết sẽ thực hiện quy trình điều tra nguyên nhân sự cố và đưa ra khuyến nghị về các bước cần thiết tiếp theo.

Vậy NOTAM là gì mà gây ảnh hưởng đến như vậy?

NOTAM là Hệ thống Dịch vụ Thông báo tin tức hàng không cung cấp thông báo cho những người liên quan tới hoạt động vận hành một chuyến bay về những thông tin cần thiết như việc đóng cửa các đường băng, cảnh báo va chạm chim hay vật cản trên lộ trình...

Hệ thống này hoàn toàn tách biệt với hệ thống kiểm soát không lưu – vốn là hệ thống giúp điều chỉnh máy bay ở khoảng cách an toàn – nhưng cũng là công cụ rất quan trọng đối với an toàn bay.

Thông báo NOTAM có thể bao gồm những thông tin như việc một đường băng nào đó bị hỏng đèn hoặc một tòa tháp gần sân bay không có đèn an toàn cần thiết hoặc đang có triển lãm hàng không diễn ra trong không phận gần đó. Thông tin NOTAM bắt buộc phải được gửi tới phi công – những người đã được đào tạo cách thức kiểm tra.

“Hệ thống này giống như một thiết bị thông báo với lái xe tải rằng con đường phía trước đang bị đóng. Đó là thông tin cực kỳ quan trọng” – ông Mike Boyd – cố vấn hàng không tại Tập đoàn Boyd cho biết.

Ông Boyd và các chuyên gia khác đều cho rằng, qua những sự cố xảy ra ngày 11/1, có thể thấy cần sớm nâng cấp hệ thống máy tính tại sân bay.

Ông Geoff Freeman, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Du lịch Hoa Kỳ cho rằng: “Sự cố hệ thống nghiêm trọng của FAA vừa qua là dấu hiệu rõ ràng cho thấy mạng lưới giao thông của Mỹ cần được nâng cấp đáng kể. Người Mỹ xứng đáng có được trải nghiệm đi lại thông suốt và an toàn. Và nền kinh tế quốc gia của chúng ta phụ thuộc vào hệ thống hàng không tốt nhất.”

FAA cũng vận hành hệ thống kiểm soát không lưu quốc gia (ATC) trong đó sẽ có các kiểm soát viên không lưu sử dụng radar để theo dõi tất cả máy bay trong không phận và liên lạc vô tuyến với các buồng lái để hướng dẫn an toàn.

Trong thời gian NOTAM bị lỗi, các hệ thống máy tính là “xương sống” của hệ thống ATC cũng đã ngừng hoạt động nhưng khi sự việc đó xảy ra thường chỉ ảnh hưởng đến một khu vực, chứ không phải toàn bộ vùng trời quốc gia.

NOTAM là hệ thống quốc gia nên khi gặp sự cố, các chuyến bay trên toàn quốc đều bị ảnh hưởng, buộc phải dừng cất cánh cho đến khi xử lý xong.

Khó khăn trong công tác khắc phục sự cố

Đến tối 11/1, Cơ quan Hàng không liên bang Mỹ (FAA) đã dỡ bỏ biện pháp hạn chế được triển khai trước đó trên toàn quốc.

Thông báo trên Twitter, FAA cho biết hoạt động giao thông hàng không đang dần được khôi phục trên toàn nước Mỹ.

FAA dự định thực hiện chương trình "Ground delay", điều tiết giảm lưu lượng máy bay đến sân bay, để giải quyết tình trạng ách tắc tại các sân bay do các chuyến bay bị hoãn trong nhiều giờ.

Một vấn đề các hãng hàng không cần tìm cách giải quyết lúc này là cách xử lý, sắp xếp máy bay trong bối cảnh sân bay rất đông đúc, công tác khắc phục sự cố gặp nhiều khó khăn.

Một số quan chức FAA cho biết kết quả đánh giá ban đầu cho thấy sự cố có liên quan tới một tệp cơ sở dữ liệu gặp vấn đề nhưng chưa có bằng chứng cho thấy đây là kết quả do tấn công mạng. Hãng tin Reuters dẫn một số nguồn tin am hiểu tình hình cho biết tệp cơ sở dữ liệu bị hư hại ảnh hưởng tới cả hệ thống cơ sở dữ liệu chính và hệ thống sao lưu. FAA đang tiếp tục điều tra vụ việc, xác minh rõ nguyên nhân, tránh để tái diễn sự cố.

Trang Trần (Theo Reuters, CNN)