Hòa bình lâu dài cho Mozambique

Tổng thống Mozambique và lãnh đạo Renamo tại buổi ký kết. Ảnh Clubofmozambique.com

Được Tổng thống Ph.Nyusi và lãnh đạo Renamo O.Momade đặt bút ký hôm 1-8, tại căn cứ của Renamo ở vùng núi Gorongosa, miền trung Mozambique, thỏa thuận hòa bình quy định hai bên có trách nhiệm từ bỏ bạo lực chống người dân, cũng như mọi hành động thù địch nhằm vào lực lượng của nhau. Trước đó, trong Thông điệp quốc gia đọc trước Quốc hội Mozambique, Tổng thống Nyusi khẳng định, thỏa thuận hòa bình cuối cùng được ký kết mang tính bước ngoặt, mở ra tương lai tươi sáng cho đất nước. Tổng thống hoan nghênh đảng đối lập Renamo đã khởi động tiến trình giải giáp, giải ngũ và tái hòa nhập cộng đồng của các cựu thành viên quân nổi dậy. Tổng thống Nyusi nhấn mạnh, thỏa thuận hòa bình vừa được hai bên ký kết bao gồm cả các điều khoản về việc thông qua Luật Ân xá và tiến trình hòa nhập cộng đồng cho các thành viên Renamo.

Xung đột vũ trang giữa Renamo và Chính phủ, do đảng Mặt trận Giải phóng Mozambique (Frelimo) lãnh đạo, bắt đầu từ cuối những năm 70 của thế kỷ 20, đến đầu thập niên 90 có chiều lắng dịu. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2013 - 2016, căng thẳng bùng nổ trở lại. Tháng 8-2014, Renamo đã ký thỏa thuận ngừng bắn với Chính phủ Mozambique tại thủ đô Maputo, kết thúc tiến trình đàm phán kéo dài gần một năm. Cùng việc thực thi lệnh ngừng bắn, Renamo và Chính phủ Mozambique tiếp tục đàm phán, nhằm thống nhất các điều khoản liên quan kinh tế và hợp nhất các tay súng Renamo vào lực lượng an ninh quốc gia. Tuy nhiên, xung đột trở lại, sau khi Frelimo giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử hồi tháng 10-2014, cuộc bầu cử mà Renamo tuyên bố không công nhận.

Khủng hoảng lương thực do mất mùa, thiên tai, xung đột và bạo lực là những nguyên nhân chính đe dọa sự ổn định và phát triển tại Mozambique. Không ít vụ ám sát các thành viên của cả Renamo lẫn Frelimo đã diễn ra, cho dù hai lực lượng chính trị lớn nhất của Mozambique này tuyên bố luôn ưu tiên đối thoại nhằm giảm căng thẳng. Một số vụ ám sát cũng nhắm vào các đối tượng dân sự, như luật sư, nhà báo và học giả, dấy lên lo ngại về sự gia tăng hoạt động của các nhóm tội phạm có tổ chức bên trong Mozambique. Bên cạnh đó, những vụ tiến công của lực lượng tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS) vào các khu vực bất ổn an ninh cũng đặt ra “bài toán khó” cho Chính phủ Mozambique, trong việc thúc đẩy ổn định tình hình trong nước, giải quyết xung đột.

Trong tiến trình đàm phán, chấm dứt xung đột, từ đó tập trung giải quyết các khó khăn về kinh tế - xã hội, như thiếu lương thực, chậm phát triển,... Tháng 7-2018, Renamo ký thỏa thuận hòa bình sơ bộ với Chính phủ Mozambique. Theo đó, Renamo chuyển đổi thành một chính đảng đối lập, tiến hành giải giáp và đưa một phần số lượng thành viên phong trào vũ trang này vào lực lượng quân đội và cảnh sát. Đổi lại, yêu sách của Renamo về các điều khoản hòa bình, cũng như việc sửa đổi luật bầu cử được chấp thuận, cho phép đảng này có thể giành lợi thế trong các cuộc bầu cử địa phương.

Là thành quả của những nỗ lực không mệt mỏi nhằm “ngừng tiếng súng” ở đất nước, thỏa thuận hòa bình vừa được ký ở Gorongosa không chỉ phản ánh kỳ vọng, mà là mục tiêu mang đến một tương lai tươi sáng cho Mozambique. Con đường phía trước của Mozambique, nhằm duy trì hòa bình lâu dài và tăng cường đoàn kết quốc gia, còn nhiều khó khăn. Song, với thỏa thuận hòa bình vừa ký kết, một kỷ nguyên mới cho ổn định và phát triển đã mở ra với quốc gia ở phía đông - nam châu Phi này.

Lam Hồng