Huyện Yên Phong, Bắc Ninh: Lo lắng về một quyết định kháng nghị giám đốc thẩm- Kỳ cuối: Người ở nhờ biến thành chủ đất?

Bỏ qua cả Luật thừa kế

Những tưởng mọi rắc rối xoay quanh phiên tòa “Tranh chấp về hôn nhân và gia đình” giữa các bên đã được giải quyết xong. Bất ngờ, ngày 9-5-2019 Phó chánh án TAND cấp cao tại Hà Nội Nguyễn Ngọc Vân đã ký và ban hành Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 13/2019/KN-HNGĐ. Quyết định Kháng nghị có nội dung: “Đề nghị Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử giám đốc thẩm hủy Bản án hôn nhân và gia đình phúc thẩm nêu trên và hủy phần tài sản của Bản án hôn nhân và gia đình sơ thẩm số 24/2017/HNGĐ-ST ngày 16-8-2017 của TAND huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh; giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật…”.

Căn cứ để TAND cấp cao tại Hà Nội đưa ra quan điểm trên vì cho rằng mặc dù không có giấy tờ cụ thể nhưng bằng ý chí cho thấy đã có việc cho đất. Chưa kể, thời điểm năm 2000 anh Lý làm sổ đỏ đúng thủ tục, có niêm yết, thông báo công khai tại UBND xã cũng như hệ thống loa phát thanh xã. Bắt đầu từ năm 2000, anh Lý đứng ra đóng thuế đất cho diện tích 155m2. Sau khi được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, anh Lý, chị Suốt đã xây nhà kiên cố trên đất, bà Thì và các con của bà Thì đều ở cùng thôn với anh Lý, chị Suốt biết nhưng không ai có ý kiến gì. Kháng nghị cho rằng, việc TAND hai cấp sơ thẩm và phúc thẩm cho rằng phải hủy sổ đỏ của anh Lý, buộc anh Lý, chị Suốt trả lại đất cho bà Thì là không có căn cứ và không đúng với Án lệ số 03 năm 2016 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao…

Luật sư Hoàng Văn Doãn, Đoàn luật sư TP Hà Nội phân tích, mấu chốt câu chuyện ở chỗ có đúng bà Thì đã thể hiện bằng ý chí cho vợ chồng anh Lý, chị Suốt 155m2 đất hay không? Các căn cứ dẫn tới việc anh Lý làm sổ đỏ có hợp pháp và được mẹ đẻ chấp thuận không?

Nghiên cứu các tài liệu, luật sư Doãn cho rằng, quan điểm trên của TAND cấp cao tại Hà Nội mang tính áp đặt, nhất là đưa ra khái niệm mơ hồ của việc mẹ cho con đất bằng ý chí rồi lồng vào đó bằng một án lệ khác xa câu chuyện gia đình bà Thì. Thửa đất 155m2 vốn được coi là tài sản chung của vợ chồng bà Thì. Sau khi chồng bà chết, theo Luật Thừa kế, do chồng bà không để lại di chúc nên thửa đất này không chỉ thuộc về bà mà còn có quyền lợi của những người con khác, trong đó có anh Lý. Đây chính là lý do bà Thì không tuyên bố cho vợ chồng Lý đất.

Năm 2000, anh Lý tự làm thủ tục giấy chứng nhận quyền SDĐ đối với thửa đất này. Biết rõ bà Thì là chủ thửa dất nhưng cán bộ thôn và UBND xã đã không cho người đến hỏi bà quan điểm ra sao. Lý do TAND cấp cao tại Hà Nội khẳng định thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền SDĐ của anh Lý là hợp pháp vì: “Tại đơn xin đăng ký quyền SDĐ ngày 31-5-2000 có ý kiến của trưởng thôn là đất không có tranh chấp, ý kiến của UBND xã là đất đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền SDĐ”. Nhưng sau này, chính UBND huyện Yên Phong đã khẳng định thủ tục cấp sổ đỏ là sai, quan điểm này không chỉ được UBND huyện thể hiện bằng các văn bản cụ thể. Ngay tại phiên tòa phúc thẩm, UBND huyện vẫn giữ nguyên quan điểm này, đồng thời khẳng định sổ đỏ đã cấp cho anh Lý cần thu hồi. Bản thân UBND huyện đã ra quyết định thu hồi sổ đỏ. Hiện giờ, chỉ vì Quyết định kháng nghị của tòa dẫn tới việc bà Thì không thể làm được thủ tục xin cấp sổ đỏ cho mình.

Ngoài việc cho vợ chồng anh Lý ở nhờ, năm 2014, do vợ chồng con trai nợ ngân hàng, bà Thì còn phải vay mượn tiền để chuộc lại chính ngôi nhà này. Ảnh: G.B

Hành vi gian dối được hợp thức hóa?

“Trong Quyết định kháng nghị, TAND cấp cao tại Hà Nội không chứng minh được chủ trương của xã Yên Phụ trong việc hướng dẫn người dân làm sổ đỏ lúc đó ra sao? Xã có thông báo về các thôn, xóm hay không? Ai đọc thông tin trên loa, đọc bao nhiêu lần, vào giờ nào, nội dung cụ thể của thông báo đó ra sao? Có quy định nào cho phép người ở nhờ đất được tự ý làm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà không hỏi người cho ở nhờ và cũng là chủ đất? Nếu anh Lý và UBND xã rồi huyện không thông báo thì làm sao bà Thì biết được để mà có ý kiến phản đối. Anh Lý, chị Suốt tự ý làm sổ đỏ mà không thông báo cho mẹ đẻ là hành vi gian dối”, luật sư Doãn nói.

Bà Thì kể: “Tháng 10-2014, con trai tôi là Lý cùng vợ là chị Suốt có mang Giấy chứng nhận quyền sử dụng thửa đất 155m2 thế chấp tại Ngân hàng HTX Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh, vay số tiền 300.000.000 đồng. Đến hạn không trả được nợ, tôi sợ mất nhà, đất nên đã đứng ra trả thay số tiền cả gốc và lãi cho ngân hàng là 326.425.000 đồng. Nếu tôi không đứng ra trả nợ thì phía ngân hàng đã siết nợ hết cả nhà và đất rồi chứ đâu còn thời gian để chị Suốt nhận đây là tài sản của mình. Như vậy, ngoài việc lần đầu cho ở nhờ thì một lần nữa tôi lại là người bỏ tiền ra để chuộc đúng thửa đất mà mình cho ở nhờ ấy. Nếu nghĩ đến hoàn cảnh của chị Suốt, còn tình cảnh của tôi- một người mẹ 70 tuổi chưa một ngày được nghỉ dưỡng già vẫn phải đi đến từng nhà người quen vay tiền để trả nợ thay cho vợ chồng anh Lý, chị Suốt. Điều này có án lệ nào nhắc tới không?”.

Làm việc với PV, Phó Chánh án TAND tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Hữu Minh cho biết, vụ việc đã được TAND hai cấp sơ thẩm và phúc thẩm tại tỉnh Bắc Ninh thể hiện rõ quan điểm qua các bản án. Giờ đây, mọi quyết định xử hay không xử còn phụ thuộc vào tòa án cấp trên. Còn luật sư Doãn cho rằng, nếu Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Hà Nội không xem xét sự việc một cách thấu đáo, đưa vụ việc ra xét xử theo đúng Quyết định kháng nghị sẽ dẫn tới những mâu thuẫn trong gia đình bà Thì với chị Suốt.

Gia Bảo