In hình khủng khiếp lên bao thuốc lá, bài học kinh nghiệm từ Thái Lan

Luật pháp Thái Lan quy định 85% diện tích bao thuốc lá phải in hình ảnh về tác hại của thuốc lá

Trong 10 năm qua, Thái Lan đã cố gắng kiềm chế thuốc lá bằng cách làm lớn thêm kích thước của hình ảnh cảnh báo sức khỏe trên bao thuốc lá gấp nhiều lần. Bây giờ, những bức ảnh khủng khiếp bao trùm tới 85% bao bì gói thuốc. Tuy nhiên, số liệu cho thấy, số lượng người hút thuốc lá tại Thái Lan đang tăng lên.

Nghịch lý này khiến nhà chức trách Thái Lan cần một khoảng dừng để xem xét lại những cách thức mới để cắt giảm thuốc lá.

Các chính sách thành công nhất trên toàn cầu thường chậm nhưng ổn định - giáo dục cộng đồng về những ảnh hưởng sức khỏe có xu hướng ngăn cản người cao tuổi hút thuốc trong khi giá và thuế có xu hướng ngăn cản thanh thiếu niên tham gia thói quen này. Tuy nhiên, trong hai thập kỷ qua, những nhà hoạt động sức khỏe cộng đồng đã chuyển sự lưu tâm từ việc giảm chi phí y tế của việc hút thuốc sang cuộc chiến chống ngành công nghiệp thuốc lá.

Điều này phần lớn giải thích các chính sách chống thuốc lá mới hơn mà chúng ta đã thấy hiện đang được phát triển - kiểm soát thuốc lá đã vượt ra ngoài giáo dục cộng đồng cho người hút thuốc và những người có khả năng hút thuốc nhằm “bất thường hóa” thuốc lá. Nhưng, tất nhiên, bạn không thể phủ nhận một hành vi, bạn chỉ có thể làm cho người hút trở nên bất bình thường. Nhiều nơi trên thế giới, người hút thuốc đã trở thành người xã hội bị ruồng bỏ.

Sau đó, cái gọi là chính sách về bao bì trơn cho gói thuốc lá được triển khai tiên phong bởi Úc năm 2012, mà Thái Lan hiện đang xem xét. Chính sách này thực hiện hai thay đổi cùng lúc để làm giảm tỉ lệ hút thuốc.

Đầu tiên, kích thước của các hình ảnh cảnh báo sức khỏe trên các gói thuốc được tăng lên. Thứ hai, logo các nhãn thuốc lá trên gói bị cấm và được thay thế bằng màu và phông chữ chuẩn hóa. Từ 2012, Pháp và Anh đã thông qua chính sách này, và hiện Singapore cũng đang xem xét.

Có hai câu hỏi cần xem xét khi giới thiệu bất kỳ chính sách mới nào. Nó có thực sự hiệu quả không? Nó có hợp pháp không?

Nhìn vào câu hỏi thứ hai, các tòa án ở cả Úc và Anh đã phán quyết rằng chính sách này là hợp pháp. Có vẻ như tài sản trí tuệ ở hai nước đó có thể bị tước đoạt mà không bồi thường. Nhà đầu tư nên cẩn trọng. WTO gần đây cũng đã phán quyết rằng chính sách này không vi phạm các quy ước quốc tế IP. Quyết định đó đang được kháng nghị.

Câu hỏi quan trọng hơn là liệu chính sách có thực sự hiệu quả hay không. Chỉ vì chính sách là hợp pháp không có nghĩa là nó có hiệu quả.

Bằng chứng là từ tháng 12 năm 2012, khi chính sách bao thuốc lá trơn được giới thiệu lần đầu tiên. Tại Úc, Khảo sát Hộ gia đình về Chiến lược Thuốc Quốc gia, được thực hiện ba năm một lần, cho thấy không có sự suy giảm đáng kể về mặt thống kê trong giai đoạn 2013-2016. Thực tế là do tăng dân số, số người hút thuốc đã tăng lên trong thời gian đó.

Nghiên cứu riêng của chính phủ Úc - Khảo sát bao thuốc lá trơn trên toàn quốc - được ủy nhiệm để đo lường tác động của chính sách đã báo cáo rằng chính sách thành công. Tuy nhiên, hội đồng WTO đã bác bỏ những tuyên bố này, nói rằng bằng chứng “bị giới hạn và hỗn hợp”. Thậm chí tệ hơn, ở một số phần, kết quả Khảo sát bao thuốc lá trơn trên toàn quốc cho thấy chính sách này có tác động ngược lại so với mục tiêu.

Dữ liệu được thu thập bởi vài sở y tế tiểu bang của Úc cho thấy tỷ lệ hút thuốc tăng sau khi bao thuốc lá trơn được thực hiện. Nghiên cứu công bố trong ấn bản Kiểm soát Thuốc lá tháng 11 năm 2017 cho thấy hút thuốc đã gia tăng từ năm 2010 đến năm 2013. Tương tự, một nghiên cứu tháng 11 năm 2017 về Phòng chống & Cai thuốc lá cho thấy không có sự giảm sút đáng kể về mặt thống kê.

Trong khi chính phủ Úc phủ nhận sự thất bại của chính sách bao thuốc lá trơn, Bộ trưởng Y tế Pháp Agnes Buzyn thừa nhận rằng doanh số bán các sản phẩm thuốc lá tăng sau khi giới thiệu bao bì trơn ở Pháp. Tại Anh, Văn phòng Thống kê Quốc gia đã báo cáo tỷ lệ hút thuốc gia tăng trong năm đầu tiên thực hiện bao thuốc lá trơn ở nước này.

Trong khi đó, đã có sự gia tăng rất lớn trong buôn lậu và thuốc lá giả. Gói thuốc lá trơn giúp cho công việc của tội phạm dễ dàng hơn, trong khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đã giúp tội phạm thu được lợi ích nhiều hơn nữa. Không ngạc nhiên là quá trình “bất thường hóa” đã làm cho người hút thuốc sẵn sàng tham gia vào nền kinh tế đen. Kiểm soát thuốc lá lạc đường. Nỗ lực can thiệp vào ngành công nghiệp thay vì hệ quả sức khỏe của việc hút thuốc lá đã dẫn đến những thất bại gần đây và thậm chí có thể làm gia tăng hút thuốc.

Các giải pháp bị thất bại không phải là để tăng gấp đôi nỗ lực của bạn, nhưng để thay đổi phương thức. Điều đóng góp lớn nhất và duy nhất để giảm tỷ lệ hút thuốc ở Anh - cho đến khi chính sách bao thuốc lá trơn không thành công - là sự lồng ghép các thiết bị phân phối nicotine điện tử. Các cơ chế thay thế để cung cấp nicotine cho người hút thuốc cho thấy nhiều người hút thuốc đã chuyển đổi từ thuốc lá điếu đốt cháy sang các sản phẩm an toàn hơn và một số trường hợp đã bỏ được thuốc lá hoàn toàn.

Chính phủ Thái Lan nên xem xét những phát hiện này khi xem bao thuốc lá trơn như một giải pháp tiềm năng. Không giống như Úc, Pháp và Anh, Thái Lan là một nước đang phát triển. Một chính sách xâm phạm việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ chắc chắn sẽ dẫn đến sự mất niềm tin từ các nhà đầu tư nước ngoài, làm tổn hại nền kinh tế của Thái Lan nhiều hơn những quốc gia phát triển.

Một giải pháp tốt hơn cho Thái Lan là đẩy mạnh giáo dục như Nhật Bản khi dạy trẻ về sự nguy hiểm của hút thuốc từ khi còn nhỏ. Dĩ nhiên, đây không phải là một giải pháp đạt kết quả nhanh chóng. Nhưng nếu Thái Lan muốn giảm tỷ lệ hút thuốc thì không nên theo bước chính sách bao thuốc lá trơn đầy thời trang nhưng đã thất bại của Úc, Pháp và Anh.

Lam Anh (Theo The Nation)