'In the Absence' - vết thương lòng của người Hàn từ vụ chìm phà Sewol

Sáng 16/4/2014 tại Hàn Quốc, khi đang trên hải trình đi từ cảng Incheon tới đảo Jeju, con phà mang tên Sewol bất ngờ chìm dần rồi lật úp, dẫn đến cái chết của 304 trên tổng số 476 hành khách và thủy thủ đoàn.

Bi thảm thay, trên con phà định mệnh hôm đó có tới 325 em học sinh của trường Trung học Phổ thông Danwon ở thành phố phía Bắc Ansan. Các em vốn được thầy hiệu phó Kang Min Kyu dẫn xuống đảo Jeju để du lịch và sinh hoạt ngoại khóa.

In the Absence là tác phẩm tài liệu ngắn về thảm họa chìm phà Sewol tại Hàn Quốc hồi tháng 4/2014.

250 em học sinh đã bỏ mình lại dưới biển sâu cùng chiếc phà chìm. Thầy giáo Kang nằm trong số ít ỏi may mắn được cứu thoát khỏi thảm kịch, để rồi tự tìm tới cái chết chỉ vài ngày sau đó.

Diễn biến của vụ chìm phà Sewol, phản ứng của người trong cuộc, những ông bố bà mẹ đã mất đi đứa con yêu quý trong thảm kịch chẳng ai ngờ tới, và cả nhóm thợ lặn từng sẵn lòng lao xuống lòng biển tăm tối để vớt lên những thi thể còn mắc kẹt trong những khoang tàu lạnh lẽo, là nội dung chính của bộ phim tài liệu ngắn In the Absence do đạo diễn Yi Seung Jun thực hiện.

Sự vô trách nhiệm đến khó tin của người trong cuộc, đặc biệt là lực lượng Tuần duyên và của Văn phòng Tổng thống đương nhiệm Park Geun Hye cũng là những khía cạnh được khai thác trong bộ phim.

Thảm kịch gây chấn động cả xã hội Hàn Quốc

Khác với một số tác phẩm tài liệu khác như The Truth Shall Not Sink with Sewol (2014) của Lee Sang Ho và Ahn Hae Ryong, hay Upside Down (2015) của Kim Dong Bin, bộ phim tài liệu dài chưa đầy 30 phút của đạo diễn họ Yi không đi tìm nguyên nhân dẫn đến thảm kịch, hay lập luận quy kết trách nhiệm cho bất kỳ ai.

Thay vào đó, Yi Seung Jun cố gắng sử dụng tư liệu có được từ các thước phim tư liệu về những phiên điều trần quan chức chính phủ, các đoạn phỏng vấn người có liên quan, và thậm chí là những đoạn phim ngắn thu lại từ những chiếc điện thoại đã được sử dụng trên con phà Sewol vào thời điểm thảm kịch xảy ra, nhằm mô tả lại cái ngày định mệnh và cảm xúc của những người đã phải trực tiếp hoặc gián tiếp chịu đựng nỗi đau.

Dù dài chưa đầy 30 phút, In the Absence đem đến cho khán giả cái nhìn tương đối đầy đủ về thảm kịch đã xảy ra.

Sinh năm 1971, đạo diễn người Busan Yi Seung Jun thuộc thế hệ người Hàn Quốc trưởng thành khi đất nước này đã trở nên thịnh vượng nhờ những năm tháng kinh tế phát triển vượt bậc. Nhưng cũng như nhiều người Hàn Quốc khác, có lẽ Seung Jun hiểu hơn ai hết những vết thương khó lành hằn sâu trong xã hội hiện đại nơi đây, trong tâm trí của từng người dân đã nỗ lực, cố gắng vượt bậc để tạo nên “kỳ tích sông Hàn”.

Đó là một xã hội với tỷ lệ người tự tử cao hơn bất cứ quốc gia phát triển nào khác trên thế giới. Đó là tháp dân số ngày càng già nua, nơi người trẻ vì sức ép công việc, vì trầm cảm trong cuộc sống mà ngày càng không muốn lập gia đình, không muốn có con. Đó là đất nước có tỷ lệ sinh thấp bậc nhất trên thế giới, là nơi mỗi đứa trẻ sinh ra là một “cục vàng” đúng nghĩa, được những ông bố, bà mẹ nuông chiều với ước mong sau này có thể làm rạng danh gia đình bằng tấm bằng đại học tại một ngôi trường hàng đầu nào đó ở thủ đô Seoul phồn hoa.

Chính hoàn cảnh kinh tế - xã hội ấy đã biến Sewol không chỉ là thảm họa giao thông, mà còn trở thành nỗi đau không thể tưởng tượng nổi của toàn bộ xã hội Hàn Quốc, của từng người dân Hàn Quốc.

Thảm kịch chìm phà Sewol thực sự khiến xã hội Hàn Quốc phẫn nộ bởi sự tắc trách của chính quyền.

Cú sốc lớn không chỉ khiến hàng chục triệu người sẵn sàng đeo lên ngực chiếc huy hiệu hình dải ruy-băng màu vàng trong nhiều tháng, nhiều năm sau khi tai nạn xảy ra với hy vọng rằng mọi thi thể bên trong chiếc phà xấu số rồi sẽ có ngày tìm được về đất liền thân thương.

Nó còn thúc đẩy hàng trăm nghìn, thậm chí là hàng triệu người, sẵn sàng xuống đường biểu tình đòi trả lại công lý cho người đã khuất, đòi trả lại sự thật về một vụ tai nạn hoàn toàn có thể được ngăn chặn, đòi những người chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm trong thảm kịch - kể cả những cá nhân đang ở đỉnh cao quyền lực như nữ Tổng thống Park Geun Hye - phải trả giá cho sự tắc trách đã khiến hàng trăm cô bé, cậu bé bị cắt ngắn cuộc đời một cách vô nghĩa.

Làm nên lịch sử cùng Parasite

Phải nói về bối cảnh đất nước Hàn Quốc hiện đại, và về sự trân quý mà người Hàn dành cho thế hệ trẻ, là bởi người nước ngoài nếu không quen thuộc với dân tộc tính ấy hẳn sẽ lấy làm ngạc nhiên trước việc tại sao một đất nước từng trải qua nhiều tai nạn giao thông với hậu quả không kém phần thảm khốc - như vụ chìm phà Seohae (1993) khiến 292 trong tổng số 362 hành khách bỏ mạng trên Hoàng Hải, hay vụ cháy tàu điện ngầm ở Daegu (2003) khiến 192 người chết - lại trở nên rung chuyển vì sự kiện chìm phà Sewol.

Sự rung chuyển lớn tới nỗi người dân đã xuống đường biểu tình để đòi bằng được vị nữ Tổng thống quyền lực Park Geun Hye phải từ chức, phải bị truy tố vì đã không hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ sinh mạng cho nhân dân Hàn Quốc.

Nỗi đau chìm phà Sewol đã khiến toàn bộ xã hội Hàn Quốc rung chuyển.

Toàn bộ yếu tố đó, từ tâm hồn bị tổn thương sâu sắc của người dân Hàn Quốc - đặc biệt là cha mẹ của các em học sinh thiệt mạng hay những người thợ lặn nhân hậu phải tự tay kéo từng xác người ra khỏi bóng đêm sâu thẳm của con phà đắm như Kim Gwan Hong, cho tới cơn phẫn nộ không thể dập tắt của cả xã hội trước sự vô cảm của Park Geun Hye và đám người dưới quyền, đều được khắc họa rõ nét trong In the Absence, bất chấp thời lượng không quá dài.

Do đó, có thể tác phẩm mới nhất của đạo diễn Yi Seung Jun không dễ xem đối với chính người Hàn Quốc. Nhưng với người nước ngoài, có lẽ đây lại là bộ phim tài liệu phù hợp hơn cả để họ có thể hiểu, dù là một chút, về nỗi đau khôn nguôi của cả xã hội Hàn Quốc trước những gì đã xảy ra với con phà Sewol xấu số.

Từng giành giải thưởng lớn của ban giám khảo tại liên hoan phim tài liệu lớn nhất nước Mỹ DOC NYC từ 2018, và cả giải của World Press Photo, thậm chí là được trình chiếu công khai và miễn phí trên các mạng xã hội, nhưng In the Absence chưa thực sự được nhiều công chúng biết tới.

Số lượt xem của bộ phim sau 9 tháng tung lên mạng Internet còn chưa chạm đến con số 50.000, tức thua xa video ca nhạc của các nhóm nhạc K-pop, hay thậm chí là những đoạn video của nhóm vlogger tầm trung làm về chủ đề du lịch Hàn Quốc.

Song, để hiểu hơn đất nước Hàn Quốc, đặc biệt là tình cảm mà người Hàn dành cho con trẻ, và vết thương lòng chẳng thể gọi thành tên mà vụ chìm phà Sewol đã gây ra đối với mỗi tâm hồn con người Hàn Quốc, In the Absence chắc chắn là lựa chọn không thể tốt hơn.

Có lẽ vì vậy, hoặc vì những câu hồi tưởng buồn đến thắt ruột gan của người thợ lặn nhân hậu Kim Gwan Hong về hình ảnh những chú chim nhỏ cất tiếng kêu đau đớn trong gió bão, đã khiến Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ trao cho In the Absence đề cử Phim tài liệu ngắn xuất sắc tại Oscar 2020.

Nhưng dù lý do có là gì đi nữa, những người yêu mến điện ảnh và muốn tìm hiểu thêm về đất nước Hàn Quốc vẫn nên dành một lời cảm ơn cho AMPAS, bởi họ đã cho công chúng biết rằng bên cạnh Parasite của Bong Joon-ho nhận 6 đề cử Oscar, điện ảnh Hàn trong năm qua còn một “viên ngọc quý” nữa. Và đó là In the Absenbce.

Việt Phương