Internet vệ tinh Elon Musk gửi đến Ukraine có thể phản tác dụng

Elon Musk, CEO công ty khai phá không gian SpaceX đã gửi đến Ukraine chảo thu tín hiệu dùng cho dịch vụ Internet vệ tinh Starlink. Trước đó, Phó thủ tướng Ukraine Mykhailo Fedorov đề nghị Musk kích hoạt Starlink tại nước này do lo ngại bị cắt Internet nếu Nga tấn công vào cơ sở hạ tầng viễn thông.

Tuy có thể đảm bảo Internet không gián đoạn, CNN Business cho rằng sử dụng các dịch vụ vệ tinh có thể gây nguy hiểm tại chiến sự. Trong quá khứ, đã có nhiều quốc gia sử dụng tín hiệu vệ tinh để theo dõi vị trí, nhắm mục tiêu tấn công kẻ địch.

Lời cảnh báo của Elon Musk

"Nếu kẻ địch dùng máy bay chuyên dụng, chúng có thể phát hiện và nhắm tín hiệu (vệ tinh) tại đó... Dù không dễ dàng, nước Nga đã có kinh nghiệm trong việc theo dõi các loại tín hiệu khác nhau ở Syria. Starlink có thể hoạt động vào lúc này, nhưng người lắp chảo thu tại Ukraine cần biết rằng đó là mục tiêu tiềm năng", Nicholas Weaver, nhà nghiên cứu bảo mật tại Đại học California, Berkeley (Mỹ) nhận định.

Phó thủ tướng Ukraine chia sẻ ảnh chụp các thiết bị SpaceX gửi đến Ukraine. Ảnh: Mykhailo Fedorov.

Theo Weaver, thiết bị đầu cuối của Starlink có thể giúp ích trong việc truy cập Internet. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, ông Weaver khuyên người Ukraine không đặt chảo Starlink (hoặc bất cứ thiết bị thu tín hiệu đặc biệt) gần những nơi "không muốn bị Nga thả bom".

Sau khi CNN đăng bài cảnh báo, Elon Musk thừa nhận Starlink là hệ thống liên lạc duy nhất không của Nga còn hoạt động tại một số vùng ở Ukraine, do đó khả năng bị nhắm mục tiêu là rất cao. "Hãy sử dụng một cách thận trọng", CEO SpaceX cảnh báo.

Vị tỷ phú cũng khuyên người dùng tại Ukraine "chỉ bật Starlink khi cần thiết, đặt ăng-ten càng xa người càng tốt" và dùng vật ngụy trang để tránh bị phát hiện. Chưa rõ SpaceX đã gửi bao nhiêu chảo Starlink đến Ukraine, trong khi kế hoạch sử dụng và phân phối cũng không được tiết lộ.

Vào tháng 1, Musk đã đề nghị cung cấp dịch vụ Internet vệ tinh cho Tonga sau thảm họa kép núi lửa và sóng thần. SpaceX đã gửi 50 thiết bị đầu cuối Starlink đến hòn đảo tại Nam Thái Bình Dương để người dân nơi đây có thể kết nối với thế giới bên ngoài.

Internet tại phần lớn Ukraine vẫn ổn định

"Thiết bị Starlink đây rồi. Cảm ơn Elon Musk", Phó thủ tướng Fedorov đăng lên Twitter ngày 28/2 sau khi nhận xe tải chứa thiết bị đầu cuối Starlink. "Không có gì đâu", Musk trả lời.

Đến ngày 3/3, Phó thủ tướng Fedorov chia sẻ hình ảnh được cho là chảo thu tín hiệu Starlink gắn trên mái nhà. Phản hồi lời cảnh báo của Musk, ông Fedorov cho biết sẽ sử dụng Starlink cho người Ukraine "sau khi giành chiến thắng".

Một kỹ sư phần mềm tại Ukraine đăng ảnh sử dụng Starlink. Dù mua trên eBay từ nhiều tháng trước, người này chỉ dùng được dịch vụ từ tháng 3 khi Elon Musk kích hoạt Starlink tại Ukraine. Ảnh: The Verge.

Alp Toker, nhà sáng lập tổ chức giám sát tình hình Internet NetBlocks cho biết phần lớn khu vực tại Ukraine có thể truy cập Internet bình thường, trong khi Nga vẫn tấn công vào các cơ sở hạ tầng viễn thông như tháp truyền hình. Tuy nhiên, một số khu vực không thể truy cập Internet.

"Sự gián đoạn lớn nhất ghi nhận tại phía đông gồm thành phố Melitopol, Mariupol, Kharkiv, qua Luhansk và Donetsk về phía các khu vực do Ukraine kiểm soát và Severodonetsk... Kyiv và các vùng phía tây đất nước đang hoạt động tốt hơn", Toker cho biết.

Theo quan điểm của Toker và NetBlocks, Starlink "không thể giúp cả Ukraine truy cập Internet nếu gặp gián đoạn trên quy mô quốc gia". Tuy nhiên, dịch vụ này có thể tạo điểm truy cập cho những người quan trọng như nhà báo hay quan chức "đủ may mắn để truy cập thiết bị".

Tương tự Weaver, Toker cảnh báo việc sử dụng Starlink có thể gây nguy hiểm. "Luôn có rủi ro liên quan đến những công nghệ mới tại chiến trường, nơi thiết bị lạ có thể chỉ ra nhà báo hoặc nhà hoạt động để giám sát kỹ lưỡng", Toker cho biết.

"Chỉ là chuyện cổ tích"

John Scott-Railton, nhà nghiên cứu Phòng thí nghiệm Citizen thuộc Đại học Toronto (Canada) đánh giá cao khả năng tiếp cận của SpaceX, nhưng cũng cảnh báo chảo thu tín hiệu Starlink có thể giúp kẻ địch nhắm mục tiêu.

Theo Scott-Railton, rủi ro không đến từ thông tin liên lạc, mà là tín hiệu do thiết bị đầu cuối phát ra có thể bị phát hiện và theo dõi. Ông cho rằng Starlink là công nghệ rất mới, không nhất thiết phải thử nghiệm tại vùng chiến sự để xác định và đánh giá rủi ro.

Ảnh chụp chảo Starlink từ phó thủ tướng Ukraine trong lúc tháp viễn thông tại nước này bị Nga tấn công. Ảnh: Mykhailo Fedorov.

Từng có nhiều trường hợp dùng tín hiệu vệ tinh để xác định mục tiêu. Năm 1996, nước Nga được cho đã sử dụng tín hiệu phát ra từ điện thoại vệ tinh để định vị và giết Dzhokhar Dudayev, Tổng thống Chechnya Ichkeria.

Trên Twitter, Scott-Railton cho rằng Nga đã có kinh nghiệm hàng chục năm trong các vụ tấn công như vậy. Tuy nhiên, các tín hiệu theo dõi ban đầu có thể không rõ ràng cho đến khi quá muộn.

"Tóm lại, triển khai thiết bị đầu cuối Starlink đến Ukraine có thể gây lo ngại lớn cho các quan chức Ukraine sử dụng chúng... Nga có khả năng tận dụng thông tin định vị cho mọi thứ, từ thu thập và theo dõi tình báo đến các cuộc không kích", Josh Lospinoso, CEO Shift5, startup bảo mật máy tính tại Mỹ cảnh báo.

Dmitry Rogozin, Giám đốc Cơ quan Vũ trụ Nga (Roscosmos), cho biết đã nắm thông tin về việc Elon Musk tặng chảo Internet tại Ukraine, nhận định đó là "hành động thù địch". Trong bài phát biểu bằng tiếng Nga, Rogozin nói hành động của SpaceX cho mục đích dân sự và kết nối thế giới là "chuyện cổ tích".

Phúc Thịnh