Israel và Iran có thể tự đàm phán?

Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây đã dập tắt mọi nỗ lực đưa Iran trở lại bàn đàm phán cho một thỏa thuận hạt nhân mới. Trên Twitter cá nhân, ông chủ Nhà Trắng khẳng định sẽ không từ bỏ áp lực trừng phạt kinh tế với Iran để nước này cùng đàm phán.

Israel luôn lo lắng về một thảm kịch Iran sở hữu bom hạt nhân.

Việc Iran chấp thuận đàm phán với Mỹ đã được cho là một dấu hiệu tốt sau khi Tổng thống Mỹ trực tiếp ra lệnh tiêu diệt Thiếu tướng Qasem Soleimani của Iran. Tuy nhiên, dù cùng điều kiện đàm phán như cũ là Mỹ phải gỡ bỏ toàn bộ các trừng phạt kinh tế với Iran, Tổng thống Mỹ vẫn không chấp nhận lời đề nghị.

Hơn ai hết, đồng minh Israel của Mỹ ở Trung Đông mới là bên thực sự lo ngại lúc này.

Ông Ephraim Asculai, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia tại Israel và có kinh nghiệm hơn 40 năm công tác tại Ủy ban Năng lượng Hạt nhân cho biết, dẫu Iran khẳng định phát triển hạt nhân vì mục tiêu hòa binh nhưng người dân Israel không tin vào tuyên bố đó.

Trong khả năng của mình, Israel có thể chống lại được các đòn tấn công của Iran nhưng đây cũng là tình huống xấu mà cả hai đều không muốn lựa chọn.

Đáng chú ý hơn, Iran không từ bỏ tham vọng làm giàu uranium ở mọi cấp độ, chứng tỏ họ hoàn toàn có thể sở hữu bom hạt nhân trong thời gian ngắn tới.

Theo bản báo cáo thường niên của Cơ quan Tình báo Israel (Mossad), trong vòng hai năm tới, Iran sẽ trở thành một quốc gia hạt nhân với năng lực sản xuất tên lửa có sức hủy diệt hàng loạt. Cụ thể, với tốc độ phát triển hạt nhân như hiện nay, tới cuối năm 2020, quốc gia này có thể sẽ có đủ lượng uranium làm giàu để sản xuất một quả bom nguyên tử. Ngoài ra, Iran cũng sẽ có những tên lửa có thể mang theo bom hạt nhân trong vòng hai năm tới.

Ông Asculai nhấn mạnh thêm, sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân 'Kế hoạch Hành động chung toàn diện' (JCPOA), Iran lại càng có điều kiện để thực hiện tham vọng của mình.

JCPOA ép buộc Iran không được làm giàu uranium vượt mức 3,6% và cũng không thể sở hữu hơn 300 kg uranium làm giàu. Nhưng giờ đây, trong lúc Mỹ đã rút khỏi, châu Âu đang dần có dấu hiệu theo chân Mỹ thì Iran không còn bị trói buộc bởi bất cứ sự hạn chế nào.

Sự phẫn nộ của Iran càng tăng lên sau vụ Mỹ ám sát Tướng Soleimani, Tehran đã khẳng định sẽ không tiếp tục tuân thủ cam kết giới hạn chương trình làm giàu uranium và rút khỏi JCPOA. Ngoại trưởng Iran mới đây đã trấn an sẽ vẫn đàm phán với Mỹ cho một thỏa thuận mới với điều kiện Mỹ phải gỡ bỏ trừng phạt cho Iran, đã sớm bị Tổng thống Mỹ từ chối bằng một câu ngắn gọn: "No, Thanks".

Ông Asculai cho rằng, Israel không nên "khinh địch" trước các động thái từ Iran khi trấn an phát triển chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình và ngỏ ý vẫn muốn đàm phán với các cường quốc hạt nhân khác.

“Iran từng nhiều lần nói tới việc muốn hủy diệt Israel. Do đó, khi Iran muốn sở hữu các loại vũ khí hạt nhân, quốc gia này càng trở nên nguy hiểm. Nếu bạn là người Israel, bạn nên lo lắng vì điều này” - ông Asculai nhận xét.

Trong quá khứ, Iran từng nhấn mạnh chương trình hạt nhân của nước này phục vụ mục đích hòa bình và vũ khí hủy diệt hàng loạt không phải là phương án lựa chọn bởi nó đi ngược lại với học thuyết quốc phòng và cũng trái với quy tắc của người Hồi giáo Shiite.

“Những lời lẽ như trên chỉ để nói cho người dân họ nghe, còn các nhà khoa học và kỹ sư hạt nhân Iran sẽ làm mọi việc theo chỉ đạo của nhà lãnh đạo”, ông Asculai nói.

Đàm phán trực tiếp Iran - Israel?

Vị chuyên gia Israel cho rằng, lựa chọn tốt nhất thời điểm này có lẽ là tự Israel sẽ cùng ngồi xuống đàm phán với Iran thay vì trông chờ ở "người anh" Mỹ.

Dù Israel có quyền phòng vệ trước các đòn tấn công của Iran nhưng theo ông Asculai, hai bên vẫn nên ngồi xuống để cùng đàm phán nhằm hạ nhiệt căng thẳng.

Tuy nhiên, khả năng đàm phán Iran - Israel có thể xảy ra hay không? Iran liệu sẵn sàng ngồi xuống cùng "kẻ thù" của họ?

Còn nhớ sau khi Mỹ ám sát Tướng Iran Soleimani, đã có thông tin về việc cơ quan tình báo Israel hỗ trợ cho chiến dịch của Mỹ trong việc thông báo lịch trình bay và nhận dạng tướng Soleimani trước khi UAV mang tên lửa Mỹ chờ sẵn trên bầu trời hôm đó. Dù chưa khi nào đề cập tới thông tin này nhưng các quan chức Iran không loại bỏ Israel khỏi tầm ngắm đòn trả thù của họ.

Ông Mohsen Rezaei, Thư ký Hội đồng Khẩn cấp quốc gia Iran và từng là một quan chức của IRGC đã cảnh báo liên tiếp về các cuộc tấn công tiềm tàng của Mỹ nhằm vào Iran sau vụ tướng Soleimani. Điều này sẽ kích hoạt Tehran tấn công đáp trả, mục tiêu trước hết là các vùng lãnh thổ Israel.

Theo ông Rezaei, nếu Mỹ tấn công Iran, “các mục tiêu chủ chốt” trên lãnh thổ Israel sẽ bị hủy diệt. Các thành phố cảng Haifa của Israel và các mục tiêu chủ chốt trên lãnh thổ Israel có thể là những mục tiêu đầu tiên.

Quan hệ căng thẳng Iran - Israel đã kìm hãm những nỗ lực buộc cả hai cùng ngồi vào bàn đàm phán cho một thỏa thuận hạt nhân mới. Tình huống này gợi nhớ đến trường hợp căng thẳng quan hệ Triều Tiên và Hàn Quốc có thể hạ nhiệt để cùng ngồi xuống với nhau giải quyết vấn đề về an ninh và hạt nhân.

Đây có lẽ sẽ là một ví dụ để tin tưởng vào khả năng Iran - Israel có thể ngồi lại với nhau để thỏa thuận về một chương trình hạt nhân phù hợp, vừa đảm bảo mục tiêu hòa bình của Iran, cũng vừa đảm bảo cho mối lo không bị Iran tấn công của người Israel.

Đông Phong