Kẻ thắng – Người thua sau khủng hoảng tại kênh đào Suez

Chủ tàu hưởng lợi

Vài giờ trước khi kênh đào Suez đóng cửa do container lớn nhất thế giới chen chúc trên tuyến đường thủy quan trọng trên toàn cầu, Giám đốc điều hành Yiorgos Gourdomihalis của Phoenix Shipping and Trading đã thu được một hợp đồng béo bở. Đó là hợp đồng thuê tàu định hạn giá trị 500.000 USD.

Hợp động thuê tàu định hạn là một thỏa thuận giữa chủ tàu và người thuê tàu muốn sử dụng một con tàu chở hàng trong một khoảng thời gian xác định. Tuy nhiên, thỏa thuận đã thất bại khi tàu Ever Given dài 400 m mắc cạn vào ngày 23.3 khi đi vào kênh Suez từ Biển Đỏ. Sự cố đã chặn hàng trăm tàu ở 2 đầu của tuyến đường thủy lưu thông 12% lượng hàng hóa trên thế giới.

“Những người thuê tàu của chúng tôi đã không hoàn thành thủ tục giấy tờ vào ngày hôm sau, bởi vì sự cố của tàu Ever Given. Chúng tôi rất tiếc vì đó là một mức giá tốt, nhưng chúng tôi sẽ kiếm hợp đồng khác”, chủ tàu người Hy Lạp Yiorgos Gourdomihalis chia sẻ.

Dù thương vụ thất bại, ông Gourdomihalis vẫn hy vọng công ty Phoenix Shipping and Trading sẽ là một trong những người chiến thắng trong tình trạng bất ổn của thương mại toàn cầu. Đó là vì những trục trặc trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong lịch sử có xu hướng làm tăng giá cước và lợi nhuận cho chủ tàu.

Theo Liên Hợp Quốc, cộng đồng sở hữu tàu của Hy Lạp kiểm soát hơn 1/5 đội tàu buôn viễn dương của thế giới và hơn một nửa đội tàu của EU tính theo trọng lượng. Điều đó cho thấy, họ đang sẵn sàng cho một cơ hội làm ăn tiềm năng.

Hợp đồng định hạn, vốn tính tiền dựa trên số ngày thuê tàu, càng tạo thêm lợi thế là chuyển rủi ro chậm trễ cho người thuê tàu. Trong khi đó, hợp đồng thuê theo chuyến, tức người thuê tàu trả tiền cho một chuyến cụ thể bất kể thời gian, lại có xu hướng khiến chủ tàu thiệt thòi hơn.

"Tôi không cho rằng nhiều chủ tàu phải gánh thiệt hại. Hầu hết hợp đồng ngày nay là hợp đồng thuê theo ngày. Nói một cách đơn giản, nếu một con tàu bị mắc kẹt do sự cố ở kênh đào Suez, khách thuê vẫn phải trả tiền cho chủ tàu", ông Ziad Nakhleh, Giám đốc điều hành của TEO Shipping Corporation, một công ty cho thuê tàu Hy Lạp khác, nhận xét.

Ngược lại, với những người ở phía bên kia của thỏa thuận - người thuê tàu - việc gián đoạn như vậy có thể cực kỳ tốn kém. Ước tính, họ bị thua lỗ lên đến 30.000 USD mỗi ngày. Sự cố đã được giải quyết, nhưng nó đã làm sáng tỏ một điểm yếu tiềm ẩn trong cách vận chuyển nguyên liệu, linh kiện và thành phẩm qua các điểm tắc nghẽn như kênh đào Suez với những tác động có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế toàn cầu.

Các nhà phân tích và chủ tàu nói rằng sự suy thoái tài chính có thể sẽ rất lớn. Giáo sư nghiên cứu hàng hải Ioannis Theotokas tại Đại học Piraeus cho biết: “Cuộc khủng hoảng này dẫn đến rất nhiều tổn thất cho các chủ hàng và người thuê tàu”.

Người thuê tàu, chủ hàng và người bảo hiểm đều chịu rủi ro liên quan đến biến động giá cả của hàng hóa trên đường đi, cũng như những thay đổi về chi phí và độ dài của hành trình. Theo Giáo sư Ioannis Theotokas, việc tắc nghẽn Suez trong 2 tuần có thể dẫn đến tổn thất thương mại tương tự như trong chiến tranh.

Cảng Hy Lạp thất thu

Các cuộc khủng hoảng trong tương lai ở Suez cũng có thể gây ra rắc rối cho các cảng ở Địa Trung Hải. Bởi lẽ nơi đây phải phụ thuộc vào kênh đào Suez và phải đối phó với lượng hàng hóa tồn đọng lớn. Khoảng 400 con tàu đã chờ đợi để đi qua Suez theo cả 2 hướng khi tàu Ever Given bị mắc kẹt.

Cảng Hy Lạp cũng đóng một vai trò rất lớn đối với thương mại toàn cầu. Với sản lượng 5,4 triệu container vào năm ngoái, Piraeus là cảng hàng hóa lớn nhất Địa Trung Hải và lớn thứ 4 ở châu Âu, theo dữ liệu mới nhất của công ty nghiên cứu PortEconomics.

Cảng Piraeus gần Athens, Hy Lạp, một phần của cảng hàng hóa lớn nhất Địa Trung Hải Ảnh: Al Jazeera.

Theo Ports Europe, hơn 5% lượng vận chuyển container toàn cầu bị trì hoãn ở 2 đầu kênh Suez hoặc phải di chuyển vòng qua Mũi Hảo vọng.

Nếu cuộc khủng hoảng kéo dài, các tàu chở hàng từ Trung Quốc sẽ cập những cảng khác ở châu Âu thay vì Piraeus. Ảnh: Al Jazeera.

Do vậy, nếu khủng hoảng Suez kéo dài, các tàu chở hàng sẽ cập cảng Rotterdam và Hamburg thay vì Piraeus. Điều đó có thể đưa cảng Hy Lạp trở về giai đoạn trước năm 2009, theo ông Tassos Vamvakidis, Giám đốc thương mại tại PCT. Tuy nhiên, rủi ro đã lùi dần sau khi kênh đào Suez được khai thông.

Bên cạnh đó, ự cố Suez làm giới logistics “đứng tim” khi hình dung lại thương mại toàn cầu từng ngừng chảy 2 lần qua Suez. Đó là vào năm 1956, khi Tổng thống Ai Cập Gamal Abdel Nasser quốc hữu hóa kênh đào. Và thương mại qua Suez cũng phải dừng khoảng 8 năm, từ sau chiến tranh Ả Rập - Israel vào tháng 6.1967.

Trong cả 2 dịp đó, giá vận chuyển tăng vọt, làm cho các chủ tàu trở nên giàu có.

Tuy nhiên, điều đó đã không tái diễn khi kênh Suez đã thông thoáng trở lại sau gần 1 tuần.

Mai Nam