Kêu gọi từ chối nhận hợp tác, nhận tài trợ của Tập đoàn thuốc lá Philip Morris

Trong bối cảnh Quỹ Vì thế giới không thuốc lá do công ty thuốc lá Philip Morris tài trợ đang tăng cường tiếp cận với các cơ quan, đơn vị nghiên cứu để tiến hành các hoạt động tài trợ mà mục đích nhằm phục vụ lợi ích của ngành này, và đặc biệt mới đây khi Quỹ này cố gắng tiếp cận với Tổ chức Y tế thế giới để đề nghị phối hợp, WHO đã đưa ra tuyên bố từ chối hợp tác đồng thời kêu gọi các Chính phủ và cơ quan y tế công cộng từ chối nhận hỗ trợ từ Quỹ này cũng như hỗ trợ từ các tổ chức được ngành công nghiệp thuốc lá tài trợ.

Tại phiên họp lần thứ 144 của Ban Lãnh đạo WHO, Tiến sỹ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, cho biết WHO sẽ giữ vững cam kết thực thi trọn vẹn Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của WHO (WHO FCTC), thỏa thuận có tính toàn cầu yêu cầu các quốc gia phải bảo vệ chính phủ của mình trước sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.

Ngày hôm qua (18/2), Liên minh phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) bao gồm 18 tổ chức và cá nhân đã đưa ra tuyên bố ủng hộ và đồng hành với WHO trong hoạt động này.

Liên minh NCDs-VN cũng đồng thời kêu gọi các cơ quan chính phủ và các nhà nghiên cứu từ chối nhận hỗ trợ từ các tổ chức được ngành công nghiệp thuốc lá tài trợ như Quỹ Vì một thế giới không khói thuốc (FSFW).

“Chúng tôi sát cánh cùng với WHO trong việc kêu gọi các Chính phủ và các viện nghiên cứu từ chối nhận hỗ trợ hay tài trợ nghiên cứu từ ngành công nghiệp thuốc lá hoặc các tổ chức làm tăng lợi ích của ngành này. Quỹ Vì một thế giới không khói thuốc hoàn toàn do Philip Morris tài trợ và sẽ tiếp tục thu lợi hàng tỷ dollar từ những người nghiện thuốc lá. Điều chúng tôi lo ngại là Quỹ này đang điều hành chiến lược hoạt động của Philip Morris rất hiệu quả nhằm tăng lợi ích kinh doanh của Philip Morris, bao gồm việc quảng bá các sản phẩm thuốc lá hun nóng, một thị trường mà Philip Morris đang muốn thống lĩnh” - Liên minh NCDs-VN lên tiếng mạnh mẽ.

Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của WHO, hiệp ước về y tế toàn cầu đầu tiên trên thế giới, nêu rõ: “Trong việc xây dựng và thực thi các chính sách y tế công cộng liên quan đến kiểm soát thuốc lá, các bên tham gia cần hành động để bảo vệ các chính sách này khỏi lợi ích thương mại và lợi ích cá nhân của ngành công nghiệp thuốc lá, phù hợp với luật pháp quốc gia”.

Tổ chức Stopping Tobacco Organizations and Products (Ngăn chặn các tổ chức và sản phẩm thuốc lá - STOP), cơ quan giám sát ngành công nghiệp thuốc lá toàn cầu, đã khởi xướng một bức thư ngỏ với sự hưởng ứng của hơn 300 tổ chức và chuyên gia, phản đối hành động của Quỹ Vì một thế giới không khói thuốc đã đi ngược lại thông báo năm 2017 của WHO rằng các chính phủ và cộng đồng y tế công cộng không nên hợp tác với Quỹ Vì một thế giới không khói thuốc.

Ngày 6/2, tổ chức STOP ủng hộ sự khẳng định lần nữa quyết tâm của WHO và “kêu gọi các nhà nghiên cứu và chính phủ đang được Quỹ Vì một thế giới không khói thuốc tiếp cận nhận ra rằng Quỹ này không có chỗ đứng trong ngành y tế công cộng hay trên bàn đàm phán chính sách”.

Liên minh NCDs-VN là tập hợp của 18 tổ chức, cá nhân không phân biệt thành phần xã hội, cùng chia sẻ tầm nhìn thúc đẩy sự tiến bộ của công tác phòng chống các bệnh không lây nhiễm ở Việt Nam, được điều phối bởi Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển Cộng đồng (RTCCD).

Các công ty thuốc lá đang thúc đẩy buôn lậu thuốc lá

Trước đó, Liên minh phòng chống thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cũng cho biết, theo một nghiên cứu mới của nhóm nghiên cứu kiểm soát thuốc lá tại đại học Bath (Thái Lan), các công ty thuốc lá đang thúc đẩy buôn lậu thuốc lá trong khi cùng lúc cố gắng thao túng hệ thống toàn cầu được thiết kế để ngăn chặn buôn bán trái phép.

Theo đó, các tài liệu bị tiết lộ của ngành công nghiệp thuốc lá cho thấy cách mà 4 công ty thuốc lá xuyên quốc gia chính đã vận hành một kế hoạch chung để sử dụng các nhóm bề mặt và bên thứ ba thúc đẩy các chính phủ thông qua một hệ thống theo dõi ngành công nghiệp gọi là “Condentify” như thể hệ thống theo dõi này không có liên quan với ngành công nghiệp. Tuy nhiên, các chuyên gia nghiên cứu khuyến cáo rằng các chính phủ không nên tin tưởng vào bất kỳ hệ thống theo dõi nào được liên kết với “Condentify”.

Trong khu vực ASEAN, từ năm 2012 đến năm 2015, cùng thời gian với nghiên cứu trên, công ty thuốc lá Philip Morri International (PMI) tài trợ các nhóm tư vấn chính sách (think tanks) đặt tại Anh và Mỹ, trung tâm thuế và đầu tư quốc tế (ITIC) và công ty trách nhiệm hữu hạn Oxford Economics, thực hiện các nghiên cứu về buôn bán trái phép mà đã được chứng minh là không có độ tin cậy do sử dụng các phương pháp tính toán sai và dữ liệu không đáng tin cậy dẫn đến những kết luận và số liệu sai lệch về buôn lậu tăng cao.

Đáng chú ý, kết quả từ những nghiên cứu này đã được sử dụng để chống lại việc tăng thuế thuốc lá một cách có hệ thống ở các nước ASEAN, và dùng làm cơ sở đề nghị các cơ quan chính phủ hợp tác với các công ty thuốc lá để giải quyết buôn lậu.

Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Giám đốc chương trình FCTC của Liên minh kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cho biết: “Ngành công nghiệp thuốc lá thường xuyên tuyên bố họ là nạn nhân của việc buôn bán thuốc lá giả và nhập lậu, bất chấp các bằng chứng ngày càng nhiều từ các cuộc điều tra của chính phủ và các tài liệu bị tiết lộ của công nghiệp thuốc lá tất cả đều cho thấy sự tham gia của ngành công nghiệp thuốc lá vào hoạt động buôn bán trái phép này.

Nghiên cứu mới này cũng cho thấy, khoảng 70% thuốc lá nhập lậu có nguồn gốc từ chính ngành công nghiệp thuốc lá. Ngược lại, thuốc lá giả chỉ chiếm khoảng 5% đến 8% thị trường thuốc lá bất hợp pháp. Do vậy, bất kỳ tuyên bố nào của các công ty thuốc lá về buôn lậu đều đáng nghi ngờ và các công ty thuốc lá cần được điều tra để giải thích cho việc buôn lậu”.

Tuệ Khanh