Khi phần lớn quỹ BHXH đổ vào trái phiếu

90% tiền của bảo hiểm xã hội Việt Nam được đầu tư vào trái phiếu chính phủ. Ảnh: THÀNH HOA

90% quỹ BHXH đầu tư vào TPCP

“Hiện nay, 90% tiền của BHXH Việt Nam được đầu tư vào TPCP”, ông Đào Việt Ánh, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam, nói trong buổi họp báo tháng mới đây.

Theo ông Ánh, cơ quan này đã đầu tư theo đúng quy định của Chính phủ, tức theo nguyên tắc: “Chỉ đầu tư tiền nhàn rỗi”. Ngoài ra, khi đầu tư, cơ quan này luôn cân nhắc tới các yếu tố như thị trường, thanh khoản và đặc biệt là tính an toàn quỹ.

Ông Ánh cho rằng quỹ BHXH đầu tư vào TPCP vừa đảm bảo an toàn cho quỹ, vừa tăng huy động vốn cho đầu tư phát triển, góp phần tái cơ cấu nợ công và bội chi.

Ngoài ra, quỹ BHXH tham gia vào thị trường TPCP còn làm tăng kỳ hạn TPCP. Nếu như trước đây kỳ hạn chỉ 10 năm, thì nay đã có TPCP kỳ hạn 30 năm.

Ngoài những thông tin trên, ông Ánh không cung cấp thêm thông tin chi tiết về tình hình đầu tư quỹ, dù đây là quỹ chung của toàn dân.

Tại các nước châu Âu, thông thường công thức chung khi đầu tư quỹ BHXH là 60-40, tức là 60% tài sản đầu tư vào thị trường trái phiếu, 40% còn lại đầu tư vào tài sản khác.

Theo tài liệu tại Hội nghị sơ kết năm năm thực hiện Nghị quyết số 21 của Bộ Chính trị diễn ra vào tháng 6-2018, các hình thức đầu tư chủ yếu của quỹ BHXH là mua TPCP, cho ngân sách nhà nước vay, gửi tiền tại các ngân hàng thương mại có chất lượng hoạt động tốt theo xếp loại tín nhiệm của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Cũng theo báo cáo này, số dư đầu tư quỹ BHXH lũy kế đến cuối năm 2017 đạt gần 610.000 tỉ đồng, gấp 2,6 lần so với năm 2012 (gần 234.000 tỉ đồng). Lợi nhuận đầu tư trong giai đoạn 2013-2017 đạt gần 150.000 tỉ đồng, riêng năm 2017 lãi đầu tư đạt 37.500 tỉ đồng.

Tỷ lệ tiền lãi thu được tính trên số dư nợ đầu tư bình quân đạt 7,23%, trong đó lãi suất đầu tư bình quân năm 2017 đạt 7,25%.

Báo cáo nhận xét hoạt động đầu tư quỹ BHXH đảm bảo đúng quy định của Chính phủ; cơ cấu đầu tư quỹ chuyển dịch theo hướng an toàn, tăng dần tỷ lệ đầu tư TPCP.

An toàn cao, lãi suất thấp

Ưu điểm của việc đầu tư vào TPCP là tính an toàn cao, nhưng đi kèm với nó là lãi suất thấp, khó đáp ứng được kỳ vọng chi trả trong tương lai. Chưa kể, việc phụ thuộc phần lớn vào TPCP có thể dẫn tới rủi ro nếu nền kinh tế trong nước biến động, ảnh hưởng tới niềm tin của người tham gia quỹ.

Hiện nay, các nước trên thế giới đang có xu hướng giảm đầu tư quỹ BHXH vào TPCP.

“Xu hướng chung là các nước tăng cường phần lớn đầu tư quỹ hưu trí vào các loại tài sản khác ngoài trái phiếu”, ông Ngô Thế Triệu, Giám đốc điều hành của Công ty Quản lý quỹ Eastspring Investments, nói tại một hội thảo về đầu tư quỹ BHXH diễn ra vào tháng 3-2018. Xu thế này nhằm tăng mức sinh lời, đáp ứng được khả năng chi trả trong tương lai.

Theo giải thích của ông Triệu, lãi suất TPCP kỳ hạn 10 năm của nhiều quốc gia đều có xu hướng giảm dần.

Hiện nay, hầu như các quỹ hưu trí trong khối OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế) đều có xu hướng tăng cường đầu tư vào tài sản khác ngoài trái phiếu. Ví dụ, trong những năm vừa qua, tỷ trọng trung bình đầu tư vào trái phiếu của các nước trong khối OECD giảm dần từ 45% xuống khoảng 38%, trong khi, tỷ trọng đầu tư vào cổ phiếu và các tài sản khác lại tăng lên tương ứng.

Ở Việt Nam, lãi suất TPCP kỳ hạn 10 năm cũng có xu hướng giảm. Do đó, ở góc độ nào đó, việc quỹ BHXH đầu tư thuần túy vào TPCP mang lại lợi tức thấp.

“Ví dụ, lãi suất TPCP 10 năm của Việt Nam là 4,1%, rất thấp so với lợi nhuận trung bình của quỹ BHXH trong 10 năm qua, vào khoảng hơn 7%”, ông Triệu, cũng là thành viên chính thức của Hiệp hội Phân tích tài chính Mỹ, nói.

Tại các quốc gia trên thế giới, nguồn vốn từ quỹ hưu trí đóng vai trò rất lớn trong nền kinh tế. Chỉ tính riêng OECD, bao gồm 36 quốc gia, tổng giá trị quỹ hưu trí của khối này lên tới 38.100 tỉ đô la Mỹ, tương đương 80% GDP của khối. Đây là một con số rất lớn. Tại Việt Nam, giá trị quỹ hưu trí hiện khoảng 20 tỉ đô la Mỹ, tương đương khoảng 10% GDP của Việt Nam.

Do đó, việc đầu tư quỹ sao cho hiệu quả, vừa đảm bảo được an toàn quỹ nhưng vẫn sinh lời tốt, đủ để chi trả trong tương lai là vô cùng quan trọng.

Vậy các nước đầu tư vào đâu và tỷ suất sinh lời của họ là bao nhiêu?

Lấy ví dụ ở Mỹ, theo ông Triệu, hiện nay, các quỹ hưu trí của họ đầu tư gần 50% tài sản vào cổ phiếu; trái phiếu và tiền mặt chiếm khoảng 25%; các tài sản khác chiếm khoảng 25%.

Tại các nước châu Âu, thông thường công thức chung khi đầu tư quỹ BHXH là 60-40, tức là 60% tài sản đầu tư vào thị trường trái phiếu, 40% còn lại đầu tư vào tài sản khác như cổ phiếu và những hình thức đầu tư khác, trong đó có cả bất động sản.

Các quốc gia như Mỹ hay Thụy Điển, dù thận trọng, nhưng họ vẫn phải đầu tư vào các lĩnh vực khác có lợi suất cao hơn.

Cơ cấu đầu tư như vậy đem lại lợi nhuận như thế nào? Nhiều người cho rằng, đầu tư của quỹ BHXH chỉ cần bù đắp được lạm phát và tăng trưởng kinh tế. Nhưng thực tế, quỹ này phải có khả năng sinh lời cao hơn rất nhiều mới có đủ khả năng chi trả trong tương lai.

Tại Mỹ, tổng lợi nhuận của quỹ hưu trí tăng trưởng khoảng 22,1% trong ba năm qua, trong khi cùng khoảng thời gian, GDP Mỹ tăng 6,9% và lạm phát tăng 4%. Như vậy lợi nhuận quỹ hưu trí Mỹ vượt xa tổng tăng trưởng GDP và lạm phát gộp lại.

Nếu quỹ BHXH đầu tư không đạt được kỳ vọng chi trả trong tương lai thì đến lúc nào đó, quỹ sẽ dùng hết tiền. Khi đó, cơ quan quản lý sẽ buộc phải điều chỉnh nghĩa vụ trả nợ hoặc kéo dài nghĩa vụ trả nợ.

Sẽ nghiên cứu đầu tư ra nước ngoài

Thực tế, lợi tức đầu tư thấp là vấn đề đã được cơ quan quản lý chỉ ra tại Hội nghị sơ kết năm năm thực hiện Nghị quyết số 21 của Bộ Chính trị.

Báo cáo tại hội nghị này cho thấy, hạn chế hiện nay trong việc đầu tư quỹ BHXH chính là việc đầu tư quỹ BHXH chưa đa dạng, chủ yếu thông qua mua TPCP (thời hạn đầu tư dài) và gửi tiền ngắn hạn tại ngân hàng thương mại hoạt động lành mạnh theo đánh giá của NHNN. Quỹ chưa đa dạng các hình thức đầu tư khác có lợi nhuận cao hơn nên không tận dụng được khả năng sinh lời của quỹ.

Do đó, Nghị quyết 28 của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII về cải cách chính sách BHXH được Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành vào ngày 23-5-2018 có đưa ra 11 nội dung cải cách, trong đó, có nội dung đa dạng hóa danh mục, cơ cấu đầu tư quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả.

Theo nghị quyết này, cần phải tăng cường công tác “đánh giá, dự báo tài chính, hiệu quả đầu tư quỹ BHXH”; “đa dạng hóa danh mục, cơ cấu đầu tư quỹ BHXH” theo nguyên tắc an toàn, bền vững và hiệu quả; ưu tiên đầu tư vào TPCP, nhất là TPCP dài hạn.

Vũ Dung