Khoảng trống về bảo hiểm xã hội ở HTX

Nhiều HTX chưa chú trọng đóng BHXH cho người lao động (trong ảnh: Mô hình cây thanh long của HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Đông Khê, huyện Đông Sơn).

Theo thống kê, hiện nay toàn tỉnh có 993 HTX, tuy nhiên mới chỉ có 458 HTX tham gia đóng BHXH cho 2.883 NLĐ, ngoài ra số thành viên, NLĐ tham gia BHXH tự nguyện cũng rất thấp. Con số này cho thấy số lượng HTX chưa thực hiện Luật BHXH còn nhiều.

Được thành lập năm 1999, đến nay sau 20 năm nhưng HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Đông Khê (Đông Sơn) hoạt động lại không mấy hiệu quả. Khó cạnh tranh với các đại lý cung ứng giống bên ngoài thị trường, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, hiệu quả kinh tế không cao, thu nhập của các thành viên thấp, dao động chỉ từ 700 nghìn đồng đến 1,5 triệu đồng/người/tháng.

Ông Lê Thế Dân, giám đốc đơn vị này cho biết: Hiện nay, HTX Dịch vụ nông nghiệp xã Đông Khê có 18 thành viên lao động thường xuyên và 12 lao động thời vụ. Do hoạt động cầm chừng, thu nhập của chúng tôi rất thấp nên vẫn biết việc đóng BHXH là điều cần thiết, song HTX không có khả năng chi trả các khoản bảo hiểm và bản thân từng thành viên và NLĐ cũng không có ai tham gia bảo hiểm tự nguyện. Ngay cả bản thân tôi, là giám đốc và có đến 18 năm làm trong HTX nhưng đến nay cũng chưa tham gia BHXH được. Với tình hình hoạt động như hiện tại, trong thời gian tới chúng tôi cũng không thể tham gia BHXH cho cán bộ quản lý chứ chưa nói đến NLĐ.

Tình trạng không tham gia BHXH bắt buộc của các HTX như hiện nay đang rất phổ biến trên địa bàn tỉnh ta. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Hưng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa, cho biết: Nguyên nhân chủ yếu là do hiệu quả hoạt động, lợi nhuận của các HTX còn quá thấp, thu nhập của cán bộ HTX đa số còn rất hạn chế, không đủ điều kiện đóng BHXH. Với những HTX mới thành lập, doanh thu, lợi nhuận vẫn đang còn khiêm tốn trong khi phải đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu vốn, thiếu phương hướng, phải cạnh tranh rất lớn với các hình thức kinh tế khác thì khó để hỗ trợ NLĐ đóng BHXH theo quy định. Bên cạnh đó, thời gian gần đây, nhiều HTX sau khi chuyển đổi đã nâng cao về chất lượng, đạt hiệu quả kinh tế, có nguồn thu và kinh phí để tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động song một số HTX vẫn chây ì, “phớt lờ” quy định của Luật BHXH.

Cũng theo ông Hưng, các HTX nông nghiệp thường có quy mô nhỏ, cơ chế hoạt động theo kiểu mô hình gia đình, lực lượng lao động dồi dào song không ổn định và chủ yếu mang tính thời vụ nên khó có thể thực hiện Luật BHXH. Ngoài ra, nhiều HTX có tỷ lệ lao động ở độ tuổi cao khá nhiều nên bản thân NLĐ cũng không hào hứng tham gia. Ngược lại, cũng có nhiều NLĐ đã có thâm niên làm trong các HTX nhưng trước đây không được tham gia BHXH do cơ chế của Nhà nước không quy định đóng BHXH cho lao động HTX, chỉ từ năm 2003 đến nay những đối tượng này được tham gia nhưng tính thời gian tham gia BHXH lại không đủ để đến khi nghỉ hưu được hưởng chế độ. Vì vậy, những lao động này muốn truy đóng thời gian trước năm 2003 nhưng không được chấp nhận nên họ cũng không muốn tham gia BHXH trong những năm còn lại. Đây là một thiệt thòi lớn cho những lao động HTX.

Thực tế cho thấy, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH ở các HTX là rất quan trọng nhưng để mở rộng đối tượng tham gia BHXH, bản thân người đứng đầu các HTX cần quan tâm đến chế độ, chính sách, an sinh xã hội đối với NLĐ. Ví như HTX Dịch vụ vệ sinh môi trường Tân Sơn (TP Thanh Hóa) từ nhiều năm nay đều tham gia đầy đủ BHXH cho 140 nhân viên văn phòng, cán bộ quản lý và NLĐ. Bà Đặng Thị Thủy, Giám đốc HTX cho biết: “Việc đóng BHXH vừa là trách nhiệm của HTX với NLĐ, vừa giúp họ yên tâm làm việc và gắn bó hơn với tổ chức. Từ đó góp phần xây dựng HTX chúng tôi ngày một phát triển vững mạnh hơn”.

Đối với số đông các HTX chưa thực hiện nghiêm Luật BHXH, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác vận động, tuyên truyền chính sách, pháp luật cho cán bộ quản lý HTX cũng như phổ biến trình tự, thủ tục và hình thức thụ hưởng chế độ để NLĐ thấy rõ lợi ích của việc tham gia BHXH; đồng thời thường xuyên thanh tra, kiểm tra và có chế tài cụ thể với những trường hợp vi phạm...

Bài và ảnh: Thu Hà