Không quên người yêu nước, thương dân

Khách đến từ xa nhưng hóa ra lại gần. Đó là đoàn của Thư viện tỉnh Bến Tre - quê hương của Petrus Ký. Đoàn mang đến những bông hoa huệ trắng và một giỏ trái cây thơm thảo xứ vườn. Rất cảm động, con cháu quê nhà vẫn không quên ngày mai - 1.9, chính là ngày Petrus Ký mất, cách đây chẵn 120 năm.

Đoàn Thư viện tỉnh Bến Tre và một số cựu học sinh trường Petrus Ký thắp nhang tưởng niệm tại nhà mộ Petrus Trương Vĩnh Ký. Ảnh: Đình Sơn

Petrus Ký thường được biết đến như một bác học, tinh thông nhiều ngôn ngữ Á và Âu. Từ lâu, Vũ Ngọc Phan trong tác phẩm nổi tiếng “Nhà văn hiện đại”, đã xếp Petrus Ký là một trong những người tiên phong mở đầu báo chí và văn chương Việt Nam hiện đại.

Gần đây, qua câu chuyện giữ lấy “Dinh Thượng Thơ” (59-61 Lý Tự Trọng, quận 1), nhiều nhà nghiên cứu còn nhắc nhớ nơi này chính là trụ sở đầu tiên của Gia Định Báo - tờ báo tiếng Việt đầu tiên, do Petrus Ký điều hành. Thêm nữa, Petrus Ký còn là nhà sử học, trong hoàn cảnh mất nước, vẫn cố gắng thu thập tư liệu để viết và truyền bá lịch sử Sài Gòn và nước Việt bằng chữ quốc ngữ và ngay cả tiếng Pháp.

Tượng Petrus Ký tại nhà mồ của Cụ ở góc Trần Hưng Đạo - Trần Bình Trọng (quận 5, TP.HCM). Nhà thờ và mộ Petrus Ký vẫn do gia đình giữ gìn. Ảnh: PT

Cùng đến thắp nhang tưởng niệm Petrus Ký dịp này, có anh Nguyễn Đại Hùng Lộc, cựu học sinh Petrus Ký, hiện là Phó Chủ tịch Hội Tem TPHCM. Anh Lộc đem đến một món quà quý đó là quyển từ điển Pháp – An Nam do Petrus Ký biên soạn và xuất bản năm 1878. Sách in tại Sài Gòn, 140 năm rồi nhưng giấy vẫn còn bền, chữ rất sắc nét.

Thật trùng hợp, người viết cũng vừa nhận được một bản sao từ điển An Nam – Pháp, in năm 1889, tác phẩm của Petrus Ký do gia đình Cụ ở Pháp gởi tặng. Bản sách này, ngoài các trang in, còn có một số trang bản thảo viết tay của Petrus Ký. Chữ viết rất đẹp, trang trọng và kỹ lưỡng.

Đặt hai quyển sách bên nhau – cặp song sanh quý báu - càng nhận ra công lao vất vả của Petrus Ký vào thời điểm chữ quốc ngữ còn phôi thai.

Anh Nguyễn Đại Hùng Lộc giới thiệu quyển từ điển Pháp - An Nam của Petrus Ký. Ảnh: Đình Sơn

Nhà giáo Phạm Văn Luân, thành viên Hội Di sản Bến Tre cho biết hiện nay nhiều người dân và lãnh đạo Bến Tre vẫn luôn tự hào có Petrus Ký là danh nhân tỉnh nhà, có nhiều đóng góp văn hóa - lịch sử cho đất nước. Chính huyện Chợ Lách – nơi Cụ sinh ra và lớn lên, đã đưa hình ảnh nhà bia tưởng niệm Petrus Ký ở Cái Mơn vào logo của Huyện.

Trên logo, ngoài nhà bia, còn có hình ảnh trái sầu riêng Cái Mơn nổi tiếng thơm ngon, được người dân ghi nhớ do Petrus Ký lấy giống từ Penang (Malaysia) về gầy dựng. Bến Tre còn đưa khu nhà bia tưởng niệm Petrus Ký vào danh sách các điểm du lịch.

Logo huyện Chợ Lách và nhà bia tưởng niệm Petrus Ký ở Cái Mơn huyện Chợ Lách, ảnh chụp tháng 8.2018. Ảnh: PT

Từ hai năm trước, huyện Chợ Lách đã có dự án tôn tạo nơi đây thành Khu lưu niệm Trương Vĩnh Ký, bao gồm nhà bia, công viên và khu triển lãm hoa trái. Tại Bến Tre, từ lâu đã có trường trung học công lập mang tên Trương Vĩnh Ký, nơi đặt tượng Cụ do Hội Khoa học lịch sử vận động góp tặng trong chương trình Giọt đồng đúc tượng danh nhân. Gần đây, một con đường lớn mới mở ở Bến Tre đã được đặt tên Trương Vĩnh Ký.

Thư viện Bến Tre vừa bắt đầu dự án thu thập tư liệu sách báo về các danh nhân của tỉnh. Trong đó, tiêu biểu là Nguyễn Đình Chiểu, Võ Trường Toản, Phan Thanh Giản, Phan Văn Trị, Trương Vĩnh Ký – những sĩ phu yêu nước theo nhiều cách đa dạng của mình, trong thời điểm lịch sử đầy éo le.

Anh Dương Tấn Phát - Giám đốc thư viện cho biết hiện thư viện Bến Tre còn rất thiếu các sách báo về địa chí, địa linh nhân kiệt của tỉnh nhà. Anh dự kiến thư viện không chỉ tìm mua, sưu tầm và trao đổi để đưa vào trưng bày và đọc tại chỗ mà còn phải làm số hóa các tài liệu này để hình thành thư viện điện tử phục vụ bạn đọc trong và ngoài tỉnh hiệu quả.

Thư viện vừa được đại diện trường Viễn Đông Bác Cổ và Tạp chí Xưa và Nay tặng một số sách quý về danh nhân Bến Tre làm vốn liếng đầu tiên cho dự án.

Hẳn Petrus và các bậc tiền nhân trên cao đang nở nụ cười vì thấy con cháu không quên những tấm lòng và nhân cách yêu nước, thương dân. Càng mong bước qua thế kỷ 21, sẽ không có những nhân vật phải tiếp tục “thở dài” như lời Nguyễn Du từng tâm sự: “Bất tri tam bách dư niên hậu …” – 300 năm nữa có ai khóc!

Phúc Tiến