Kiểm toán Nhà nước: Còn nhiều bất cập trong việc thực hiện các dự án BT

Các dự án BT góp phần nâng cấp cơ sở hạ tầng nhiều địa phương nhưng cũng còn rất nhiều bất cập. (Ảnh minh họa).

Những khoảng trống cho các dự án BT

Theo đánh giá chung của KTNN thì các dự án BT được thực hiện trong nhiều năm qua ở các địa phương thực chất là sử dụng nguồn lực NSNN thuộc nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp chính quyền nhưng không quy định phải là dự án cần thiết, thực sự cấp bách là chưa phù hợp với các quy định hiện hành; hầu hết các dự án chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh.

"Các dự án thường đề xuất không thông qua Hội đồng nhân dân, lựa chọn nhà đầu tư thiếu năng lực tài chính, thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt là nguyên nhân gây thất thoát ngân sách lớn...", KTNN đánh giá.

Cũng theo cơ quan này, việc một số địa phương giao đất chỉ định cho nhà đầu tư là trái với quy định của Luật đất đai; việc không quy định cụ thể thời điểm giao đất dẫn đến có dự án được giao đất trước khi thực hiện dự án BT..

Ngoài ra, xác định giá đất theo phương pháp thặng dư tại Thông tư số 145/2007/TT-BTC ngày 06/12/2007 của Bộ Tài chính và số 36/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014 của Bộ TN&MT cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, NSNN. Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, NSNN.

Dự án BT và thực tế triển khai ở tỉnh Bắc Ninh

Trong báo cáo mới nhất của KTNN thì vừa qua, qua kiểm toán 29 dự án BT ở các địa phương thì hầu hết các dự án đều chỉ định nhà đầu tư; có dự án chỉ định nhà đầu tư sau khi triển khai thi công dự án; các dự án chủ yếu do nhà đầu tư đề xuất và đưa vào danh mục đầu tư...Đáng chú ý như tỉnh Bắc Ninh, đã có tới 72/83 dự án do nhà đầu tư đề xuất.

Cũng theo đánh giá của KTNN, trong việc thực hiện các dự án BT, hiện còn tình trạng xác định tổng mức đầu tư chưa chính xác; phê duyệt diện tích và giá đất tạm tính vượt giá trị dự án BT, không đảm bảo nguyên tắc ngang giá; giao đất cho nhà đầu tư thực hiện dự án đối ứng không qua đấu giá theo quy định của Luật Đất đai 2013...

Tại tỉnh Bắc Ninh, qua kiểm toán một loạt dự án BT, các đoàn kiểm toán đều thấy có những sai phạm, những điểm làm chưa đúng như nêu trên như các dự án: Dự án Công viên hồ điều hòa Văn Miếu và Dự án Đầu tư xâu dựng Nhà máy nước mặt thành phố Bắc Ninh, Dự án cải tạo nâng cấp TL277 và dự án HTKT khu Đồng Bèo.

Một dự án được thực hiện theo hình thức BT ở Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh- Dự án Nâng cấp, cải tạo đường Lý Thái Tổ, có nhiều tai tiếng.

Mặc dù không được nêu trong báo cáo kiểm toán, thực tế thời gian qua ở Bắc Ninh, có những dự án BT được giao và thực hiện rất bất thường, có nhiều biểu hiện sai phạm như những dạng sai phạm mà Kiểm toán Nhà nước đã nêu trên.

Ví dụ như loạt dự án BT mà UBND tỉnh Bắc Ninh đã giao cho Công ty Mạnh Đức- (TNHH), một doanh nghiệp tư nhân có năng lực tài chính vừa phải, trong các năm từ 2018 đến đầu năm 2021 cũng đã gây nhiều điều tiếng trong giới doanh nghiệp đầu tư xây dựng ở tỉnh này.

Ví dụ như năm 2018, tỉnh Bắc Ninh phê duyệt cho công ty này hơn 8,2 ha đất thực hiện Dự án Khu nhà ở và dịch vụ thương mại tổng hợp tại phường Tân Hồng, thị xã Từ Sơn để tạo vốn đối ứng cho Công ty Mạnh Đức thực hiện Dự án cải tạo, nâng cấp đường Lý Thái Tổ (đoạn từ TL.295B đến QL.1A mới) và một số công trình khác. Đến tháng 8/2020, tỉnh Bắc Ninh lại giao hơn 4.000 m2 tại phường Đồng Kỵ cho Công ty Mạnh Đức để xây dựng nâng cấp đường vành đai từ khu phố Tư đi khu phố Nghè.

Sau đó 4 tháng, ngày 9/12/2020, bà Nguyễn Hương Giang, Chủ tịch UBND TP Bắc Ninh lại ký quyết định cho Công ty Mạnh Đức thực hiện dự án đầu tư xây dựng cải tạo hồ Đại Đình và nâng cấp đường chợ Lã phường Tân Hồng, tổng mức đầu tư là 64,95 tỉ đồng, đổi lại công ty này được khai thác giá trị quyền sử dụng đất khu B thuộc dự án khu nhà ở phường Tân Hồng có diện tích khoảng 3,15ha.

Đến đầu năm 2021, Công ty Mạnh Đức lại được tham gia vào dự án xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng khu công nghiệp Quế Võ III, phân khu 2 tại Bắc Ninh. Dự án này rộng 208 ha với tổng mức đầu tư gần 2.780 tỷ đồng, trong đó Mạnh Đức được lựa chọn là một nhà đầu tư cho dự án này.

Ở một số dự án BT nêu trên thì nó cũng thể hiện những đánh giá về những bất cập, sai phạm trong việc thực hiện các dự án BT ở các địa phương, trong đó có chuyên đề kiểm toán dự án BT tại Bắc Ninh do KTNN nêu. Ví dụ như ở việc giao cho Công ty Mạnh Đức 8,2 ha đất để tạo vốn đối ứng cho Công ty Mạnh Đức thực hiện Dự án cải tạo, nâng cấp đường Lý Thái Tổ và một số công trình khác. Thì rõ ràng đây cũng là việc giao đất không hề qua đấu giá cho một doanh nghiệp, không đúng quy định của Luật Đất đai.

Cũng ở dự án trên, nếu theo các quyết định 120 và 121 của Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh về việc phê duyệt giá đất để tạo vốn đối ứng cho Công ty Mạnh Đức thì giá đất trên thực tế được tính chỉ hơn 11 triệu đồng/m2. Trong khi đó, giá đất khu vực này trên thực tế, theo đánh giá của các Văn phòng nhà đất khu vực Bắc Ninh thời điểm đó đánh giá dao động ở mức 30-40 triệu đồng/m2.

Nếu căn cứ theo Nghị định 69/NĐ-CP của Chính phủ thì những khu vực đất sạch như vậy thì buộc phải đấu giá để tăng thu cho ngân sách nhà nước thì việc giao không qua đấu giá, đầu thầu như vậy đã không đúng quy định và có thể làm thất thoát đáng kể cho ngân sách nhà nước.

Như vậy, có thể nói, trong các năm qua, việc thực hiện các dự án BT ở nhiều địa phương trong đó Bắc Ninh là khá điển hình, là có nhiều vấn đề. Qua các đợt thanh tra, kiểm toán của Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán Nhà nước, thiết nghĩ rất cần phải có giải pháp chấn chỉnh. Những dự án có dấu hiệu sai phạm, chỉ định, giao đất bất minh, cần phải kiểm tra, làm rõ hơn nữa để tránh thất thoát lớn cho ngân sách nhà nước.