Kiến nghị chuyển CQĐT xử lý nếu có sai phạm tại NXB Giáo dục

Ban hành kết luận thanh tra công tác quản lý Nhà nước về giáo dục, đào tạo (thời kỳ thanh tra từ ngày 1/1/2014 đến 31/12/2018), Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra nhiều sai phạm tại Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXB Giáo dục). Đây là đơn vị trực thuộc Bộ GD&ĐT.

Lựa chọn nhà thầu có sự bất thường

Theo Thanh tra Chính phủ (TTCP), NXB Giáo dục là đơn vị duy nhất được tổ chức biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa (SGK). Quá trình thực hiện chức trách, NXB chưa tham mưu cho Bộ GD&ĐT điều chỉnh thiết kế, biên tập SGK để hạn chế việc học sinh viết vào sách.

Giai đoạn 2014-2019, Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng cung cấp hơn 83% số lượng giấy cho NXB Giáo dục (tương đương tổng số tiền gần 1.890 tỷ đồng). Khi kiểm tra xác suất một số hợp đồng của Công ty Phùng Vĩnh Hưng, TTCP thấy giá giấy in công ty bán cho NXB cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp, tương đương số tiền chênh lệch hơn 210 tỷ đồng.

NXB Giáo dục trên phố Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Ảnh: NXB Giáo dục Việt Nam.

“Những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch”, kết luận thanh tra nêu.

Cũng theo TTCP, đối với việc xác định giá trần các gói thầu in SGK bằng hình thức đấu thầu, NXB bán 3 loại giấy in có mức thuế suất thuế GTGT đầu vào là 5% cho các nhà thầu trúng thầu in SGK. Tuy nhiên, khi xây dựng giá trần, NXB tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in SGK có thuế suất thuế GTGT là 10%. Điều này làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế GTGT của 3 loại giấy, dẫn đến gia đình học sinh phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký từ năm 2011, cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với tổng số tiền gần 19 tỷ đồng.

Về in và phát hành SGK, cơ quan thanh tra chỉ ra NXB đã thực hiện nhiều phương thức làm tăng chi phí sản xuất; một số nội dung liên quan việc tổ chức đấu thầu in SGK chia thành nhiều gói thầu nhỏ, chưa phù hợp với Luật Đấu thầu.

Ngoài ra, NXB chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu của Bộ GD&ĐT, nhưng đã tăng giá sách thêm 16,9% từ năm học 2019-2020; thoái vốn, tái cơ cấu chậm theo quy định của Bộ GD&ĐT; tăng vốn tại một số công ty chưa đúng theo đề án tái cơ cấu được Bộ phê duyệt.

TTCP cũng làm rõ trong các năm 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán của NXB Giáo dục có sai sót. Điều này dẫn đến khách hàng là gia đình học sinh phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký giá từ năm 2011, tức cao hơn giá SGK phải đăng ký đúng giá với số tiền khoảng 85 tỷ đồng. Bên cạnh đó, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh sách còn nhiều thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá SGK đã được NXB đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý.

"NXB có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn theo quy định, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá SGK", TTCP kết luận.

Chuyển cơ quan điều tra nếu có sai phạm

Với những sai phạm nêu trên, Tổng TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ GD&ĐT cùng NXB Giáo dục nghiên cứu, ban hành ngay cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại SGK để hạn chế tối đa lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội.

NXB cần biên soạn sách mới, hạn chế tối đa dạng bài tập điền, viết; xây dựng lộ trình không thực hiện in SGK theo hình thức giao in gia công, chuyển sang hình thức đấu thầu rộng rãi, chống độc quyền, thao túng giá đối với SGK.

"Thực hiện ngay việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo hình thức đấu thầu rộng rãi", TTCP kiến nghị.

Sách do NXB Giáo dục Việt Nam ban hành. Ảnh: NXB Giáo dục Việt Nam.

TTCP cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với Bộ GD&ĐT kiểm tra các yếu tố hình thành giá SGK từ năm 2011 của Công ty TNHH MTV NXB Giáo dục Việt Nam về giá giấy in, tỷ lệ chiết khấu, cơ cấu chi phí và giá thành... Trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật, thì chuyển cơ quan điều tra để xử lý.

Về xử lý kinh tế, TTCP tiến hành thanh tra thời kỳ từ 2014-2018, trong khi đó SGK được NXB đăng ký giá từ năm 2011, nên chưa xác định được cụ thể chính xác số tiền mà khách hàng là các gia đình học sinh đã mua sách cao hơn bình thường. Do đó, NXB cần nộp ngân sách Nhà nước toàn bộ số tiền gia đình học sinh đã mua sách cao hơn giá mà NXB phải đăng ký đúng giá từ năm 2011 đến nay.

Hoàng Lam