Làm giàu từ nghề truyền thống

Nghề đưa lại thu nhập chính của cả làng

Các cụ cao niên kể lại rằng, cách đây chừng 400 năm, Phú Hoa Trang (nay là Phú Vinh) có một địa danh là bãi Cò Đậu do ở đây có rất nhiều cò, sau gọi chệch là Gò Đậu. Lông cò thường rụng trắng một vùng gò, có người thấy thích nhặt về tết thành mũ, nón rất xinh xắn. Ban đầu họ dùng thấy đẹp, bền liền làm thành quà tặng người thân, bạn bè, dần dần được yêu thích và nhiều người đến tìm mua. Lâu dần, lông cò có hạn, người dân tìm thêm cỏ lác, cỏ lau mọc sẵn ngoài đồng và lên rừng tìm các thứ vật liệu mềm dẻo như tre, mây, giang… để sản xuất thành các đồ gia dụng như rổ, rá, rế, làn…

Nghề truyền thống mây tre đan Phú Vinh đã trở thành nghề mang lại thu nhập chính cho người dân.

Qua thời gian, nhiều vật liệu mới được bổ sung, các mẫu mã sản phẩm được cải tiến, kỹ thuật đan mây tre của người làng được nâng cao để sản phẩm ngày càng tinh xảo và có giá trị kinh tế hơn. Nghề mây tre đan từ đó đã lan rộng sang các làng xã khác trong vùng rồi vươn ra hơn 20 tỉnh thành trong cả nước.

Đến với làng nghề Phú Vinh hiện tại, được tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất hàng thủ công mây tre đan mới thấy hết sự đa dạng trong kiểu dáng và mẫu mã. Những sản phẩm mây, tre đan với đủ màu sắc được tạo ra dưới những đôi bàn tay lành nghề của các nghệ nhân trong làng khiến chúng tôi không khỏi thích thú, tò mò. Từ những cây mây, nan tre, các nghệ nhân đã thổi hồn vào chúng, tạo ra những sản phẩm tinh xảo làm mê đắm lòng người. Không chỉ làm ra những vật dụng gia đình, mộc mạc đậm chất làng quê như: Khay, đĩa, rổ, rá, dần sàng, túi xách, cơi trầu… mà các nghệ nhân còn nhận làm những sản phẩm nội thất, đồ trang trí rất hấp dẫn như bàn ghế, bình hoa, chao đèn, lọ lộc bình, khung ảnh.

Để tạo ra một sản phẩm mây tre đan hoàn thiện, những nghệ nhân làng nghề mây tre đan phải trải qua rất nhiều công đoạn, mất khá nhiều thời gian. Bà Lê Thị Nhung (thôn Phú Vinh, xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ) - người đã có hơn 50 năm trong nghề cho biết: “Để tạo ra một sản phẩm mây tre đan có mẫu mã đẹp và chất lượng tốt thì khâu lựa chọn nguyên liệu là khâu quan trọng nhất. Vật liệu sau khi chọn sẽ được tuốt, phơi, chẻ nan. Tiếp đó, chúng sẽ được sấy khói rơm, hoặc phơi nắng để có màu đẹp tự nhiên, cuối cùng mới đến tay người thợ đan thành sản phẩm”.

Theo bà Nhung, khâu khó nhất trong quá trình tạo ra sản phẩm mây tre đan phải kể đến là khâu chẻ nan. Đảm nhiệm khâu chẻ nan này phải là những người thợ lành nghề, tùy theo từng sản phẩm mà người thợ có cách chẻ nan riêng, sợi nan lúc chẻ thành từng ống tròn nhỏ, lúc chẻ thành những nan mỏng. Trước đây, tất cả các công đoạn đều làm bằng tay, nhưng đến nay chẻ nan được máy hỗ trợ, tuy nhiên sau đó các nghệ nhân vẫn phải tuốt lại để có những sợi nan mượt mà, phẳng bóng.

Từ sản xuất vật dụng đơn giản đến việc đa dạng các đồ thủ công mĩ nghệ tinh xảo, nghề mây tre đan Phú Vinh ngày một phát triển, trở thành nghề đưa lại nguồn thu nhập chính cho người dân làng mây tre đan Phú Vinh. Nguồn thu nhập được tính theo số lượng sản phẩm, trong ngày, nếu người thợ làm được nhiều sản phẩm thì có thể thu được hàng trăm nghìn đồng. Cùng đó, các hộ kinh doanh cũng tạo điều kiện cho các hộ dân ở làng Phú Vinh nhận hàng về nhà gia công, điều này cũng góp phần tăng cao thu nhập của các hộ gia đình trong thời gian nông nhàn.

Gìn giữ nét đẹp làng nghề truyền thống

Để làng nghề không bị mai một, hiện tại người dân Phú Vinh còn sáng tạo ra những đồ lưu niệm, đồ trang sức đòi hỏi tay nghề kĩ thuật cao như: Chim bay, cá lượn, tranh chân dung, hoành phi câu đối, chao đèn, lu nước... Qua trí tưởng tượng và bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, các sản phẩm thành hình mang trọn nét độc đáo và đặc trưng riêng của làng nghề truyền thống mây tre đan Phú Vinh.

Được biết đến là một cơ sở sản xuất hàng mây tre đan lớn của thôn Phú Vinh, xưởng sản xuất mây tre đan Thực Cảng trong những năm qua đã cung cấp lượng lớn hàng thủ công mỹ nghệ mây tre đan ra thị trường. Theo đó, những sản phẩm được cơ sở sản xuất Thực Cảng đưa ra thị trường là các loại ấm ủ chè tươi; hàng gia dụng; hàng thời trang, túi xách. Được biết, vài năm trở lại đây, mặt hàng thời trang túi xách đang là mặt hàng sản xuất chính vì đây là loại hàng xuất khẩu chủ yếu, được khách hàng ưa chuộng.

Nói về điểm khác biệt của sản phẩm mây tre đan Phú Vinh so với các vùng khác, bà Nguyễn Thị Cảng (Chủ cửa hàng mây tre đan Thực Cảng) cho hay: “Làng nghề mây tre đan Phú Vinh nổi tiếng bởi vì các yếu tố như chất liệu, kĩ thuật. Với khả năng sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, các nghệ nhân Phú Vinh đã tạo ra hàng trăm cách đan khác nhau như: Đan xương cá, kết hình hoa và kết màu sắc, tạo hình hoa văn nổi trên nhiều mẫu sản phẩm tinh xảo… có tính thẩm mỹ cao và tạo nên sự khác biệt hoàn toàn so với các sản phẩm mây tre đan các vùng khác”.

Sản phẩm túi xách thời trang mây tre đan tinh xảo được sản xuất bởi cơ sở sản xuất Thực Cảng.

Từ một cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chỉ với vài nhân công, đến nay, cơ sở sản xuất mây tre đan Thực cảng đang ngày càng mở rộng quy mô, tạo công ăn việc làm cho hàng chục lao động nông thôn. Cùng đó, cơ sở sản xuất Thực Cảng còn thường xuyên tham gia các Hội chợ thương mại để giới thiệu sản phẩm tới các vùng miền và bạn bè quốc tế, góp phần không nhỏ trong công cuộc bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống mây tre đan Phú Vinh.

Trong các nghề thủ công, nghề mây, tre hiện đang bảo tồn được truyền thống khá tốt. Hiện nay, sản phấm mây, tre, giang đan của Phú Vinh đã chen chân vào được những thị trường khó tính như: Nhật Bản, Mỹ, Hà Lan, Đức, Tây Ban Nha ... Tuy nhiên, để làng nghề phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập, làng nghề mây tre đan Phú Vinh rất cần được quan tâm, đầu tư nhiều hơn về xúc tiến thương mại và khai thác tiềm năng du lịch.

Thực hiện chủ trương phát triển làng nghề gắn với bảo vệ môi trường, các hộ kinh doanh thôn Phú Vinh mong muốn, trong thời gian tới, Thành phố Hà Nội sẽ quy hoạch sản xuất cho làng nghề. Từ đó hình thành các xưởng sản xuất tập trung để các cơ sở kinh doanh yên tâm mở rộng quy mô sản xuất, từ đó đa dạng hơn các mẫu mã hàng hóa, tạo tiền đề khai thác tiềm năng du lịch, nâng cao hơn nữa giá trị của sản phẩm làng nghề cũng như thu nhập của người lao động.

Lương Hằng