Làm rõ tương đồng và khác biệt giữa Nguyễn Du với Puskin

GS Phong Lê, Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam phát biểu đề dẫn hội thảo.

Đề dẫn hội thảo do GS Phong Lê trình bày chỉ rõ, với mục đích đưa Nguyễn Du ra thế giới để tìm những đối sánh với các danh nhân văn hóa nhân loại. Và, chọn thi hào Puskin để tìm kiếm sự tương đồng và khác biệt giữa văn hóa Đông - Tây.

Nguyễn Du (1766 - 1820) và Puskin (1799 - 1837) cùng xuất thân thế gia vọng tộc, cùng có một sự nghiệp viết với hai đỉnh cao là hai truyện thơ: Truyện Kiều và Evgheni Oneghin. Cả hai cùng được xem là kách khoa thư đời sống, cùng có vị trí tương đồng trong lịch sử mỗi dân tộc, một bên là “mặt trời thi ca Nga”, một bên là “khúc Nam âm tuyệt xướng” là “thiên thu tuyệt diệu từ”.

Ngoài ra, cả hai thi hào còn có những tương đồng về các sự kiện lịch sử mà cả hai phải trải nghiệm. Một người từ thời Lê mạt qua phong trào Tây Sơn đến triều Nguyễn. Một người từ chiến thắng Nepoléon (1812) qua phong trào Tháng Chạp (1925) đến triều đại chuyên chế Nicolai đệ nhất (1825 - 1855). Cả hai có thể xem như là người cùng thời, cả hai cùng nhận được sự tôn vinh, ngưỡng mộ của toàn nhân loại.

Chủ trì hội thảo mong muốn các đại biểu tập trung vào 5 nhóm nội dung chính: Nguyễn Du và Puskin trong bối cảnh thời đại và hoàn cảnh dân tộc mình; Nguyễn Du và Pushkin viết về đất nước, quê hương, người dân nước mình; địa vị của hai kiệt tác “Truyện Kiều” (Nguyễn Du) và Evgeni Oneghin (Puskin) đối với văn hóa văn học Việt Nam và Nga; vai trò của Nguyễn Du và Puskin đối với sự phát triển tiếng Việt và tiếng Nga qua sáng tác của mình; việc giới thiệu Nguyễn Du ở Nga, Puskin ở Việt Nam và ảnh hưởng từ hai phía.

Hội thảo nhận được sự quan tâm của đông đảo các giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu trên cả nước.

28 tham luận tại hội thảo đã đi sâu tìm hiểu, làm rõ về cuộc đời, con người, quê hương, sự nghiệp của hai đại thi hào ở hai dân tộc, về di sản thi ca và di sản văn hóa tinh thần mà hai đại thi hào để lại. Trong đó có những tham luận tiêu biểu như: “Hai đại thi hào của hai dân tộc, hai đại thi hào của nhân loại” của dịch giả Hoàng Thúy Toàn, “Truyện Kiều từ góc nhìn thể loại so sánh Evgheni Oneghin của Puskin” của PGS.TS Đào Tuấn Ảnh (Viện Văn học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam), “Hai đại thi hào - Hai phương trời mà đại đồng tiểu dị” của ThS Kim Quang Minh (Tổng biên tập Nhà xuất bản Tài nguyên - Môi trường), “Cảm thức thời gian trong sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Du và Puskin” của PGS.TS Lê Nguyên Cẩn (Đại học Sư phạm Hà Nội), “Thơ - Rượu của Nguyễn Du và Puskin” của nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên...

Kết luận hội thảo, GS Phong Lê, Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam nhấn mạnh, qua các tham luận được trình bày, dễ dàng nhận thấy có những khác biệt ở các danh nhân là điều hiển nhiên. Nhưng khác biệt không làm khuất mờ những nét tương đồng trên nhiều khu vực và nhiều cấp độ.

Sự tương đồng về giá trị của hai kiệt tác Truyện Kiều và Evghenhi Oneghin được tập trung trình bày trong nhiều tham luận của các chuyên gia. Các giá trị tương đồng khác ở văn xuôi, như người anh hùng Pugatsov trong Người con gái viên đại úy với Từ Hải trong Truyện Kiều cũng được đề cập. Ngoài ra, câu chuyện “cảm quan phương Đông” và “diễn ngôn phương Đông” qua “hành trình tới Arzrum” của Puskin cũng là vấn đề thú vị.

GS Phong Lê cũng cho rằng, khi có điều kiện và nếu cần thiết sẽ mở rộng danh sách đối sánh Nguyễn Du với các tên tuổi khổng lồ khác trong lịch sử văn học nhân loại.

Hạnh Nguyên