Lễ hội đền Đồng Cổ tưởng nhớ vị thần 'Hộ dân bảo quốc'

Hiển linh Thần núi Đồng Cổ

Theo sử sách ghi lại, đền Đồng Cổ thuộc làng Đan Nê, xã Yên Thọ được khởi dựng cách đây 4.587 năm. Năm 2569 trước công nguyên khi vua Hùng cất quân đi dẹp giặc Hồ Tôn ở phương Nam. Khi nghỉ tại đây, trong giấc chiêm bao, nhà vua được thần núi báo mộng rằng dưới chân núi có trống đồng cổ, đào lên dùng tiếng trống làm linh khí đuổi giặc. Nhà vua làm theo, quả nhiên, quân giặc nghe tiếng trống đồng âm vang đã sợ khiếp vía và rút chạy.

Toàn cảnh đền Đồng Cổ tại xã Yên Thọ

Thắng trận trở về, vua phong cho Thần núi là “Đồng Cổ Đại Vương”, lập đền thờ, đúc trống đồng và rước vào đền thờ phụng. Đền Đồng Cổ tọa lạc trên chân núi Khả Lao, nằm trong quần thể di tích núi Tam Thai, chùa Thanh Nguyên, Quán Triều Thiên, hồ Bán Nguyệt, bến Trường Châu, hang động thông với sông Mã nằm xen kẽ quần tụ, hòa với 3 ngọn núi cao thấp liền nhau như dáng 3 vì sao (gồm núi Xuân ở phía Tây Bắc, núi Nghễ ở phía Đông bên bờ sông Mã và núi Đổng ở phía Tây. Người xưa thường gọi đây là núi Tam Thai).

Thần núi Đồng Cổ rất hiển linh, vị thần đã giúp các triều đại đánh thắng giặc ngoại xâm và diệt trừ phản loạn: Giúp vua Hùng đánh thắng giặc Hồ Tôn; giúp vua Lý đánh thắng giặc Chiêm và diệt trừ phản loạn; giúp vua Lê - chúa Trịnh đánh tan nghịch Mạc; các đời Đinh, Lý, Trần, Lê thờ cúng đều ứng nghiệm, giúp việc giữ gìn đất nước…

Tiết mục văn nghệ tham gia Lễ hội đền Đồng Cổ năm 2022

Nhằm tưởng nhớ vua Hùng, vua Lý và các triều đại đã có công tạo miếu, lập đền thiêng, hàng năm vào ngày 15-3 âm lịch, xã Yên Thọ tổ chức lễ hội đền Đồng Cổ để tưởng nhớ vị thần có công “Hộ dân bảo quốc” để con cháu, du khách thập phương nhớ về cội nguồn, tưởng nhớ công ơn thần trống đồng, biểu tượng của dân tộc Việt Nam để cùng nhau góp sức xây dựng quê hương ngày càng đẹp giàu, văn minh.

Ngày nay, ở phường Bưởi, quân Tây Hồ, Hà Nội và thôn Mỹ Đà, xã Hoằng Minh, nay là xã Hoằng Đức (Hoằng Hóa) có một ngôi đền mang tên Ðồng Cổ. Vì tương truyền, khi lên ngôi, vua Lý Thái tông đã sai dân lập đền thờ thần để tạ ơn vị thần có công “Hộ dân bảo quốc”.

Điểm du lịch hấp dẫn

Với ý nghĩa lịch sử và giá trị tâm linh sâu sắc, năm 2001, đền Đồng Cổ được Nhà nước cấp bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Đây là điểm du lịch tâm linh gắn với các mốc sự kiện quan trọng của tỉnh.

Năm 2010, di tích đền Đồng Cổ được UBND TP Hà Nội gắn biển công trình kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội; năm 2019, huyện Yên Định đã tổ chức lễ hội đền Đồng Cổ chào mừng kỷ niệm 990 năm Thanh Hóa; năm 2022 thừa ủy quyền của Chủ tịch UBND tỉnh, đại diện lãnh đạo huyện đã trao Quyết định số 2260/QĐ-UBND 12-6-2019 công nhận điểm du lịch Di tích lịch sử văn hóa núi và đền Đồng Cổ, xã Yên Thọ (Yên Định).

Đây là những dấu mốc quan trọng, tạo tiếng vang quảng bá, giới thiệu tới Nhân dân trong tỉnh và du khách thập phương di tích lịch sử núi và đền Đồng Cổ.

Núi và đền Đồng Cổ cũng là nơi đóng quân và tập kết vũ khí, quân dụng... phục vụ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, nhiều kiến trúc như khu đền chính, chùa Thanh Nguyên, bến Trường Châu... phần lớn bị bom đạn chiến tranh phá hoại nặng nề.

Đồng chí Lê Xuân Thành, Phó Chủ tịch UBND huyện trao Quyết định công nhận điểm du lịch Di tích lịch sử - văn hóa núi và đền Đồng Cổ cho đại diện xã Yên Thọ.

Để phục vụ nhu cầu tín ngưỡng và sinh hoạt văn hóa tinh thần của Nhân dân huyện Yên Định và các huyện phụ cận, năm 2007 UBND tỉnh phê duyệt dự án đầu tư xây dựng, tôn tạo, phục dựng các hạng mục: Nghi môn, đền Đồng Cổ, quán triều thiên và đường lên quán triều thiên, chùa Thanh Nguyên trên núi Xuân... Nhờ đó, di tích và lễ hội đã được quan tâm bảo tồn và phát huy giá trị.

Tháng 7-2022, UBND huyện Yên Định đã trình Thường trực Huyện ủy chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng một số dự án di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn huyện, trong đó có Dự án: Tôn tạo cảnh quan Hồ vành trăng, đường vào Khu di tích lịch sử văn hóa núi và đền Đồng Cổ với tổng mức đầu tư hơn 7,4 tỷ đồng từ nguồn ngân sách huyện, góp phần hoàn thiện không gian kiến trúc cảnh quan khu di tích, tạo thêm nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và du lịch của địa phương. Đồng thời giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ, đưa khu di tích trở thành điểm du lịch hấp dẫn.

Rước kiệu - một trong những nghi thức của Lễ hội đền Đồng Cổ (ảnh tư liệu)

Thực hiện Quyết định số 4924/QĐ-UBND ngày 10-12-1918 của UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt Đề án “Nghiên cứu phục dựng phát huy giá trị các lễ hội tiêu biểu và các loại hình văn hóa dân gian đặc sắc trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, phục vụ phát triển du lịch”, năm 2023 UBND huyện Yên Định tiếp tục tổ chức lễ hội truyền thống đền Đồng Cổ từ ngày mùng 2 đến 4-5-2023 (tức ngày 13 đến 15-3 âm lịch). Lễ hội diễn ra với các nghi thức độc đáo, như: Rước kiệu từ đền Đồng Cổ về đình Phúc, tế lễ xin linh khí thần Đồng Cổ, rước kiệu từ đình Phúc về đền Đồng Cổ, dâng hương và các chuỗi hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch trong khuôn khổ lễ hội như: Thi đấu bóng chuyền da, không gian “Chợ quê”, trình diễn di sản văn hóa phi vật thể…

Thi bóng chuyền cúp Đồng Cổ, năm 2023 chào mừng lễ hội đền Đồng Cổ

Để phục vụ Nhân dân về dâng hương, chiêm bái, tham quan và vui chơi trong dịp lễ hội đền Đồng Cổ, UBND huyện đã chỉ đạo các ngành, các địa phương, đặc biệt là xã Yên Thọ triển khai các phương án đảm bảo tổ chức lễ hội diễn ra trang trọng, ý nghĩa.

Hiện nay, công tác tuyên truyền đã được thực hiện với 400m2 pano, 250 băngzon, 300 cờ phướn… cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và Nhân dân tích cực tham gia dọn vệ sinh môi trường, khuôn viên khu di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia núi và đền Đồng Cổ sạch đẹp đáp ứng nhu cầu thưởng ngoạn của du khách về tham quan trong những ngày tới.

Lê Hà