Lễ hội đền Tranh ở Hải Dương năm 2024 sẽ công bố di tích là điểm du lịch

Theo kế hoạch của UBND huyện Ninh Giang (tỉnh Hải Dương) về việc tổ chức Lễ hội đền Tranh xuân Giáp Thìn năm 2024 và công bố Quyết định của UBND tỉnh Hải Dương công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đền Tranh, xã Đồng Tâm là Điểm du lịch, sự kiện năm nay được tổ chức trong 3 ngày, ngày 19/3 và ngày 23 - 24/3 (tức ngày 10/2 và 14 - 15/2 âm lịch).

Đền Tranh tọa lạc tại thôn Tranh Xuyên, xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương.

Trong đó, ngày 18/3 (9/2 âm lịch) sẽ diễn ra lễ trình trước khi thực hiện lễ rước nước; lễ khai quang tịnh đền; trưng bày các sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng của các xã, thị trấn trong huyện; chương trình đêm văn nghệ chào mừng.

Tổng diện tích của khu di tích đền Tranh là 29.417m2.

Ngày 19/3 (10/2 âm lịch), từ 6h30' - 11h bao gồm các nghi lễ và hoạt động như lễ rước nước; chương trình văn nghệ và múa lân - sư rồng; diễn văn khai hội; đánh trống khai hội; công bố và trao Quyết định của UBND tỉnh Hải Dương công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đền Tranh, xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang là Điểm du lịch; đọc chúc văn; lễ dâng hương. Từ 14 - 21h diễn ra tế Quan và tế Mẫu; lễ mộc dục.

Di tích đền Tranh tọa lạc trên khuôn viên rộng rãi với 34 gian lớn nhỏ.

Ngày 23 - 24/3 (14 - 15/2 âm lịch) sẽ tổ chức các trò chơi như đập niêu đất, bắt chạch trong chum, bịt mắt bắt dê, vật dân tộc, đi cầu kiều trên cạn, bóng bàn, bóng chuyền hơi nam - nữ, pháo đất, kéo co, cờ tướng, múa rối nước; lễ tế tạ.

Các các nghi lễ và hoạt động trên diễn ra tại khu Di tích lịch sử văn hóa quốc gia đền Tranh, xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang (Hải Dương).

Tòa tiền tế gồm 7 gian dài 20,3m, rộng 9,84m. Đây là một tòa nhà khá lớn, kết cấu chính là 8 vì kèo bê tông cốt thép chắc chắn hệ thống cột cái, cột quân, xà lách, toàn bộ bằng bê tông được tạo dựng khá đẹp mắt. Các con thuận, đấu sen, hoành, rui bằng gỗ tứ thiết, chất lượng tốt. Móng, tường xây bằng gạch chỉ, mái lợp ngói mũi, bờ nóc, bờ cánh mềm mại có nhiều đường gờ chỉ đẹp, trên nóc có phù điêu lưỡng long chầu nguyệt khá sinh động.

Ông Nguyễn Thành Vạn, Phó Chủ tịch UBND huyện Ninh Giang cho biết, sự kiện được tổ chức nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa, truyền thống tốt đẹp của lễ hội đền Tranh - di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, tôn vinh công lao các bậc tiền nhân, nhân vật được thờ tại di tích.

Tòa trung từ gồm 7 gian dài 18,4m, rộng 3,8m, đây là tòa nhà được kết cấu toàn bộ phần khung sườn bê tông cốt thép, trụ, đấu, hoành, rui, bẩy hiện bằng gỗ tứ thiết. Vì kèo được kiến tạo theo kiểu "vành mai". Mái lợp ngói mũi, công trình nối liền tòa tiền tế.

Thông qua các hoạt động, góp phần tuyên truyền, quảng bá giá trị văn hóa tiêu biểu, điểm du lịch, truyền thống tốt đẹp của lễ hội đền Tranh; giáo dục truyền thống, ý thức trách nhiệm của cán bộ, nhân dân trong việc thực hiện, giữ gìn phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc. Đồng thời, đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của nhân dân và du khách thập phương.

Công trình tiếp sau tòa trung từ là 7 gian nhà nối có chiều dài 18,4m, rộng 5,2m, toàn bộ công trình là gỗ tứ thiết, các vì kèo kiến tạo theo kiểu "kẻ chuyền chồng chóp".

Tài nguyên quý giá

Đền Tranh thờ Quan đệ Ngũ Tuần Tranh là vị tôn quan thứ 5 trong Ngũ vị Tôn Ông của tín ngưỡng thờ Tứ phủ trong dân gian của người Việt. Theo truyền thuyết, xưa kia ở xã Lạc Dục, huyện Tứ Kỳ, có hai vợ chồng nhà nghèo, đã già mà chưa có con. Một hôm, người chồng cuốc vườn bắt được ở cạnh một bụi cây hai cái trứng, ngỡ là trứng chim nên đem đi cất cẩn thận. Ngờ đâu, hai cái trứng nở ra hai con rắn. Vợ lấy làm sợ muốn đem giết đi, nhưng chồng không nghe, nói rằng có lẽ trời cho ta khuây khỏa cảnh già đây. Quả nhiên, hai con rắn ấy quấn quýt với hai vợ chồng ông già.

Tiếp sau 7 gian nhà nối là 3 gian cổ dải dài 7,79m, rộng 3m. Toàn bộ các vì kèo của tòa nhà được sơn son thếp bạc ở tất cả các chi tiết.

Ngoài các công trình chính, trong khu di tích còn có một số công trình phụ trợ được tôn tạo trong những năm gần đây như tòa đông vu, tôn tạo năm 2006 gồm 7 gian đao tầu déo góc, chất liệu bằng gỗ lim, lợp ngói mũi.

Một hôm khác, người chồng cuốc đất, một con rắn nhảy vào đùa nghịch, bị ông cuốc cụt đuôi, về sau khi linh ứng, dân làng khiếp sợ lập miếu thờ gọi là miếu ông Cộc, ông Dài nhưng phải cái nó chỉ ăn gà thôi. Ông hay đi bắt trộm gà cho chúng ăn, sau sợ hàng xóm biết phải tội nên đành phải mang vứt xuống sông Tranh. Chỗ vứt hai con rắn ấy về sau nước xoáy dữ. Một hôm có bà công chúa muốn qua sông, nhưng nước xoáy dữ, thuyền không qua được. Sau theo lời quan, dân sở tại đòi hai vợ chồng ông già đến hỏi chuyện. Bà lão sợ hãi bèn lấy hai nắm cơm vứt xuống sông và nói rằng: “Con ơi, con có thương mẹ thì đừng nổi sóng nữa để mẹ khỏi tội”. Nói vừa xong thì sóng yên lặng.

Nghi môn được xây dựng theo kiểu "chồng diêm cổ các”, gồm 2 cửa phụ một cửa chính, quy mô lớn như nghi môn xưa; nhà bia, đài hóa sớ…

Lễ hội mùa xuân tại đền Tranh gồm có phần lễ và phần hội.

Về sau, do có nhiều công giúp dân buôn thuyền, bán bè, qua sống bình an, may mắn, vị thần được nhân dân lập ra ngôi đền thờ để cai quản khúc sông này và là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân địa phương và khách thập phương.

Phần lễ gồm có lễ khai quang tịnh đền, lễ cáo yết, lễ mộc dục, lễ rước nước, lễ khai mạc. Tiếp sau đó là nghi thức đọc văn tế, lễ dâng hương, lễ tế…

Hiện di tích đền Tranh tọa lạc trên khuôn viên rộng rãi với 34 gian lớn nhỏ, bao gồm 7 gian tiền tế, 7 gian trung từ, 7 gian nhà nối, 3 gian cổ dải, 3 gian hậu cung, 7 gian đông vu và nhiều công trình phụ trợ khác như tòa đông vu gồm 7 gian đao tầu déo góc, chất liệu bằng gỗ lim, lợp ngói mũi; nghi môn được xây dựng theo kiểu "chồng diêm cổ các”, gồm 2 cửa phụ một cửa chính, quy mô lớn như nghi môn xưa; nhà bia, đài hóa sớ…

Bên cạnh phần lễ linh thiêng là phần hội đông vui, sôi nổi với những trò chơi dân gian thú vị, những hoạt động văn nghệ, thể thao…

Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đền Tranh được UBND tỉnh Hải Dương công nhận là Điểm du lịch ngày 21/12/2023.

Ông Vũ Đình Tiến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương cho biết, đền Tranh xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích Kiến trúc nghệ thuật quốc gia theo Quyết định số 1214/QĐ-BVHTTDL, ngày 25/3/2009. Lễ hội truyền thống đền Tranh được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 781/QĐ-BVHTTDL ngày 4/4/2022.

Đây là tài nguyên nhân văn quý giá, có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần không chỉ của cộng đồng nhân dân địa phương mà còn của cả con dân đất Việt, điều đó càng khẳng định cho việc xác định tiềm năng, thế mạnh của di tích trong việc đóng góp vào sự phát triển du lịch của huyện Ninh Giang nói riêng, tỉnh Hải Dương nói chung.

Phùng Nguyện