Libya hủy kế hoạch dẫn độ cựu giám đốc tình báo vào phút chót

Tổng thống Mỹ Obama lần đầu tiên thừa nhận sai lầm khi lật đổ Gaddafi
Libya điều tra video con trai của Gaddafi bị lạm dụng
Libya: Con trai cựu Tổng thống Gaddafi bị kết án tử hình

Abdullah al-Senussi - cựu Giám đốc Tình báo bị cáo buộc là chủ mưu vụ đánh bom Lockerbie năm 1988 làm 270 người thiệt mạng

Áp lực từ trong nước

Abdullah al-Senussi là cựu giám đốc tình báo, đồng thời là anh rể của ông Gaddafi. Mỹ muốn dẫn độ người đàn ông 72 tuổi, hiện đang bị giam giữ ở Tripoli này để trả lời các câu hỏi liên quan đến vụ tấn công làm rơi một máy bay của Mỹ trên bầu trời Lockerbie ở Scotland năm 1988. Ông Senussi từ lâu đã bị nghi ngờ là chủ mưu vụ đánh bom khiến 270 người thiệt mạng này.

Đầu tháng 12-2022, Mỹ thông báo một nghi phạm người Libya khác trong vụ đánh bom Lockerbie là Mohammed Abouagela Masud đang bị giam giữ. Masud bị những người có vũ trang bắt khỏi nhà ở Tripoli vào ngày 17-11, bị dân quân bắt giam trong 2 tuần sau đó được giao cho các đặc vụ của Chính phủ Mỹ tại thành phố Misrata. Gia đình Masud cho rằng anh ta đã bị bắt cóc bất hợp pháp. Trong một tuyên bố hôm 20-12, Đại sứ quán Mỹ tại Libya cho biết, quá trình này là “hợp pháp và được tiến hành với sự hợp tác của chính quyền Libya”.

Việc bàn giao Masud đã gây ra sự phẫn nộ ở Libya khiến chính phủ của Thủ tướng lâm thời Abdul Hamid Dbeibeh chịu áp lực nặng nề và dẫn đến kế hoạch chuyển giao ông Senussi cho Mỹ phải gác lại. “Đầu tiên kế hoạch là gửi Masud đến Mỹ trước, rồi giao Senussi cho họ trong tuần này. Đã có những cuộc thảo luận trong nhiều tháng về điều này. Nhưng sau đó các quan chức đã cảm thấy lo ngại” - một nguồn tin quan chức Libya biết về vụ việc cho biết. Được biết, gia đình ông Senussi và các bộ lạc vẫn trung thành với ông ta đã đe dọa về tình trạng bất ổn nếu người đàn ông này bị chuyển đến Mỹ.

Senussi được coi là phụ tá đáng tin cậy nhất của cố Tổng thống Gaddafi. Ông ta nổi tiếng về sự sắt đá hồi giữa những năm 1970 và đứng thứ hai trong danh sách “tội phạm chiến tranh” bị truy nã của phe đối lập. Nhân vật này được cho là chịu trách nhiệm về vụ thảm sát khoảng 1.200 tù nhân tại nhà tù Abu Salim năm 1996, trong khi một tòa án ở Pháp kết án vắng mặt ông ta vào năm 1999 vì vai trò trong vụ đánh bom một máy bay chở khách năm 1989 ở Niger khiến 170 người thiệt mạng.

Những tranh cãi khó tháo gỡ

Senussi từ lâu đã bị cáo buộc tuyển dụng và quản lý Abdel-Baset al-Megrahi, kẻ bị kết án về vụ đánh bom Lockerbie năm 1988. Ông ta cũng được cho là đứng sau âm mưu của tình báo Libya định ám sát Thái tử Abdullah của Ảrập Saudi vào cuối năm 2003. Tòa án hình sự quốc tế đã ban hành lệnh bắt giữ Senussi vào năm 2011 vì vai trò của ông trong việc chống lại những người biểu tình đối lập ở thành phố phía Đông Benghazi khi bắt đầu cuộc nổi dậy ở Libya. Các chính phủ Libya kế tiếp nhất quyết truy tố Senussi trên quê hương họ. Vì thế, Tòa án hình sự quốc tế đã quyết định vào năm 2013 rằng, vì Libya đã đưa Senussi ra xét xử nên họ sẽ dừng các thủ tục tố tụng chống lại ông ta. Senussi đang bị giam giữ tại nhà tù Rawawa ở Tripoli và được cho là đang trong tình trạng sức khỏe yếu. Ông ta bị kết án tử hình trong một phiên tòa vào tháng 7-2015.

Vì Senussi hiện đang ở sau song sắt, nên việc Libya chuyển giao cho Mỹ sẽ đơn giản hơn về mặt hành chính so với Masud, người đã bị dân quân đưa đi một cách bất hợp pháp. Hiện chưa rõ liệu việc chuyển giao Senussi cho Mỹ đã bị hoãn vô thời hạn hay chỉ bị hoãn lại. Việc đưa Senussi ra trước tòa án Mỹ - nếu thực hiện được - sẽ đánh dấu một thành tựu quan trọng đối với chính quyền của ông Biden và có thể báo hiệu một quyết tâm mới trong việc theo đuổi các vụ án kéo dài hàng thập kỷ liên quan đến cái chết của các công dân Mỹ. Trước đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã cố gắng làm việc này nhưng chỉ đến tháng 8-2022, chính quyền đương nhiệm mới đạt được thỏa thuận với Thủ tướng Dbeibeh.

“Senussi bị nghi ngờ về rất nhiều tội ác và khả năng ông ta có thể trả lời cho một số vấn đề. Vả lại, bất kỳ vụ dẫn độ nào cũng sẽ tạo ra tranh cãi lớn, cũng như trường hợp của Masud. Nhưng câu chuyện lâu dài sẽ là về cánh tay dài của công lý Mỹ, nó sẽ được lắng nghe trên khắp thế giới” - ông Alia Brahimi, một chuyên gia về Libya của Hội đồng Đại Tây Dương nhận định.

Theo (Theo Guardian)