Linh hoạt chính sách tài chính

Linh hoạt chính sách tài chính

TS NGUYỄN MINH PHONG

Thứ Ba, 15-12-2020, 16:12

+ | Print

Ngành thuế siết chặt các giải pháp bảo đảm thu ngân sách.

Theo báo cáo tại kỳ họp HĐND TP Đà Nẵng đầu tháng 12, TP Đà Nẵng năm 2020 sẽ tăng trưởng kinh tế âm (-) 9,71% và thu ngân sách chỉ đạt hơn 60%. Điều này đang tạo ra những khó khăn phải đối mặt đối với một địa phương chịu tác động rất lớn từ dịch Covid-19. Song trong bối cảnh hiện nay, rất có thể tình trạng này sẽ lan rộng. Theo nhiều chuyên gia tài chính, về chính sách, Việt Nam cần có phương án chi tiêu hiệu quả và tìm nguồn thu bền vững để ổn định nền tảng kinh tế vĩ mô.

Thực tế, dịch Covid-19 đã có tác động đa chiều tới thu chi ngân sách Nhà nước (NSNN). Một mặt, dịch Covid-19 đã góp phần làm giảm chi tiêu NSNN đối với các hoạt động đối ngoại, hội, họp… Mặt khác, dịch Covid-19 lại làm gia tăng các chi phí phòng, chống dịch bệnh và triển khai các gói hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp cho người dân khắc phục hậu quả dịch bệnh, ổn định kinh tế - xã hội, đặc biệt trong trường hợp dịch bệnh diễn biến phức tạp, đòi hỏi cần triển khai nhiều giải pháp phòng, chống dịch trên diện rộng…

Trên phạm vi cả nước, theo Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo, GDP của thế giới năm 2020 giảm 4,4%, trong khi đó, Việt Nam là một trong ít quốc gia trên thế giới có tỷ lệ tăng trưởng GDP dương (+) 1,6%. Với việc giảm tỷ lệ tăng trưởng GDP từ 7,02% xuống khoảng 1,6% sẽ làm giảm thu NSNN so năm trước khoảng 68.000 tỷ đồng. Mặt khác, với việc triển khai thực hiện hàng loạt các giải pháp miễn, giảm, giãn các loại thuế, phí, lệ phí do dịch Covid-19 và ảnh hưởng của dự toán lập cao, Bộ Tài chính dự kiến năm 2020, NSNN sẽ hụt thu khoảng 189.200 tỷ đồng, giảm 12,5% so dự toán và giảm 14,7% so thực hiện năm 2019. Tình trạng nợ thuế cũng diễn ra rất phổ biến.

Theo tổng hợp số liệu từ Bộ Tài chính, thuế là nguồn thu chủ yếu của NS, thường chiếm tỷ trọng hơn 70% đến hơn 80% trong tổng thu NSNN. Tổng thu thuế/GDP giảm dần từ mức 24% (2006 - 2008) xuống mức 18% (2014 - 2019). Tốc độ tăng của tổng số thu thuế cũng đang có xu hướng giảm và ổn định ở mức bình quân 7,36%/năm trong giai đoạn 2012 - 2019. Bình quân giai đoạn 2006 - 2019, thu NS ngoài thuế chiếm tỷ trọng 5,3% GDP. Phí, lệ phí và các nguồn thu thường xuyên khác không phải thuế đang chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các nguồn thu ngoài thuế. Tỷ trọng thu từ phí và lệ phí đang có xu hướng giảm dần theo thời gian.

Giai đoạn 2015 - 2019, tỷ lệ chi NS/GDP của Việt Nam giảm liên tục, từ 30% GDP năm 2015 xuống chỉ còn 25,9% GDP năm 2018. Số liệu ước tính năm 2019 cho thấy chi NS so GDP đã tăng trở lại, ước đạt 28,9% GDP. Chi cho giáo dục đang tăng nhanh về số chi và ổn định về tỷ trọng. Từ năm 2016 - 2019, chi cho giáo dục chiếm khoảng 22% tổng thu thuế, khoảng 23,2% chi thường xuyên của NSNN, khoảng 16% tổng thu NSNN và khoảng 4% GDP. Việt Nam có nhiều chính sách chi tiêu để nhóm người yếu thế tiếp cận với giáo dục: miễn giảm học phí, hỗ trợ lương thực. Khi phân bổ NS cho giáo dục, định mức dành cho các tỉnh miền núi, vùng cao và hải đảo có hệ số cao hơn các tỉnh vùng đồng bằng. Miễn học phí cho tất cả học sinh tiểu học trên cả nước.

Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia tài chính - NS đưa ra các khuyến nghị về chính sách, Việt Nam cần có phương án cắt giảm chi tiêu hiệu quả và tìm nguồn thu bền vững hơn; đẩy nhanh tiến độ dự án thuế tài sản, đưa vào chương trình làm Luật của Quốc hội trong nhiệm kỳ 2021 - 2026. Cần có những thay đổi trong tỷ lệ, số lượng thu nhập hoặc đối tượng phải nộp thuế liên quan đến từng khung để tính thuế suất thuế TNCN, thay vì chỉ đề cập đến thu nhập tối thiểu không phải nộp thuế hay nâng mức giảm trừ gia cảnh. Rà soát lại chính sách ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp (DN), đặc biệt là DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Cần tính toán và công khai thông tin về chi qua thuế thông qua hình thức ưu đãi thuế cho DN. Đặc biệt, Việt Nam cần nỗ lực hơn nữa trong việc cơ cấu lại các khoản chi NS để giảm nợ công, giảm thâm hụt NS. Chi NS cho y tế cần được tăng thêm, nhưng cần chú ý phối hợp chính sách bảo hiểm y tế và nâng cao tính hiệu quả của sự phối hợp này.

Đồng thời, tiếp tục thực hiện linh hoạt các giải pháp quản lý chặt chẽ nguồn thu, tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra thuế đối với thu thuế, phí, lệ phí; cân nhắc thận trọng trong việc tăng thu từ các nguồn bán tài sản, quyền tài sản với việc chấp nhận tăng bội chi NSNN và tăng nợ công trong ngắn hạn. Trước mắt, trong năm 2020, Chính phủ nên tăng cường trách nhiệm người đứng đầu bộ, cơ quan T.Ư và địa phương trong xây dựng dự toán và giải ngân vốn đầu tư công (ĐTC), tập trung vào trách nhiệm người đứng đầu trong xây dựng dự toán để tiết kiệm nguồn lực NSNN; thường xuyên cập nhật tình hình giải ngân vốn ĐTC để điều chỉnh kế hoạch phát hành trái phiếu và vay nợ Chính phủ (nếu có) phù hợp nhằm bảo đảm các nguồn vốn huy động không bị tồn đọng, lãng phí trong trường hợp nguồn vốn đầu tư phát triển phải chuyển nguồn qua nhiều năm.

Tiếp tục thực hiện tiết kiệm chi thường xuyên theo lộ trình và giải pháp đã đề ra Hỗ trợ cho người dân và DN gián tiếp thông qua việc trợ giá các mặt hàng thiết yếu do Nhà nước quản lý như: giá điện, giá xăng dầu… Tăng các khoản chi hỗ trợ để nâng cao tiềm lực nền kinh tế cả trong ngắn hạn và dài hạn. Quản lý chặt chẽ các nội dung chi hỗ trợ, chi an sinh xã hội đã ban hành, bảo đảm các nội dung chi đúng đối tượng, đúng mục tiêu đã đặt ra…