Lo ngại xung đột Mỹ - Iran dịp tưởng niệm tướng Soleimani bị ám sát

Iran hôm 31/12/2020 đã đề nghị Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ngăn chặn Mỹ tiến hành cái mà Tehran gọi là "chủ nghĩa phiêu lưu quân sự" ở vùng Vịnh và Biển Oman, với việc triển khai máy bay cường kích có khả năng mang theo bom hạt nhân. Iran nói nước này không muốn xảy ra xung đột nhưng sẵn sàng tự vệ nếu cần thiết.

Trong khi đó, một quan chức Mỹ hôm 1/1 cho biết một số đơn vị Iran đã tăng cường cấp độ sẵn sàng tác chiến trong vòng 48 giờ trước đó. Đầu tuần này, các quan chức quốc phòng Mỹ tiết lộ tin tức tình báo cho thấy Iran đang chuyển tên lửa đạn đạo tầm ngắn tới Iraq, CNN đưa tin.

Máy bay ném bom chiến lược B-52 được Mỹ triển khai tới vùng Vịnh. Ảnh: Reuters.

Căng thẳng cũng leo thang khi quan chức hai bên lớn tiếng đe dọa lẫn nhau. Hôm 1/1, thủ lĩnh lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran cảnh báo sẽ tiếp tục tấn công trả đũa nhắm vào Mỹ.

Trong khi đó, Tổng thống Trump tuần trước tuyên bố sẽ buộc Iran chịu trách nhiệm nếu bất cứ người Mỹ nào bị sát hại. Hồi tháng 11/2020, ông Trump từng yêu cầu cố vấn báo cáo về các lựa chọn quân sự với Iran.

Truyền thông Do Thái thì đăng lại bản tin tiếng Arab dẫn nguồn giấu tên cho biết Israel và Saudi Arabia đang vận động Tổng thống Trump tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran trước khi ông rời nhiệm sở.

"Thực sự đáng lo ngại"

Những đe dọa công khai cùng động thái quân sự gia tăng nhanh chóng trước ngày 3/1, ngày đánh dấu 1 năm vụ ám sát tướng Qasem Soleimani. Nhiều quan chức Mỹ lo ngại Iran có thể sẽ tấn công trả đũa vào dịp này.

Từ Washington, một số nhà phân tích cảnh báo Tổng thống Trump có thể châm ngòi xung đột với Iran nhằm chuyển hướng sự chú ý của dư luận khỏi nỗ lực thay đổi kết quả bầu cử, đồng thời để lại bài toán hóc búa cho kế hoạch xử lý vấn đề Iran của người kế nhiệm - đối thủ Joe Biden.

"Tôi thực sự lo ngại Tổng thống Trump có thể đang cân nhắc làm khó ông Biden bằng cách triển khai hoạt động quân sự nào đó trước khi rời nhiệm sở", Tom Nichols, chuyên gia quan hệ quốc tế hiện giảng dạy tại Đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho biết.

Tổng thống đắc cử Joe Biden muốn hạ nhiệt chiến dịch "gây sức ép tối đa" nhắm vào Iran mà chính quyền Trump theo đuổi. Ông Biden sẽ tái kích hoạt cách tiếp cận can dự và đưa Mỹ trở lại thỏa thuận hạt nhân đạt được với Iran năm 2015, điều chính quyền Trump kịch liệt phản đối.

"Iran tạo ra mối đe dọa thật sự đối với an ninh quốc gia Mỹ. Tôi nghĩ Iran sẽ điều chỉnh phù hợp bất cứ cuộc tấn công nào trong dịp tưởng niệm này, bởi họ không muốn đưa mình vào thế khó ngay trước khi ông Biden nhậm chức, với khả năng tái khởi động đàm phán hạt nhân giúp dỡ bỏ cấm vận", Sam Vinograd, cựu quan chức Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ, nói.

Tuần trước, Bộ chỉ huy trung tâm quân đội Mỹ cho biết vụ tấn công vùng Xanh ở thủ đô Baghdad của Iraq, gần Đại sứ quán Mỹ, "gần như chắc chắn được tiến hành bởi lực lượng phiến quân do Iran hậu thuẫn".

Tướng Qasem Soleimani bị Mỹ ám sát tháng 1/2020. Ảnh: AFP.

Hôm 1/1, Đại sứ Nga tại Tổ chức Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thông báo Iran sẽ tăng làm giàu uranium lên mức trước thỏa thuận hạt nhân 2015. Bước đi này sẽ bị các nước phương Tây coi là hành động khiêu khích.

Cùng ngày, tướng Esmail Ghaani - Tư lệnh lực lượng Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran - đe dọa "những kẻ tham gia vụ ám sát" tướng Soleimani "sẽ không được an toàn".

"Những gì chúng chứng kiến đến nay chỉ là một phần của sự trả thù, trả đũa cứng rắn sẽ còn ở phía trước", tướng Esmail Ghaani nói, đe dọa trả đũa của Iran có thể đến từ trong lòng nước Mỹ.

Giáo sư Nichols cho biết căng thẳng leo thang trong bối cảnh Tổng thống Trump đã sa thải các lãnh đạo dân sự cấp cao ở Lầu Năm Góc, thay thế họ bằng một số quan chức tạm quyền, "những người chỉ tuân lời Donald Trump".

Tổng thống đắc cử Joe Biden và các trợ lý an ninh quốc gia của ông cho biết đội ngũ chuyển giao tại Lầu Năm Góc không cung cấp đầy đủ thông tin, bao gồm tình hình triển khai của các lực lượng Mỹ ở nước ngoài.

"Bởi thiếu đi sự minh bạch, và bởi chúng ta đơn giản là không biết Tổng thống Trump định làm gì, điều đó đặt ra một số lo ngại", giáo sư Nichols nói.

Thêu dệt tin tình báo?

Ông Vinograd đặt ra một lo ngại khác về khả năng Tổng thống Trump và đội ngũ an ninh "thêu dệt hay thậm chí làm giả thông tin tình báo" về Iran để đạt được các mục tiêu chính trị.

"Việc tấn công Iran từ lâu đã nằm trong danh sách hành động của Tổng thống Trump. Với 19 ngày còn lại, ông ấy có thể muốn hành động", ông Vinograd cảnh báo.

Hôm 31/12/2020, Iran gửi thư tới Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đề nghị giúp xoa dịu căng thẳng, buộc Mỹ tuân thủ luật pháp quốc tế và chấm dứt "gây mất ổn định" tại một khu vực bất ổn như vùng Vịnh.

Bức thư gửi tới Tổng thư ký Guterres cũng như Hội đồng Bảo an cho biết Mỹ đã triển khai các vũ khí tối tân tới khu vực này.

Cùng ngày, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Javad Zarif cáo buộc Tổng thống Trump đang tạo cớ để gây chiến.

Trước đó, Bộ Quốc phòng Mỹ xác nhận đã gửi máy bay ném bom chiến lược B-52 tới vùng Vịnh trong ngày 30/12/2020. Động thái này diễn ra sau khi Mỹ triển khai tàu ngầm hạt nhân tới vùng Vịnh.

Mỹ hiện duy trì nhiều tàu chiến mặt nước ở vùng Vịnh, có khả năng phóng tên lửa Tomahawk. Mỹ cũng có từ 40.000-50.000 binh sĩ ở khu vực, dù không phải tất cả đều là binh sĩ trực tiếp chiến đấu, Lầu Năm Góc cho biết.

Các lực lượng Iran gia tăng hoạt động trên biển những ngày gần đây. Ảnh: CNN.

"Iran không tìm kiếm xung đột, tuy nhiên năng lực, quyết tâm kiên cường bảo vệ nhân dân, bảo vệ an ninh, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích sống còn của đất nước, cũng như khả năng đáp trả quyết đoán mọi đe dọa hoặc hành vi sử dụng vũ lực chống Iran của chúng tôi không thể bị xem thường", bức thư của Iran có đoạn.

Một quan chức Mỹ tiết lộ thông tin tình báo mới nhất cho thấy một số đơn vị trên biển của Iran đã tăng cường cấp độ sẵn sàng chiến đấu trong 2 ngày qua.

Quan chức này cho biết hiện chưa rõ động thái của Tehran mang tính phòng vệ hay là dấu hiệu chuẩn bị tấn công các lợi ích của Mỹ. Quan chức Mỹ cũng nhận định hoạt động của Hải quân Iran không giống với diễn tập trên biển thông thường.

Duy Anh