Lo ngại xung quanh công nghệ 'thay đổi thời tiết' của Bắc Kinh

Đài CNN ngày 4-12 đưa tin Trung Quốc mới đây đã tiết lộ kế hoạch mở rộng chương trình điều chỉnh thời tiết thực nghiệm bao phủ một khu vực có diện tích hơn 5,5 triệu km vuông - hơn 1,5 lần diện tích Ấn Độ.

Theo một tuyên bố từ Quốc vụ viện Trung Quốc, nước này sẽ có một "hệ thống điều chỉnh thời tiết phát triển" vào năm 2025, nhờ những đột phá trong nghiên cứu cơ bản và công nghệ quan trọng, cũng như những cải tiến trong việc "phòng ngừa toàn diện trước các rủi ro".

Trong vòng năm năm tới, tổng diện tích dự kiến được kiểm soát bởi hệ thống tạo mưa nhân tạo hoặc tuyết sẽ đạt 5,5 triệu km vuông, trong khi hơn 580.000 km vuông sẽ được trang bị các công nghệ ngăn chặn mưa đá. Ngoài ra, chương trình cũng sẽ giúp cứu trợ thiên tai, sản xuất nông nghiệp, ứng phó khẩn cấp với cháy rừng, đối phó với tình trạng nhiệt độ cao bất thường hoặc hạn hán.

Tham vọng của Trung Quốc

Từ lâu, Trung Quốc đã tìm cách kiểm soát thời tiết để bảo vệ các khu vực canh tác và đảm bảo bầu trời quang đãng cho các sự kiện quan trọng.

Ví dụ, Bắc Kinh đã gieo hạt mây (làm mưa nhân tạo) trước Thế vận hội Bắc Kinh năm 2008 để giảm khói bụi và tránh mưa trước thềm sự kiện. Các cuộc họp chính trị quan trọng tại Bắc Kinh thường “tận hưởng” bầu trời trong xanh tuyệt đẹp là nhờ việc can thiệp vào thời tiết bằng công nghệ kết hợp đóng cửa các nhà máy gần đó.

Trung Quốc có kế hoạch mở rộng chương trình sửa đổi thời tiết thực nghiệm. Ảnh: CNN

Thuật ngữ “gieo hạt đám mây” đã tồn tại trong nhiều thập niên. Công nghệ này hoạt động bằng cách bơm một lượng nhỏ bạc iotua vào các đám mây có nhiều hơi ẩm, sau đó chúng ngưng tụ xung quanh các hạt mới, trở nên nặng hơn và cuối cùng rơi xuống dưới dạng kết tủa.

Một nghiên cứu được tài trợ bởi Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ, được công bố vào đầu năm nay, phát hiện ra rằng "việc gieo hạt trên mây có thể thúc đẩy tuyết rơi trên diện rộng nếu điều kiện khí quyển thuận lợi". Đây là một trong những nghiên cứu đầu tiên xác định chắc chắn rằng việc gieo hạt tạo mây có hiệu quả, vì trước đây rất khó để phân biệt lượng mưa được tạo ra bằng công nghệ với mưa thông thường.

Tuy nhiên, sự không chắc chắn đó vẫn không ngăn được Trung Quốc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ này. Từ năm 2012 đến năm 2017, nước này đã chi hơn 1,34 tỉ USD cho các chương trình điều chỉnh thời tiết khác nhau.

Năm 2019, theo hãng thông tấn Tân Hoa Xã, việc điều chỉnh thời tiết đã giúp giảm 70% thiệt hại do mưa đá ở khu vực phía tây khu tự trị Tân Cương, một khu vực nông nghiệp trọng điểm của Trung Quốc.

Vũ khí thời tiết?

Trong khi các quốc gia khác cũng đầu tư vào công nghệ gieo hạt trên đám mây, bao gồm cả Mỹ, thì sự quan tâm của Trung Quốc đối với công nghệ này đã dấy lên nhiều mối quan ngại, đặc biệt là ở nước láng giềng Ấn Độ, nơi nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào gió mùa, vốn đã bị gián đoạn và trở nên khó dự đoán hơn do biến đổi khí hậu.

Căng thẳng trong quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc gần đây vẫn tiếp tục leo thang dọc biên giới hai nước. Nhiều năm qua, dư luận tại Ấn Độ lo ngại rằng khả năng điều chỉnh thời tiết có thể sẽ mang lại lợi thế cho Trung Quốc trong các cuộc xung đột, vì điều kiện thời tiết rất quan trọng đối với bất kỳ hoạt động điều chuyển quân nào ở vùng núi khắc nghiệt.

Một công nhân bắn pháo để gieo hạt mây trong một nỗ lực tạo mưa ở quận Hoàng Pha, Trung Quốc năm 2011

Mặc dù trọng tâm chính của việc điều chỉnh thời tiết của Bắc Kinh dường như là trong nước, song các chuyên gia cảnh báo về khả năng tác động ra ngoài biên giới.

Một số chuyên gia đã suy đoán rằng thành công trong việc điều chỉnh thời tiết có thể khiến Trung Quốc áp dụng các dự án địa kỹ thuật đầy tham vọng hơn, đặc biệt khi nước này đang phải chịu những tác động của biến đổi khí hậu.

Các giải pháp cấp tiến như gieo vào bầu khí quyển các hạt phản xạ về mặt lý thuyết có thể giúp giảm nhiệt độ, nhưng cũng có thể gây ra những hậu quả lớn không lường trước được.

"Nếu không có quy định ràng buộc, nỗ lực của một quốc gia có thể sẽ ảnh hưởng đến các quốc gia khác. Tuy Trung Quốc chưa có dấu hiệu 'đơn phương' triển khai các dự án địa kỹ thuật trên mặt đất, song quy mô của việc điều chỉnh thời tiết và các dự án kỹ thuật lớn khác, bao gồm cả các dự án đập lớn (như đập Tam Hiệp), cho thấy Trung Quốc sẵn sàng triển khai các kế hoạch địa kỹ thuật quy mô lớn để giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu và đạt được các mục tiêu của Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu" - chuyên gia Dhanasree Jayaram tại Học viện Giáo dục Đại học Manipal (Ấn Độ) cho biết.

HÒA ĐẶNG