Loạt cty con TKV nguy cơ mất an toàn vốn: Vì đâu?
Đối với TKV, mất an toàn về tài chính trước hết là dấu hiệu ăn vào vốn.
Đó là nhận định của TS Nguyễn Thành Sơn - nguyên Giám đốc BQL các dự án than Đồng bằng sông Hồng - TKV khi đề cập đến tình trạng hàng loạt công ty con của Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) có dấu hiệu mất an toàn tài chính.
PV: - Báo cáo Kiểm toán Nhà nước gửi Quốc hội cho thấy, năm 2019, Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (TKV) đứng đầu danh sách các tập đoàn, tổng công ty có công ty con có dấu hiệu mất an toàn tài chính. Cụ thể, TKV có tới 24 đơn vị bị cảnh báo nguy cơ mất an toàn tài chính, chẳng hạn: Công ty TNHH MTV Môi trường, Công ty cổ phần chế tạo máy, Công ty cổ phần Than Mông Dương, Công ty cổ phần Than Hà Lầm, Công ty cổ phần Than Vàng Danh...
Ông bình luận gì trước thực trạng này của TKV và có thể lý giải vì sao hàng loạt đơn vị của TKV có dấu hiệu mất an toàn tài chính như vậy?
TS Nguyễn Thành Sơn: - Đối với TKV, “mất an toàn về tài chính” trước hết là dấu hiệu “ăn vào vốn”.
Có 3 lý do: Trước hết, lý do bao trùm là chất lượng công tác quản lý phát triển yếu kém.
Lý do thứ hai, liên quan đến các đơn vị thành viên, là không có tái sản xuất giản đơn. Việc này đồng nghĩa với sản xuất kinh doanh kém hiệu quả;
Lý do thứ ba, liên quan đến tập đoàn, là không có tái sản xuất mở rộng. Việc này đồng nghĩa với đầu tư kém hiệu quả.
TKV có tới 24 đơn vị bị cảnh báo nguy cơ mất an toàn tài chính
PV: - Nhiều năm gắn bó tâm huyết với ngành than, theo ông, TKV cần làm gì để cứu được các công ty con làm ăn thua lỗ? Nguồn than đang cạn kiệt, công nhân nhiều... có phải là trở ngại trên con đường "giải cứu" các công ty con làm ăn thua lỗ, có nguy cơ mất an toàn tài chính? Nếu đúng như vậy thì TKV phải xử lý ra sao?
TS Nguyễn Thành Sơn: - Để cứu các công ty thua lỗ, trước hết phải làm rõ nguyên nhân nào đã dẫn đến tình trạng trên.
Theo tôi, nguyên nhân của mọi nguyên nhân là con người. Tôi không bình luận về tiêu chí “đức” vì nó chỉ là định tính, không có định lượng. Nhưng tiêu chí “tài” hay trình độ chuyên môn hoàn toàn có thể định lượng. Khai khoáng là một ngành kỹ thuật chuyên sâu, đòi hỏi cán bộ phải có kiến thức cơ bản. Bằng cấp của từng cán bộ ở TKV rất nhiều (ít nhất là 3 bằng các loại), nhưng kiến thức hay chuyên môn thì sao? Điều này đáng lo ngại, đặc biệt là đối với cấp chiến lược của TKV.
PV: - Theo Đề án tái cơ cấu TKV đã được phê duyệt, đến năm 2020, doanh nghiệp này phải thực hiện thoái toàn bộ vốn Nhà nước tại một số công ty thành viên. Tuy nhiên, với thực trạng của TKV hiện nay, liệu con đường cổ phần hóa của doanh nghiệp này đã hết gian nan?
TS Nguyễn Thành Sơn: - Sẽ không đơn giản. Trước hết, với mô hình tổ chức quản lý như của TKV hiện nay, việc thoái toàn bộ vốn Nhà nước đồng nghĩa với việc thoái toàn bộ quyền điều hành của các viên chức, đặc biệt là các viên chức tập đoàn của TKV. Các viên chức đã có được quyền điều hành nhờ cơ chế quen thuộc (thường được gọi là “khổ A4”) sẽ tìm cách duy trì chiếc "ghế A4" của mình.
Tuy nhiên, nếu có quyết tâm thực sự, việc thoái vốn thực ra rất đơn giản.
Mô hình tổ chức và điều lệ hoạt động của TKV hiện nay chưa thực sự tuân thủ đúng Luật Doanh nghiệp, mà đang “lách luật” với lý do là mô hình đặc thù “doanh nghiệp lớn của Nhà nước”.
Trên thực tế, từ khi được thành lập đến nay, TKV được vận hành giống như Bộ Mỏ và Than trước đây, tức là vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp, vừa trực tiếp sản xuất kinh doanh.
Việc mập mờ giữa hai chức năng này đã và đang kìm hãm sự phát triển sản xuất. Vì vậy, để thoái vốn Nhà nước/cổ phần hóa, trước hết cần thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với TKV theo đúng Luật Doanh nghiệp.
Theo đó, tập đoàn- công ty mẹ và các công ty con phải bình đẳng, hạch toán độc lập và cùng cạnh tranh theo cơ chế thị trường. Cần bãi bỏ ngay những can thiệp của “mẹ” và mọi hoạt động của các “con”, đặc biệt trong hạch toán/quyết toán kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh.
PV: - Cá nhân ông và nhiều chuyên gia đã từng khuyến cáo không nên phát triển quá mức ngành than, Việt Nam nên tranh thủ nhập khẩu, tận dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên của thế giới để giải bài toán về chi phí, đồng thời gìn giữ tài nguyên trong nước, bảo vệ môi trường.
Trong trường hợp như vậy, TKV sẽ phải thay đổi vấn đề quản trị, hoạt động quản lý, khai thác than như thế nào cho phù hợp với tình hình mới?
TS Nguyễn Thành Sơn: - TKV sẽ không tự thay đổi vấn đề quản trị cho phù hợp với tình hình mới. Vì điều đó sẽ ảnh hưởng đến cái “quyền từ trên trời rơi xuống” của mình, đó là sự độc quyền (tới 95%) trong khai thác than, nhưng lại không chịu trách nhiệm gì về tái sản xuất (thăm dò để bổ sung trữ lượng) nguồn tài nguyên này.
Tháng 2 vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 55 về Chiến lược phát triển ngành năng lượng theo hướng xóa bỏ mọi độc quyền, thực hiện việc minh bạch và cạnh tranh trong mọi hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì vậy, việc quản lý ngành than (liên quan tới TKV) phải được hoàn thiện theo hướng này. Vấn đề thay đổi như thế nào ở đây là trách nhiệm của Bộ Công thương.
