Lựa chọn nào cho cử tri Tây Ban Nha?

Vì sao có bầu cử sớm?

Trong thời gian chuẩn bị cho cuộc bầu cử, PP đã nổi lên là đảng được yêu thích trong hầu hết các cuộc điều tra dư luận. Thực ra, nếu theo đúng lịch trình, Tây Ban Nha dự kiến sẽ tiến hành bầu cử Quốc hội tháng 11.2023. Tuy nhiên, tháng 5.2023, Thủ tướng Sánchez khiến mọi người ngạc nhiên khi tuyên bố tổ chức bầu cử sớm vào ngày 23.7. Quyết định được đưa ra sau khi Đảng Công nhân xã hội chủ nghĩa Tây Ban Nha (PSOE) của ông thể hiện kém cỏi trong các cuộc bầu cử địa phương và khu vực vào tháng 5; ông hy vọng huy động được cử tri cánh tả và tránh cho uy tín của chính phủ liên minh thiểu số của mình bị bào mòn nhiều tháng. Theo các nhà quan sát, sự trỗi dậy của đảng PP cùng với sự suy yếu của PSOE đã tạo ra bầu không khí bất ổn, khiến cả hai bên đều hồi hộp chờ đợi kết quả bầu cử.

Để đạt được đa số tổng thể trong Quốc hội, đảng PP có thể sẽ cần phải dựa vào sự ủng hộ của đảng cực hữu Vox; điều này làm dấy lên lo ngại về sự trỗi dậy của những người theo chủ nghĩa dân tộc độc đoán và các phong trào cực hữu khác trên khắp châu Âu. Nhiều quốc gia châu Âu gần đây chứng kiến sự phát triển của các phong trào như vậy, do đó các cuộc bầu cử ở Tây Ban Nha sẽ được theo dõi chặt chẽ để xem liệu các đảng thiên tả của lục địa già có thể ngăn chặn xu hướng này hay không.

Quyết định tổ chức bầu cử sớm đã vấp phải sự chỉ trích từ lãnh đạo đảng PP Alberto Nunez Feijoo; ông cho rằng cái nóng gay gắt vào tháng 7 của Tây Ban Nha và kế hoạch đi du lịch trong kỳ nghỉ có thể dẫn đến nhiều cử tri vắng mặt, từ đó có khả năng ảnh hưởng đến kết quả.

Ai là ứng cử viên chính?

Thủ tướng Pedro Sanchez và đảng PSOE: bắt tay với liên minh Unidas Podemos cực tả, đảng PSOE của Thủ tướng Sanchez đã lãnh đạo Chính phủ thiểu số kể từ tháng 1.2020. Bất chấp các cuộc thăm dò không mấy thuận lợi, ông Sanchez vẫn lạc quan về cơ hội của đảng mình, với lý do Chính phủ xử lý ổn định nền kinh tế Tây Ban Nha trong đại dịch và đạt được nhiều thành tựu lập pháp tiến bộ, bao gồm cải cách lao động, mức lương tối thiểu, vấn đề phá thai, quyền trợ tử và quyền LGBTQ+...

Đối thủ chính của ông Sanchez là lãnh đạo Alberto Nunez Feijoo và đảng PP. Chính trị gia này hiện được yêu thích trong các cuộc thăm dò. Được cho là người có “đôi tay an toàn”, ông Nunez Feijoo đã hồi sinh thành công đảng đối lập PP sau thất bại thảm hại trong cuộc bầu cử năm 2019. Tuy nhiên, các cuộc thăm dò cũng chỉ ra rằng, PP có thể cần phải liên minh với Vox để thành lập Chính phủ, điều có khả năng làm xói mòn hình ảnh ôn hòa của ông Nunez Feijoo. Với thành công của ông Sanchez trong các lĩnh vực mà theo truyền thống ủng hộ các đảng cánh hữu, chẳng hạn như kinh tế, ông Nunez Feijoo tập trung tấn công vào phong cách điều hành Chính phủ của ông Sanchez. PP tuyên bố Thủ tướng phụ thuộc quá nhiều vào phe ly khai xứ Catalan và xứ Basque để được ủng hộ. Tuy nhiên, khả năng PP sẽ cần tìm đồng minh, gần như chắc chắn là đảng Vox cực hữu, để thành lập Chính phủ và các thỏa thuận gần đây của PP với Vox ở các khu vực quan trọng như Balearics, Valencia và Extremadura đã làm xói mòn hình ảnh ôn hòa của ông Nunez Feijoo.

Bà Yolanda Diaz và khối Sumar cánh tả: khối Sumar cánh tả, do Bộ trưởng Bộ Lao động Yolanda Diaz lãnh đạo, người thành công đáng kể trong việc thống nhất bối cảnh chính trị cực tả Tây Ban Nha vốn trước đây bị chia rẽ nghiêm trọng và thường xuyên được bầu chọn là chính trị gia được đánh giá cao nhất của đất nước.

Đảng Vox cực hữu, do ông Santiago Abascal lãnh đạo, ủng hộ việc giảm đáng kể quyền lực của chính quyền khu vực và duy trì lập trường cứng rắn đối với vấn đề nhập cư. Cách tiếp cận cứng rắn của Vox đối với chủ nghĩa nữ quyền, chủ nghĩa cộng sản, cộng đồng LGBTQ+ và nền độc lập của xứ Catalan cũng gây lo ngại cho các bộ phận khác nhau trong xã hội.

Một người chơi quan trọng trước đây đã vắng mặt trong cuộc tổng tuyển cử năm 2023 sẽ là đảng Ciudadanos thân thiện với doanh nghiệp, bị các cử tri “bỏ rơi hàng loạt” vì PP kể từ năm 2019. Do Ciudadanos chọn không tham gia bầu cử, nên PP dự kiến sẽ thu hút tất cả 10 ghế Quốc hội của đảng này.

Các kịch bản tiềm năng

Các phòng phiếu sẽ mở cửa lúc 9h sáng Chủ nhật cho 37,4 triệu cử tri đủ điều kiện của Tây Ban Nha và đóng cửa lúc 8h tối. Các cử tri sẽ bỏ phiếu cho 365 ghế Hạ viện và 208/265 ghế Thượng viện. Trong cuộc bỏ phiếu ở Hạ viện, cử tri chọn một đảng chứ không chọn một ứng cử viên cụ thể; ở Thượng viện, họ có thể chọn tối đa ba thượng nghị sĩ khu vực.

Theo luật, Quốc hội Tây Ban Nha được phép có tối đa ba tuần để chính thức thành lập. Vị vua cầm quyền, trong trường hợp này là vua Felipe VI, sau đó bắt đầu gặp gỡ các nhà lãnh đạo đảng, những người sẽ đề cử một ứng cử viên cho chức thủ tướng.

Trong cuộc bỏ phiếu Quốc hội đầu tiên, chỉ đa số tuyệt đối mới cho phép một ứng cử viên thành lập Chính phủ, và nếu không đạt được điều đó, trong cuộc bỏ phiếu thứ hai được tổ chức tối đa 48 giờ sau đó, đa số đơn giản là đủ. Các cuộc bầu cử mới được tổ chức nếu sau tối đa hai tháng kể từ cuộc bỏ phiếu đầu tiên của Quốc hội, không có ứng cử viên nào giành được đa số ủng hộ.

Các cuộc thăm dò hiện tại cho thấy, khó có đảng nào sẽ giành được đa số hoàn toàn, và trong một Quốc hội bị phân tán, ba kịch bản hiện có khả năng xảy ra.

Đó là, Chính phủ thiểu số xã hội chủ nghĩa của Thủ tướng Sanchez có thể tiếp tục với sự hỗ trợ bên ngoài từ những người theo chủ nghĩa dân tộc xứ Catalan và xứ Basque, nhưng sắp xếp này sẽ có những hạn chế tương tự như cơ quan lập pháp trước đó.

Lựa chọn thứ hai, được hầu hết các cuộc thăm dò ủng hộ, sẽ chứng kiến PP giành được nhiều ghế nhất nhưng cần sự hỗ trợ của Vox để đạt được đa số tổng thể. Khả năng thứ ba là các lực lượng trong Nghị viện bị chia đều đến mức cần tổ chức bầu cử lại. Do đó PSOE sẽ tiếp tục với tư cách là Chính phủ lâm thời ít nhất cho tới cuộc bỏ phiếu tiếp theo. Ngoài ba kịch bản này, triển vọng về liên minh giữa PSOE và PP, tập trung về mặt ý thức hệ vào các chính sách ôn hòa nhất của mỗi đảng, bị các nhà phân tích coi là “ảo tưởng”. Bởi sự phân hóa ngày càng rõ ràng giữa các đảng phái chính trị khác nhau và mức độ đối đầu ngày càng tăng giữa cánh tả và cánh hữu ở châu Âu cho thấy điều đó sẽ không xảy ra.

Linh Anh