LUẬT NHÀ GIÁO HƯỚNG ĐẾN KHẲNG ĐỊNH VỊ THẾ CỦA NHÀ GIÁO VÀ THU HÚT NGƯỜI GIỎI VÀO NGÀNH SƯ PHẠM

Trong những năm gần đây, đội ngũ nhà giáo đã được quan tâm, nhưng thực tế vẫn còn không ít bất cập cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng nhà giáo. Việc quản lý nhà giáo còn nhiều vướng mắc, bất cập như: chưa có đầy đủ quy định để quản lý nhà giáo ngoài công lập; việc coi nhà giáo ngoài công lập như người lao động bình thường và chịu sự điều chỉnh bởi các quy định của Bộ luật Lao động là không phù hợp; việc giao thoa giữa quản lý ngành và quản lý theo địa bàn, lãnh thổ theo pháp luật hiện hành đã tạo ra những bất cập trong công tác quản lý, phát triển đội ngũ nhà giáo. Việc thực hiện, tuyển dụng, bố trí, điều động giáo viên tại các địa phương, cơ sở giáo dục theo Luật Viên chức còn nhiều khó khăn…

Với những bất cập trên, Chính phủ đã có Tờ trình số 435/TTr-CP gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc đề nghị bổ sung dự án Luật Nhà giáo vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng khẳng định: Nhà giáo là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo, là nhân lực của nguồn nhân lực, có thầy cô giáo tốt, cán bộ quản lý giáo dục tốt thì mới có học sinh, sinh viên tốt và xây dựng được cơ sở giáo dục tốt. Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã hết sức quan tâm xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ qua từng thời kỳ cách mạng của đất nước.

Hiện nay, theo thống kê có gần 200 văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới nhà giáo, nhưng lại chưa có một luật chuyên ngành về nhà giáo. Với tính chất quan trọng và sự cần thiết có Luật Nhà giáo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề xuất, tham mưu với Chính phủ để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội cho phép nghiên cứu xây dựng Luật Nhà giáo, qua đó có một bộ luật căn cơ, đủ căn cứ pháp lý để phát triển đội ngũ nhà giáo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Để xây dựng Luật Nhà giáo, bên cạnh việc thực hiện đầy đủ ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, đó là phải rà soát, đánh giá một cách tổng thể những cơ chế, chính sách đã được ban hành. Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, cần phải tham vấn ý kiến rất nhiều chủ thể, mang tính rộng rãi, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở giáo dục đào tạo, các nhà quản lý từ cấp Trung ương đến địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học và đặc biệt là đội ngũ nhà giáo, nhất là những nhà giáo trong các cơ sở giáo dục trực thuộc cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân, để tìm ra những điểm nghẽn và biện pháp tháo gỡ.

5 nhóm chính sách chủ yếu nhằm phát triển đội ngũ nhà giáo

Đề cập về tiến độ triển khai xây dựng Luật Nhà giáo và các chính sách đề xuất trong Luật Nhà giáo, TS.Vũ Minh Đức - Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết: Khung cấu trúc dự kiến Luật Nhà giáo với 8 chương, 67 điều quy định về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng… Các chính sách đề xuất bao gồm định danh Nhà giáo; tiêu chuẩn và chức danh Nhà giáo; tuyển dụng, sử dụng và chế độ làm việc của Nhà giáo; đào tạo, bồi dưỡng, tôn vinh Nhà giáo; quản lý nhà nước về nhà giáo. Việc đề xuất các chính sách này nhằm góp phần khẳng định vị thế của nhà giáo cũng như cần thay đổi, bổ sung các chế độ, chính sách ưu tiên hơn nữa để thu hút người giỏi vào ngành Sư phạm nhằm mục đích nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước...

TS.Vũ Minh Đức - Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Đối với chính sách 1: Định danh, tiêu chuẩn, quy chuẩn, quyền và nghĩa vụ nhà giáo. Mục tiêu của chính sách nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý nhà nước đối với công tác phát triển đội ngũ nhà giáo và bảo đảm định hướng chính trị đúng đắn đối với công tác xây dựng đội ngũ nhà giáo.

Đề cao tiêu chuẩn đầu tiên về đạo đức, phong cách nhà giáo, chuyển các yêu cầu của Trung ương Đảng và Nhà nước về xây dựng đạo đức, phong cách nhà giáo thành quy phạm pháp luật. Làm rõ định hướng nghề nghiệp của giáo viên và nhấn mạnh giáo viên đảm nhận sứ mệnh giáo dục con người cho Đảng, ươm mầm tài năng và đào tạo nhân tài cho đất nước.

Nội dung của chính sách gồm: Xác định các khái niệm về nhà giáo một cách đầy đủ, tường minh, làm cơ sở để xác định phạm vi điều chỉnh và đề xuất các chính sách về nhà giáo; xác định quyền lợi và nghĩa vụ của nhà giáo; tăng cường quyền tự chủ trong giảng dạy và giáo dục của nhà giáo, quyền được áp dụng các biện pháp trừng phạt trong giáo dục và bản quyền sở hữu trí tuệ đối với các nội dung sáng tạo, đổi mới trong giáo dục... Tăng cường nghĩa vụ của nhà giáo trong việc bảo vệ và hỗ trợ học sinh. Giải pháp thực hiện chính sách thông qua Luật hóa các nội dung: Bổ sung quy định về khái niệm nhà giáo; vị trí, vai trò của nhà giáo; bổ sung quy định về quyền lợi và nghĩa vụ của nhà giáo; bổ sung quy định về chuẩn nghề nghiệp, chuẩn chức danh nhà giáo.

Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn các giải pháp này với lý do: Việc định danh nhà giáo một cách đầy đủ và tường minh sẽ giúp cho việc quản lý nhà giáo trong toàn quốc được thống nhất, các chính sách cho nhà giáo được ban hành đầy đủ, kịp thời.

Đối với Chính sách 2: Tuyển dụng, sử dụng, quản lý nhà giáo. Mục tiêu của chính sách là khắc phục các bất cập trong tuyển dụng, sử dụng, quản lý nhà giáo thời gian qua; tạo cơ sở pháp lý để tuyển dụng vào ngành những người có đủ điều kiện, tiêu chuẩn, đáp ứng được yêu cầu phát triển giáo dục.

Nội dung của chính sách là xác định tiêu chuẩn tuyển dụng nhà giáo; xác định quy trình tuyển dụng, bổ nhiệm, chế độ làm việc đối với nhà giáo; xác định điều kiện, quy trình thuyên chuyển công tác; xác định điều kiện, quy trình đánh giá, xếp loại, thay đổi chức danh nghề nghiệp đối với nhà giáo.

Giải pháp thực hiện chính sách bằng cách luật hóa các nội dung: Bổ sung quy định về chuẩn trình độ, tiêu chuẩn để trở thành nhà giáo; việc áp dụng chứng chỉ hành nghề đối với người chưa qua đào tạo sư phạm muốn trở thành nhà giáo; bổ sung quy định về quy trình tuyển dụng nhà giáo; bổ sung quy định về bổ nhiệm vào chức danh nghề nghiệp, thực hiện chế độ làm việc đối với nhà giáo; bổ sung quy định về đánh giá, xếp loại nhà giáo.

Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn các giải pháp này với lý do: Đảm bảo việc tuyển dụng, sử dụng và quản lý nhà giáo phù hợp với đặc thù hoạt động nghề nghiệp của nhà giáo; đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc quản lý nhà giáo hoạt động tự do (không thuộc biên chế nhà giáo), tạo điều kiện cho sự phát triển giáo dục bình đẳng giữa công – tư.

Luật Nhà giáo đang được lấy ý kiến xây dựng từ các cơ cơ quan chuyên môn và đội ngũ chuyên gia trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét để trình Quốc hội thảo luận (ảnh minh họa: Internet).

Đối với Chính sách 3: Quy hoạch, đào tạo, phát triển nghề nghiệp nhà giáo. Mục tiêu của chính sách bao gồm xây dựng hệ thống đào tạo nhà giáo đảm bảo chất lượng, nhấn mạnh đến việc tăng cường đào tạo, xây dựng cơ chế cụ thể về việc đào tạo sinh viên sư phạm. Xác định các vấn đề về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển chuyên môn nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; tạo điều kiện cho nhà giáo tự do học thuật, phát triển chuyên môn liên tục và có cơ hội hợp tác quốc tế một cách thực chất, hiệu quả.

Theo đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất Luật hóa các nội dung sau: Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong xây dựng quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Xác định chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo; các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, thúc đẩy hình thành hệ thống trường thực hành sư phạm phục vụ đào tạo, phát triển nghề nghiệp nhà giáo. Xác định, làm rõ việc nhà giáo ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu và trao đổi học thuật; người nước ngoài giảng dạy tại Việt Nam; việc liên kết, hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo.

Giải pháp thực hiện chính sách thông qua luật hóa các nội dung: Bổ sung quy định về trách nhiệm của các Bộ, ngành, địa phương trong xây dựng quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Bổ sung quy định về các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và hệ thống trường thực hành sư phạm phục vụ đào tạo, phát triển nghề nghiệp nhà giáo. Bổ sung quy định về cơ chế để nhà giáo ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu và trao đổi học thuật.

Lý do Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn các giải pháp này nhằm đảm bảo định hướng các khuyến khích, động lực để nhà giáo được phát triển chuyên môn, nghề nghiệp, tự do nghiên cứu và trao đổi học thuật. Tạo cơ sở cho sự phát triển của các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo, giúp nâng cao chất lượng đội ngũ.

Đối với chính sách 4: Đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo. Mục tiêu của chính sách là xác định các vấn đề trong chính sách đãi ngộ, tôn vinh, khen thưởng nhà giáo, làm động lực để thu hút người giỏi tham gia trở thành giáo viên, tạo động lực cho đội ngũ nhà giáo đã vào ngành cống hiến, tận tâm với nghề; tăng cường chế độ đãi ngộ đối với nhà giáo, thiết lập cơ chế phân loại bảo đảm chế độ đãi ngộ công bằng, người làm nhiều thì được đãi ngộ cao, xây dựng chế độ phân phối tiền lương và cơ hội thăng tiến, tăng lương và đãi ngộ đối với những người có thành tích xuất sắc; thực hiện các yêu cầu để giảm gánh nặng cho nhà giáo, bảo đảm nhà giáo được yên tâm cống hiến hết mình cho việc giảng dạy và giáo dục con người.

Nội dung của chính sách gồm: Xác định các vấn đề cơ bản về chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp, chế độ hưu trí, khám chữa bệnh, bảo hiểm xã hội của nhà giáo. Xác định chính sách hỗ trợ về nhà ở, nhà công vụ đối với nhà giáo. Xác định cụ thể hóa các tiêu chí thi đua, khen thưởng đối với nhà giáo. Giải pháp thực hiện chính sách là Luật hóa các nội dung: Bổ sung quy định về tiền lương, phụ cấp đối với nhà giáo. Bổ sung quy định về chế độ hưu trí, khám chữa bệnh và bảo hiểm xã hội của nhà giáo. Bổ sung quy định về tiêu chí, danh hiệu thi đua, khen thưởng, tôn vinh đối với nhà giáo.

Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn các giải pháp này với các lý do như sau: Đảm bảo đầy đủ các chế độ, chính sách đối với nhà giáo, có tính toán đến yếu tố đặc thù ngành để nhà giáo yên tâm công tác. Tạo điều kiện cho nhà giáo công tác ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn có cơ hội tiếp cận đầy đủ về chính sách, có các hỗ trợ đặc thù để thu hút nhà giáo về công tác.

Đối với chính sách 5: Quản lý nhà nước về nhà giáo. Chính sách này nhằm khắc phục các bất cập trong hệ thống quản lý nhà nước về nhà giáo thời gian qua; làm cơ sở thực hiện phân cấp, thống nhất từ trung ương đến địa phương trong quản lý nhà giáo, tạo điều kiện cho nhà giáo tự do trong học thuật, phát triển chuyên môn nghiệp vụ.

Nội dung của chính sách gồm: Xác định hệ thống quản lý nhà giáo từ trung ương đến địa phương đảm bảo thống nhất, hiệu quả, gọn nhẹ. Xác định rõ trách nhiệm của các Bộ, ngành, địa phương trong quản lý, phát triển đội ngũ nhà giáo. Xác định vai trò của các tổ chức hiệp hội nhà giáo.

Giải pháp thực hiện chính sách thông qua Luật hóa các nội dung sau: Bổ sung quy định về hệ thống quản lý nhà giáo từ trung ương đến địa phương. Bổ sung vai trò, chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức hiệp hội nhà giáo.

Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn các giải pháp này với mục tiêu: Làm rõ hệ thống quản lý ngành về nhà giáo; thống nhất việc quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương để tránh chồng chéo trong chức năng, nhiệm vụ, đồng thời nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà giáo. Tăng cường vai trò của các tổ chức hiệp hội nhà giáo trong công tác phát triển đội ngũ nhà giáo.

2 phương án quy định phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Luật Nhà giáo

Liên quan đến quá trình thẩm tra hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Nhà giáo, Thường trực Ủy ban Pháp luật, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục và các cơ quan liên quan đã có ý kiến đề nghị cân nhắc đối với nhà giáo trong các cơ sở giáo dục trực thuộc cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân. Bởi nếu điều chỉnh theo hướng này, khái niệm nhà giáo sẽ rộng hơn, có sự khác biệt về tiêu chuẩn, chính sách với nhà giáo trong hệ thống giáo dục quốc dân. Các Ủy ban đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, rà soát để có quy định phù hợp về đối tượng này nếu điều chỉnh trong Luật.

Do đó, về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của Luật Nhà giáo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất 2 phương án. Phương án thứ nhất là Luật chỉ quy định về nhà giáo trong các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Phương án 2, Luật quy định về nhà giáo trong các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; nhà giáo nhà giáo trong các cơ sở giáo dục trực thuộc cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân.

Cho đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang được giao nhiệm vụ lấy ý kiến tham vấn từ các cơ quan chuyên môn, chuyên gia, đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục… để xây dựng dự án Luật Nhà giáo để trình Ủy ban Văn hóa, Giáo dục thẩm cùng các Ủy ban và các cơ quan hữu quan thẩm tra trước khi trình lên Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến để trình lên Quốc hội thảo luận dự kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và nếu đủ điều kiện thì có thể thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024)./.

Bích Lan