Lục tỉnh Nam Kỳ khói lửa (Tiểu thuyết Lịch sử) - Kỳ 3

Kỳ 3.

Trong thành Gia Định, Sác lơ Đơgiơnuli đang họp cùng các sĩ quan bàn về việc mở rộng chiến tranh khắp Gia Định và chờ đợi sự phản ứng của triều đình Huế để hành động, chợt có lính vào báo:

-Bẩm Đô đốc, Thượng thư Bộ hộ nhà Nguyễn Tôn Thất Hiệp đem 15.000 quân đã tiến đến Biên Hòa.

Lại có lính vào báo:

-Dạ bẩm Đô đốc, Tổng đốc Long-Tường Trương Văn Uyển đang tập trung lực lượng ở Vĩnh Long để tấn công Gia Định.

Râyno nói:

-Tin tức các nơi báo về chắc Đô đốc đã biết, không cần lệnh của Triều đình, dân Gia Định đã tổ chức quân ứng nghĩa khắp nơi, đã ngày đêm phục kích, tập kích, bao vây tấn công quân ta khắp Gia Định. Vùng quanh thành Gia Định dân cư đã di tản hết, không chịu hợp tác với chúng ta.

Đơgiơnuli nói:

-Phải thừa nhận cuộc chiến tranh này khó khăn hơn nhiều so với cuộc chiến tranh với Trung Hoa. Chúng ta chỉ có 1.000 người, đóng ở thành Gia Định thì lọt vào cô đảo giữa 10 triệu dân của đồng bằng Cửu Long. Nếu bị bao vây thì chúng ta chỉ có con đường chết. Lương thực thì đủ ăn một năm nhưng súng đạn sẽ hết. Đại bác thì dưới tàu, không thể kéo lên mặt thành phòng thủ. Cho nên, để chờ thời cơ, ta chủ trương rút xuống tàu và đốt thành Gia Định, không để cho quân Đại Nam sử dụng lại thành trì kiên cố này để đánh ta.

Đại tá Landarốt nói:

-Thật đáng tiếc nhưng đúng như Đô đốc nói, không có cách nào khác.

Đơgiơnuli nói:

-Trước khi đốt thành nên chuyển vận nhiều lương thực vừa với trọng tải của tám tàu, đem đi những tác phẩm có giá trị nghệ thuật, nhất là vàng bạc và tiền nong.

-Rõ, tuân lệnh Đô đốc.

-Ngài đại tá Phôncôn.

-Có thuộc hạ, thưa Đô đốc.

-Ngài hãy cho đặt ở 4 tường thành mấy chục ổ thuốc nổ phá tung các tường thành và từ đó đốt cháy toàn bộ thành Gia Định.

-Tuân lệnh, thưa Đô đốc.

Ngày 8 tháng 3 năm 1859, từ thành Gia Định vang lên những tiếng nổ rung chuyển mặt đất, bốn tường thành biến thành cát bụi bay lên trời. Toàn bộ bên trong thành bốc cháy chìm trong biển lửa. Lửa thiêu cháy các dinh thự, doanh trại, kho tàng. Kho chứa thóc gạo bốc cháy hai năm mà khói vẫn nghi ngút, mưa gió không thể nào dập tắt được. Việc cháy thành Gia Định là một vết thương rỉ máu lâu đời trong lòng nhân dân Gia Định và nhân dân Nam Kỳ lục tỉnh. Quân Pháp còn đốt phá, cướp bóc nhiều khu phố thương mại và thôn xóm đông dân cư.

II.

Bấy giờ là tháng 2 năm 1861, đang là mùa xuân nhưng miền đất Gia Định nói riêng và Lục tỉnh Nam Kỳ nói chung không mát mẻ và gió se lạnh như miền Bắc. Tuy vậy, trời không nắng chói chang như mùa khô nên cây cối ra nhiều lá non, đua nhau xanh tốt vươn lên dưới bầu trời xanh. Những rặng trâm bầu bát ngát bao quanh, uốn lượn quanh những thôn ấp mênh mông, những đồng lúa bát ngát, những kênh rạch chằng chịt bắt nguồn từ những sông Đồng Nai, sông Tiền Giang, Hậu Giang, trở thành chi nhánh bủa vây khắp thôn ấp, tạo nên những kênh rạch chằng chịt, làm cho những chiếc ghe thuyền giao lưu dễ dàng, đi lại khắp bốn phương trời của xứ sở miền Đông và miền Tây. Trong cảnh sắc xanh tươi của miền Đông, nổi bật lên một công trình phòng thủ đắp bằng đất sét, đá và rơm, nhiều tầng nhiều lớp, kéo dài từ Lầu Kiệu chạy dài đến Phú Thọ. Cư dân miền Gia Định gọi công trình này là Đại Đồn, hay là Đại Đồn Chí Hòa.

Chỉ huy Đại Đồn Chí Hòa là Đông các Đại học sĩ, Tráng liệt bá, Gia Định quân thứ, Tổng Thống quân vụ Đại thần Nguyễn Tri Phương. Ông được bổ nhiệm chức vụ này vào tháng 7 năm 1860. Bộ hộ Thượng thư Tôn Thất Hiệp làm Tham tán, tán lý Nguyễn Duy, em ruột Nguyễn Tri Phương, Tham tán Đại thần Phạm Thế Hiển. Các Đại thần dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương ở Đại Đồn cùng chống Pháp.

Bước đầu xây dựng Đại Đồn là công lao của Tống Phúc Hiệp nhằm ngăn chặn quân Pháp tràn lên chiếm bắc Sài Gòn. Sau khi trở thành Tổng thống quân thứ Gia Định, Nguyễn Tri Phương thấy rằng Đại Đồn có vị trí chiến lược quan trọng trong kháng chiến chống Pháp. Đại Đồn có thể khống chế, cắt Sài Gòn ra làm hai khu vực, không cho Pháp nhận nguồn tiếp tế lương thực từ đồng bằng Cửu Long. Quân Việt từ đồn điền Mỹ Tho, Gò Công dễ vận chuyển lương thực tới Đại đồn và tác chiến. Phía Bắc của Phú Thọ-Chí Hòa giáp kề Mười Tám Thôn Vườn Trầu, địa thế hiểm địa, đông người, giàu nghĩa khí. Cho nên làng Thuận Kiều của Mười Tám Thôn Vườn Trầu được xây dựng thành căn cứ thứ hai của Đại Đồn. Công trình được xây từ tháng 8 năm 1860, đến tháng 2 năm 1861 thì hoàn thành. Chiến lũy nằm tại làng Chí Hòa nên gọi là Đại Đồn Chí Hòa.

Đại Đồn Chí Hòa dài 3.000m, rộng 1.000m, chia làm 5 khu bằng nhau, ngăn cách bởi bờ rào gỗ, có cửa. Tường đồn được xây bằng đất sét trộn với đá ong, cao 3,5m, dầy 2m, có nhiều lỗ châu mai để bắn ra. Mặt trên của tường và mặt ngoài của tường trồng nhiều cây gai dầy đặc. Bên ngoài đồn nhiều lớp rào tre, nhiều mô đất, nhiều ao nước và vô số hố chông. Trên tường của đồn đặt 150 khẩu đại bác bắn bằng đạn gang.

Bên phải của Đại Đồn về phía chùa Cây Mai và bên trái là rạch Thị Nghè có đắp mỗi bên là một chiến lũy dài, lấy đồn tả và đồn hữu làm điểm tựa được gọi là Đồn Tiền đối diện với chùa Cây Mai 400m, Pháp gọi là đồn Mocoi (Redoute). Sau lưng Đồn Tiền theo đường cái phía tây là 5 đồn mở rộng hết đất của làng Thanh Hòa và làng Phú Thọ. Đàng sau Đại Đồn là nhiều đồn nhỏ yểm trợ như đồn Thanh Tương, đồn Thuận Kiều, đồn Rạch Tra.

Hậu đồn có hai đồn Tả và Hữu, cách nhau vài chục mét nằm trên đất làng Tân Sơn Nhì. Sau đồn có kho chứa quân lương, quân khí.

Phía đông của Đại Đồn có con đường đi Bắc Hải. Toàn bộ Đại Đồn nằm dọc phía Nam đường Thiên lý phía tây, đối diện là con sông Nhiêu Lộc.

Đại Đồn có khoảng 20.000 quân thường trực, 10.000 quân dân dũng.

(Còn nữa)

CVL

PGS TS Cao Văn Liên