'Mã văn hóa' từ những bài ca về thợ mỏ

Trong quá khứ, Quảng Ninh đã từng đón nhận đông đảo lớp nhạc sĩ Trung ương về thực tế sáng tác. Nhất là trong những năm 60 của thế kỷ trước, nhiều nhạc sĩ đã đến với Quảng Ninh và để lại nhiều tác phẩm hay như: “Những ngôi sao ca đêm” của nhạc sĩ Phạm Tuyên, “Đường đi lên mỏ” của nhạc sĩ Tân Huyền, “Bài ca công nhân Vùng mỏ” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận, “Bài ca thợ lò” của nhạc sĩ Hoàng Hiệp, “Nhịp máy khoan” của nhạc sĩ Trọng Bằng, “Trái tim đỏ trên đất mỏ Vàng Danh” của nhạc sĩ Chu Minh, “Đất mỏ anh hùng” của nhạc sĩ Xuân Giao, “Cờ Đảng bay trên núi Bài Thơ” của nhạc sĩ Thế Bảo, “Những người lái xe trên tầng” của nhạc sĩ Thành Long, “Khi chúng tôi vào lò” của nhạc sĩ Trần Chung.

Đó là những tác giả âm nhạc lớn của Việt Nam đã dành nhiều tâm huyết cho đất và người Vùng mỏ. Những ca khúc ấy, những tác phẩm âm nhạc ấy có giá trị vô cùng to lớn mà không phải ngành nghề, vùng đất nào cũng có được. Những tác phẩm âm nhạc được xuất bản không chỉ là cuốn "biên niên sử" bằng văn hóa, bằng âm nhạc về ngành Than, mà còn là sản phẩm nghệ thuật có giá trị vĩnh cửu.

Nghệ sĩ nhân dân Quang Thọ và một số ca sĩ Quảng Ninh thể hiện bài hát "Tôi là người thợ lò".

Nghe lại những ca khúc này, mỗi bài hát, mỗi câu hát đều mang một sứ mệnh thiêng liêng, cao cả, là những trang lịch sử về mảnh đất, con người Quảng Ninh hào hùng và vô cùng lãng mạn. Những bài hát đã đi cùng năm tháng với riêng người Quảng Ninh, là mạch nguồn chảy mãi của văn hóa người thợ mỏ. Nói về Quảng Ninh, chỉ cần bạn có thể hát một câu trong một bài hát nào đó, trong những ca khúc viết về thợ mỏ, về các miền đất của Quảng Ninh là có thể chạm vào sâu thẳm hồn vía mảnh đất ấy. Những câu hát, bài hát ấy âm vang, lắng sâu, đã chạm vào trái tim của người Quảng Ninh. Còn người chưa từng bao giờ biết đến Quảng Ninh, ai cũng có thể nhận ra ở mảnh đất phía Đông Bắc của Tổ quốc ấy có một miền than, miền biển đầy sôi động. Có thể gọi, giai điệu âm nhạc của các ca khúc ấy là những “mã văn hóa” của người Quảng Ninh.

Ở đó, có giai điệu sâu lắng đến vô cùng của “Những ngôi sao ca đêm” đưa người nghe như trôi đi cùng giai điệu và không nghĩ ở nơi khó khăn, gian khổ, bụi bặm ấy, có những khoảnh khắc đời thường đẹp như những ca từ, giai điệu của âm nhạc như vậy. “Tôi là người thợ lò” của nhạc sĩ Hoàng Vân là ca khúc mang chất hùng tráng, như nói hộ bao người thợ mỏ nói riêng, với bao người vùng than nói chung. Nhịp điệu hùng tráng như âm vang từ lòng đất sâu thẳm, âm vang từ những bước chân của những người thợ mỏ, những dòng than ra, những ánh than kíp lê lấp lánh, những mùa than như mùa lúa chín trên cánh đồng quê hương. Có thể nói khung cảnh bài ca cho người nghe những cảm xúc riêng, tự hào và yêu quê hương vùng than hơn vì có những điều giản dị, thô mộc ngoài đời được giai điệu của âm nhạc đẩy lên một cách hoàn hảo, sống động đến ngỡ ngàng và sâu lắng.

Ca khúc “Tình ca người thợ mỏ” được nhạc sĩ Hoàng Vân viết khi về thực tế ở Quảng Ninh vào năm 1982, những năm tháng của biết bao khó khăn, gian khổ. Những ca từ của Hoàng Vân đã dâng lên một không khí lãng mạn cách mạng thuở ấy. Có thể nói đó là một trang lịch sử ghi bằng âm nhạc đặc biệt khi ông viết về những người thợ mỏ vừa trở lại sản xuất bình thường sau cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc. Với những người đã sống ở thời điểm lịch sử của Vùng mỏ khi ấy không khỏi bâng khuâng khi họ là những người thợ mỏ từng vững tay súng, tay búa trong cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ giữa thập niên 60 chưa ngơi, thì giờ lại được biên chế vào đội hình chiến đấu khi giặc lâm le phía biên thùy. Những âm hưởng của ca khúc như khúc quân hành của người thợ mỏ vang mãi, vang xa và sâu thẳm, da diết, chạm đến trái tim người thợ mỏ, người Quảng Ninh.

Mỗi ca khúc viết về ngành Than đều chứa đựng những trang lịch sử xây dựng và phát triển của ngành Than. Với một tấm lòng chân thành xuất phát từ tình yêu với miền đất than biển Đông Bắc, với một cảm quan nghệ thuật tinh tế, sâu sắc và tài năng, các nhạc sĩ trong nhiều đợt đi thực tế sáng tác về Vùng mỏ đã cho ra đời những tác phẩm âm nhạc vô giá mà không dễ gì ở đâu, lúc nào cũng có được. Niềm tự hào của người Vùng mỏ, người Quảng Ninh được nhân lên bội phần khi được hát mãi những ca khúc âm vang từ lòng đất, từ công trường, xưởng máy giữa bộn bề tiếng sóng biển và tiếng than rơi.

Vũ Thảo Ngọc (CTV)