Manh mối vụ mất tích MiG-21 bí ẩn

Sự kiện chiếc MiG-21 mất tích năm 1971 không chỉ gây bàng hoàng cho lớp phi công trẻ Trung đoàn Không quân 921 đang háo hức đợi trở lại bầu trời, nó còn làm sụp đổ niềm hạnh phúc của gia đình Công Phương Thảo khi anh vừa tốt nghiệp lớp phi công tiêm kích ở Liên Xô trở về.

Cuộc điện thoại bất ngờ

Ông Công Văn Mão, anh con bác và là người đảm đương việc thờ cúng liệt sĩ Công Phương Thảo, cha của Thảo (cũng là liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Pháp) và cả mẹ của Thảo, sau này được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng, vẫn nhớ như in khoảnh khắc ấy.

“Đấy là một ngày tháng 5-1971. Tôi đang ở nhà thì có người bên không quân đến. Họ báo tin chú Thảo hy sinh, máy bay mất tích, không tìm được thi thể. Mẹ tôi khóc nấc lên. Buồn lắm, chú ấy đang là niềm vinh dự của cả gia đình…”.

Biết là trong hoàn cảnh chiến tranh, máy bay Mỹ leo thang đánh phá khắp miền Bắc, việc tìm kiếm hài cốt người thân là không thể nên gia đình cũng chấp nhận. Về sau này, khi đất nước thống nhất, một lần gia đình ông Mão liên hệ Quân chủng Phòng không-Không quân hỏi thì được trả lời là vẫn đang tìm, chưa ra.

“Chúng tôi cũng không ý kiến gì đâu. Chiến tranh mà, bao nhiêu gia đình mất chồng, mất con, liệt sĩ mộ gió chứ đâu phải chỉ nhà mình. Với lại chế độ chăm sóc, thăm hỏi gia đình liệt sĩ của bên không quân thì có lẽ không binh chủng nào hơn” - ông Mão, người sau này cũng vào bộ đội, đóng quân ở biên giới phía Bắc những năm còn căng thẳng, tâm sự với Pháp Luật TP.HCM tối 4-3.

Mọi việc dường như chỉ còn trong ký ức thì khoảng hai tháng trước Tết nguyên đán 2018 vừa rồi, gia đình ông Mão nhận được mấy cuộc điện thoại, của cả người trong nước và một người Nga, thông qua phiên dịch, hỏi thăm. Họ chủ yếu tìm hiểu có phải đây là gia đình phi công Công Phương Thảo không. Hoàn cảnh hy sinh thế nào. Gia đình có được thông báo gì không và có tìm được hài cốt liệt sĩ không. “Tuần trước, mấy người trong xóm nói lại là trên mạng, Facebook gì đó bảo tìm thấy mảnh xác máy bay chú Thảo rồi. Vậy là gia đình tôi lại hy vọng…”.

TS toán học Nguyễn Lê Anh cho biết anh có gọi điện thoại tới nhà ông Mão. “Lúc đó mình cảm xúc với câu chuyện người cháu gái tìm kiếm thông tin người ông Poyarkov, chuyên gia hướng dẫn bay Liên Xô cho không quân ta thời chống Mỹ. Qua các manh mối các bác phi công thời ấy, mình alô cho gia đình anh Thảo, cốt để xác định chắc chắn hơn là có việc mất tích không. Vậy thôi”.

Nhưng càng có thêm thông tin về vụ mất tích bí ẩn này, Nguyễn Lê Anh cùng các bạn đồng học thời Liên Xô cũ càng thêm tò mò. Các cuộc trao đổi, thảo luận trên Facebook, kết nối thông tin từ nhóm người Nga có chung mối quan tâm có nhiều ý kiến kêu gọi một cuộc tìm kiếm.

Ông Nguyễn Lê Anh (cầm điện thoại) cùng những người bạn mang mảnh vỡ máy bay bàn giao cho Quân chủng Phòng không-Không quân. Ảnh: TUYẾN PHAN

Ảnh 2: Tính toán của TS Nguyễn Lê Anh về hướng bay đi, bay về của chiếc MiG-21, cắt chéo dãy Tam Đảo. Va chạm có thể đã xảy ra ở mỏm núi cao nào đó trên dãy núi kéo dài này. Ảnh: TS Nguyễn Lê Anh cung cấp

Mảnh vỡ máy bay nghi của chiếc MiG-21 do nhóm TS Nguyễn Lê Anh tìm được. Ảnh: TUYẾN PHAN

Tấm bản đồ bay ngả màu xưa cũ

Một địa chỉ được tìm đến là Đại tá Nguyễn Khánh Duy, giờ nghỉ hưu, ở gần Bảo tàng Không quân Bạch Mai, Hà Nội. Ông là bạn cùng lớp bên Liên Xô với Công Phương Thảo, rồi cùng về huấn luyện để trở thành phi công chiến đấu thực thụ tại Trung đoàn Không quân 921.

“3/4 thời gian phục vụ quân đội của tôi là ở 921. Từ phi công mới tốt nghiệp bay cơ bản ở Liên Xô, về đây huấn luyện trở thành phi công chuyên bay đêm, đánh đêm, trực tiếp tham gia chiến dịch 12 ngày đêm bảo vệ vùng trời Hà Nội chống lại cuộc tập kích chiến lược của không quân Mỹ… cho đến sau này là trung đoàn phó, rồi lên quân chủng thì tôi gắn bó 18 năm với 921. Có lẽ vì vậy mà cậu Nguyễn Lê Anh tìm đến” - ông Duy phán đoán.

Những cuộc điện thoại dài, những cuộc gặp trực tiếp với phi công Phạm Tuân, người cũng được học chuyển loại từ MiG-17 lên MiG-21 ở Trung đoàn 921 trước đợt Công Phương Thảo, rồi với cựu phi công Khánh Duy và nhiều đầu mối thông tin khác từ các lính bay ngày trước đã cung cấp cho Nguyễn Lê Anh khá nhiều thông tin quan trọng, gợi mở hướng tìm hiểu sự việc.

“Tôi được tiếp cận những bản đồ bay đã ngả màu, rất cũ. Nếu so với Google Map giờ thì đồ cổ ấy thua xa. Nhưng các anh ấy giảng giải về quy trình bay huấn luyện, bay kèm ở sân bay Đa Phúc thì mình dần hiểu hoàn cảnh của chuyến bay ngày 30-4-1971 của anh Thảo và chuyên gia hướng dẫn bay Poyarkov” - ông Nguyễn Lê Anh, cựu giảng viên Học viện Kỹ thuật quân sự, kể.

Từ những mảnh ghép thông tin rời rạc, vị tiến sĩ toán học đưa ra các suy luận logic, xác định hành trình bay của chiếc MiG-21 gần nửa thế kỷ trước. Khu vực thực hiện bài bay làm quen, từ chuyên môn của phi công, mà liệt sĩ Thảo và người thầy Poyarkov thực hiện hôm ấy có bán kính chừng 10 km, tâm là xã Phục Linh, huyện Đại Từ, Thái Nguyên.

Khu vực bay này nằm phía Đông Bắc dãy núi Tam Đảo và như thế khi hoàn thành bài tập, quay trở về sân bay Đa Phúc nằm phía Nam, chiếc máy bay huấn luyện hai chỗ ngồi phải xuyên cắt qua khu vực đồi núi trùng điệp, hoang vắng, kéo dài 80 km này.

Một số thông tin hữu ích giúp Nguyễn Lê Anh tiếp tục định hướng tính toán. Chẳng hạn, lượng xăng cho bài tập ở khu vực này chỉ vừa đủ bay khoảng 30 phút, thông tin cuối cùng đài chỉ huy nhận được là Công Phương Thảo xin phép bay về, tức là đã hoàn thành bài tập…

Ngoài chuyên môn toán học, Nguyễn Lê Anh, trong phom người đậm, chắc từ lâu còn có đam mê leo núi mà rất ngẫu nhiên Tam Đảo là địa hình khá quen thuộc. Kết hợp tất cả, anh xác lập được hai giả thiết, tương ứng là vị trí hai triền núi thuộc dãy núi này.

Câu chuyện ngày mùng 1 Tết

Nếu chỉ có những mẩu thông tin sơ sài ấy, với các giả thiết khoa học đến mấy thì cũng chưa thể tiến hành một cuộc tìm kiếm trên thực địa. Mọi việc đang lúc tắc tị thì trên Facebook, Nguyễn Lê Anh nhận được tin nhắn từ nick Đặng Tuấn.

Đó là anh Đặng Minh Tuấn, trú xã Mỹ Yên, Đại Từ, Thái Nguyên, ngay dưới chân Tam Đảo. Kể lại với Pháp Luật TP.HCM, Tuấn cho biết đúng ngày mùng 1 Tết Mậu Tuất vừa rồi, bên chén rượu đầu năm mới, anh vô tình nghe các bậc cha, chú trong làng kể chuyện từng “xẻ thịt” một máy bay rơi trên một điểm cao của dãy Tam Đảo mấy chục năm trước.

“Nghe thoang thoáng vậy thôi nhưng tôi tò mò nên vào Internet tìm kiếm. Vậy là tìm thấy cuộc thảo luận của nick Nguyen Leanh (tức Nguyễn Lê Anh). Coi mấy giả thiết, lập luận mà bác ấy đưa ra, thấy có thể liên quan đến chuyện mình nghe các cụ trong làng kể lại nên tôi chia sẻ với bác ấy” - Tuấn thuật lại: “Có lẽ do duyên số!”.

Về phía Nguyễn Lê Anh, thông tin tìm hiểu được sau đó từ những người dân xã Mỹ Yên mà Tuấn giới thiệu quý như vàng. Nó rất gần, rất khớp với giả thiết mà anh đặt ra dựa trên những tính toán của mình.

Vậy là một cuộc tìm kiếm trên thực địa được gấp rút chuẩn bị. Ngày khởi hành được ấn định 23-2, tức mùng 8 tháng Giêng âm lịch…

(Còn tiếp)

NGHĨA NHÂN - TUYẾN PHAN