Mỏi mòn thân phận 40 năm oan khuất - Kỳ 2: May mà có 'Bao Công' Trịnh Quốc Anh

Bà Thương cạnh di ảnh chồng là ông Nguyễn Thành Nghị và các con cùng bị bắt oan - Ảnh: Lam Ngọc

[PHIM TÀI LIỆU] Bí mật vụ án oan 40 năm ở Tây Ninh

“Vụ án cướp vàng” kéo dài 3 năm 9 tháng 14 ngày, tưởng bị lãng quên và những người bị án oan cứ thế mà sống kiếp tội tù. Nhưng mọi việc chợt thay đổi khi ông Trịnh Quốc Anh được luân chuyển từ tòa án về làm Phó viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Tây Ninh.

Sau khi tiếp nhận công việc mới, ông Trịnh Quốc Anh đã cùng các đồng sự lật lại hồ sơ nhiều vụ án. Kết quả, hàng chục vụ được kết luận oan sai, trong đó có vụ án cướp vàng tại nhà máy xay xát của ông Nguyễn Văn Đơ (ấp Bùng Binh, xã Đôn Thuận, H.Trảng Bàng).

7 người đang mang thân phận bị can - Ảnh: Lam Ngọc

Đấu tranh quyết liệt để thả người

Đã hơn 3 năm từ ngày đại gia đình 8 người của ông Nguyễn Bá Tòng bị bắt, hầu hết các bị can đã cam chịu phận tù tội. Bà Nguyễn Thị Ngọc Lan (con gái ông Tòng) nhớ lại, một ngày nọ có người đàn ông cao lớn xuất hiện ở phòng giam. “Đó là ông Trịnh Quốc Anh. Hôm đến nhà lao ông mặc chiếc áo măng tô đen, dáng người cao lớn, không quát nạt mà nhìn tôi bằng ánh mắt nhân từ. Ông kéo ghế ngồi đối diện với tôi và bảo kể hết sự thật. Ông nhắc nhở tôi một điều trước khi trình bày là có nói có, không nói không, chứ đừng thêm bớt một lời nào”, bà Lan kể.

“Tôi đánh liều kể chuyện oan khuất của cả gia đình. Tôi nói với ông rằng vợ chồng, anh em ruột thịt của tôi đã quá mệt mỏi, tuyệt vọng. Em trai tôi là thằng Chiến bị người ta đánh liệt hai chân mất sáu tháng không đi lại được; tai điếc đặc vì bị đánh, bị vỗ khi hỏi cung”, bà Lan nói và run run kể tiếp: “Ông ấy tiếp tục hỏi tôi vì sao không có tội mà lại nhận. Tôi kể thật với ông vì chúng tôi không thể chịu nổi đòn roi. Không thể chịu được cảnh người ta đánh anh, đánh em trước mặt nên đành phải nhận tội để giữ tính mạng và chờ đợi phép màu có ngày được giải oan”.

Nghe bà Lan kể xong, ông Trịnh Quốc Anh không nói gì nhưng gương mặt trở nên trầm mặc, suy tư, kèm một cái gật đầu. Khi bước ra, ông ngoái đầu nói với bà Lan một câu mà bà bảo “giờ nhớ lại tim vẫn đập thình thịch”, rằng: “Chị chuẩn bị đi”.

Bà Ngọc Lan cùng hai em trai là ông Nguyễn Văn Chiến và Nguyễn Văn Dũng (bên phải ảnh) bị bắt oan do nghi cướp vàng

Sau này, mọi người mới biết, khi đó để làm rõ một số tình tiết, ông Trịnh Quốc Anh tìm tới nhà ông Hồ Thủy Trực (ba của ông Hồ Long Chánh, bị bắt trong vụ án) hỏi về tang vật 5 chỉ vàng của vụ án. Ba của ông Chánh đã mất cách đây một năm nên không thể trực tiếp kể cho chúng tôi về cuộc gặp muộn màng ấy, nhưng nhiều năm sau khi gặp ông Trịnh Quốc Anh, ông Trực vẫn luôn nhắc nhở con mình phải coi ông Trịnh Quốc Anh như một ân nhân.

Ông Chánh thuật lại: “Sau khi tôi bị bắt ở xã Đôn Thuận, ba tôi nhận được thông báo của Công an H.Trảng Bàng là muốn chuộc tôi về thì mang 5 chỉ vàng xuống nộp. Dù nhà mới bị cháy, chẳng còn gì nhưng ba tôi vẫn đi vay mượn, gom góp đủ 5 chỉ vàng giao cho công an mong tôi được thả. Lúc nộp vàng ba cứ nghĩ tôi sẽ được thả luôn, nhưng không ngờ chỉ là tạm tha. Sáu tháng sau tôi bị bắt lại và 5 chỉ vàng của ba tôi nộp trở thành tang vật để kết tội tôi”.

Từ những ký ức của ông Chánh và bà Lan, chúng tôi tìm tới nhà ông Trịnh Quốc Anh ở TP.Tây Ninh, mong tìm hiểu toàn bộ câu chuyện. Tiếc là ông đã mất cách đây gần 20 năm. Dù vậy, vụ “đại án oan” phần nào được tái hiện qua lời kể của người con trai Trịnh Minh Quốc.

Ông Quốc bảo thường được nghe ba tâm sự về việc giải quyết những vụ án hóc búa khi làm Phó viện trưởng Viện Kiểm sát tỉnh Tây Ninh, trong đó vụ cướp vàng ở nhà máy xay xát ông không thể quên. Theo ông Quốc, để đưa vụ án cướp vàng ra thẩm định và kết luận là cả một hành trình đầy căng thẳng. Nhiều hôm ông chứng kiến ba thức cả đêm nghiên cứu tài liệu, hồ sơ để xâu chuỗi chứng cứ, manh mối vụ án. “Ba nói với tôi vụ án này kéo dài quá thời gian cho phép mà không củng cố được chứng cứ và cụ thể được hành vi nên cần nhanh chóng kết luận, giải oan cho các bị can. Không để kéo dài thời gian giam giữ họ. Có lần tôi nghe ba nói phải đấu tranh với khối nội chính của tỉnh rất căng để thả những người này”.

Khẳng định bị dùng nhục hình

Và, ông Trịnh Quốc Anh đã ký quyết định đình chỉ vụ án. Quyết định đình chỉ dù muộn màng nhưng hết sức có ý nghĩa, giúp 8 người tù trở về với cuộc đời sau hơn 3 năm bị hàm oan, tù tội.

Quyết định đình chỉ điều tra nêu rõ vụ án bị nhục hình dẫn đến oan sai

Theo Quyết định số 15/KSĐT-TA ngày 11.5.1983 của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Tây Ninh, do ông Trịnh Quốc Anh ký, đình chỉ điều tra đối với bị can Nguyễn Văn Dũng, nội dung vụ án được nêu rõ: “Vào khoảng 23 giờ đêm ngày 26.7.1979 xảy ra vụ cướp có vũ trang, cướp tại nhà Nguyễn Văn Đơ, ấp Bùng Binh, xã Đôn Thuận, H.Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh. Do Ấp đội và công an nghe Nguyễn Văn Đơ báo cáo, trong đám cướp ngoài súng M16 - Carbine và súng ngắn, ngoài ra còn có con dao loại trắng thường sử dụng bán bánh mì. Công an Ấp và Ấp đội nghi vấn là tên Hồ Long Chánh, có con dao loại này, nên chỉ sau 30 phút xảy ra vụ cướp đã bắt ngay Hồ Long Chánh để điều tra qua ấp, xã hăm dọa và công an đánh Chánh, nên Chánh đã nhận và khai thêm cho Nguyễn Văn Dũng, Nguyễn Văn Chiến, Nguyễn Văn Dũng và Nguyễn Thành Nghị, xã bắt tiếp những người này. Sau đó đưa về công an huyện điều tra đã nhục hình họ, buộc họ phải nhận tội cướp lấy tài sản của anh Đơ đem về cho vợ con họ cất giấu, và cơ quan điều tra lại bắt tiếp vợ con họ là Nguyễn Thị Lan, Võ Thị Thương, Nguyễn Thị Ngọc Lan, cũng nhục hình buộc họ nhận có cất giấu tài sản cướp được, nhiều lần công an dẫn đến lấy nhưng không có, mà chỉ có 5 chỉ vàng được ông Hồ Thủy Trực cha của Chánh đem nộp để được lãnh Chánh về. Ngoài con dao của Chánh và 5 chỉ vàng của ông Trực thì không thu được gì là tang vật trong vụ án.

Như vậy việc họ đều đã nhận tội cướp và cất giấu tài sản cướp được là do từ nghi vấn bắt điều tra nhục hình buộc họ nhận, chớ họ không phạm tội này”.

Quyết định này đối với những người bị bắt là bằng chứng giúp họ minh oan, thoát khỏi cảnh tù tội, nhưng với cơ quan tố tụng tỉnh Tây Ninh lúc ấy là cả một vấn đề nghiêm trọng. Để rồi, gần 40 năm qua, nỗi đau án oan tù tội, bi kịch sau khi ra tù vẫn dai dẳng đeo bám 8 thân phận bất hạnh này.

Ai là người đã dùng nhục hình với họ, ai ép họ nhận tội, ai đã đẩy 3 gia đình vào vòng lao lý… vẫn là một câu hỏi lớn mà tới tận hôm nay chưa được làm rõ... (còn tiếp)

Lam Ngọc

Trung Hiếu