Một cánh rừng bị "ma ám" thành nghĩa địa

Ngày 10-4, cả đất nước Ba Lan và thế giới bàng hoàng trước tin Tổng thống Lech Kaczynski cùng phu nhân và hàng chục tướng lĩnh, quan chức cấp cao của Chính phủ Ba Lan đã tử nạn trong một tại nạn máy bay thảm khốc ở phía Tây nước Nga. Bi kịch thay, rừng Katyn, nơi máy bay gặp nạn cũng là nơi xảy ra vụ thảm sát 22.000 sĩ quan quân đội Ba Lan 70 năm trước trong thế chiến thứ II… Tổng thống cùng vợ trong chuyến đi định mệnh. Hung tin đến với đất nước Ba Lan khi chiếc chuyên cơ TU154 chở Tổng thống Lech Kaczynski và phu nhân cùng nhiều quan chức cấp cao của Ba Lan nổ tung khi hạ cánh ở phía Tây nước Nga làm toàn bộ 96 người thiệt mạng. Chiếc máy bay này chờ Tổng thống và phái đoàn trên đường đến Katyn tưởng niệm nạn nhân Ba Lan bị thảm sát trong thế chiến thứ II 70 năm trước. Tại sao tai nạn lại xảy ra và lại xảy ra ở đúng mảnh đất này? Các nhân viên điều tra của cả phía Nga và Ba Lan đã đặt ra ba giả thuyết dẫn tới tai nạn: Thời tiết dày đặc sương mù, phi công mắc sau lầm và máy bay gặp trục trặc. Với giả thuyết thứ nhất, tai nạn quả đã xảy ra trong thời tiết nhiều sương mù. Phi cơ vướng vào cây trước khi rơi xuống đất nổ tung. Mặc dù chiếc máy bay TU154 này được sản xuất từ thời Liên Xô và đã hoạt động ít nhất 20 năm, song trong báo cáo kết quả điều tra sơ bộ qua xác minh hộp đen tìm thấy tại hiện trường vụ tai nạn, ông Alexander Bastrykin, Chủ tịch ủy ban điều tra thuộc Viện kiểm sát LB Nga khẳng định tai nạn giao thông không liên quan đến các vấn đề kỹ thuật của máy bay. Theo hãng tin Ria Novosti, 3 trong 4 hộp đen của máy bay bị nạn đã được tìm thấy tại hiệ trường. Ông Bastrykin cho biết trước đầu giải mã hộp đen cho thấy đoạn băng ghi tiếng mà các nhà điều tra có được xác nhận rằng máy bay không gặp phải các vấn đề kỹ thuật. Tuy nhiên, ông nhấn mạng rằng phi công mặc dù đã được thông báo về điều kiện thời tiết phức tạp nhưng vẫn quyết định cho máy bay hạ cánh. Nhiều nhân chứng ở gần sân bay Smolensk cho biết, họ thấy máy bay cố gắng hạ cánh nhiều lần trong sương mù dày đặc. Đài truyền hình Ba Lan cũng đưa tin báy may 4 lần cố gắng hạ cánh xuống đường băng, song đều thất bại và lần thứ 4 xảy ra tai nạn. Hơn nữa, tờ New York Times dẫn lời một số nhà điều tra Ba Lan và Nga tiết lộ cuộc điều tra có thể dẫn đến câu hỏi nhạy cảm: Liệu cơ trưởng chuyến bay có chịu sức ép phải hạ cánh để phái đoàn Ba Lan kịp đến dự lễ tưởng niệm? Thực tế là trong quá khứ, Tổng thống Lech Kaczynski từng gây sức ép buộc phi công chuyên cơ hạ cánh xuống nơi nguy hiểm. Hồi tháng 8/2008, trong cuộc chiến tranh giữa Nga và Gruzia, ông Kaczynski đang ngồi chuyên cơ đến thủ đô Tbilisi. Khi đó, ông Kaczynski yêu cầu phi công hạ cánh xuống Tbilisi bất chấp các điều kiện nguy hiểm dưới mặt đất. Viên phi công từ chối và lái thẳng đến Azerbaijan. Báo Dziennik của Ba Lan còn đưa tin rằng ông Kaczynski đã dọa phi công: "Chúng ta sẽ xử lý vấn đề này sau khi về nước". Tuy nhiên, theo Bộ Quốc phòng Ba Lan, viên phi công không những không bị kỷ luật mà còn được tặng thưởng huy chương. Liệu có phải viên phi công lần này không dám "chống lệnh" Tổng thống? Theo New York Times, Tổng thống Lech Kaczynski có nhiều lý do để muốn máy bay không đến muộn buổi lễ. Chỉ cách đó ít hôm (7/4), cũng tại rừng Katyn này, lần đầu tiên trong lịch sử, Thủ tướng Nga Vladimir Putin đã đến dự lễ tưởng niệm những người lính Ba Lan và cả Nga đã bị giết trong chiến tranh. Dư luận Ba Lan đánh giá cao thiện chí của ông Putin về việc làm này, xem đó là một bước ngoặt quan trọng trên con đường đoàn kết giữa hai dân tộc trước những bi kịch lịch sử đã bị che giấu hơn nửa thế kỷ nay. Cũng nên nhắc lại rằng, Tổng thống Kaczynski được xem là người có tư tưởng quyết liệt không muốn Ba Lan bị phụ thuộc vào Nga và trong suốt nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông không nhận được thiện cảm từ Điện Kremlin. Tuy nhiên, gần đây đã hé mở những cử chỉ hâm nóng quan hệ của cả hai phía. Nga đã mời ông Kaczynski tham dự lễ kỷ niệm 65 năm chiến thắng chủ nghĩa phát xít Hitler vào ngày 9/5 tới đây. Đặc biệt, hãng Ria Novosti đưa tin, Tổng thống Lech Kaczynski đã có cuộc điện đàm với người anh em song sinh Jaroslaw khoảng 36 phút trước khi chiếc TU-154 gặp nạn. Ông Jaroslaw sốt ruột hỏi máy bay đã hạ cánh chưa và Tổng thống đã trả lời "vẫn chưa", nhưng nói thêm rằng việc đó sắp diễn ra. Ngoài ra, cái chết của ông Lech Kaczynski ban đầu cũng thổi bùng tâm lý chống Nga ở một số người Ba Lan bởi họ cho rằng "Nga dàn xếp vụ tai nạn", nhà nghiên cứu Fyodor Lukyanov nhận định. Tuy nhiên, ngay sau tai nạn, Tổng thống Nga Medvedev đã lệnh thành lập ngay Ủy ban điều tra đặc biệt do chính Thủ tướng Putin đứng đầu và phối hợp chặt chẽ với phía Ba Lan để điều tra vụ tai nạn. Nga cũng đưa thi thể những người tử nạn về Mátxcơva để nhận diện và thành lập hẳn một trung tâm đặc biệt để hỗ trợ gia đình các nạn nhân Ba Lan đến Nga chờ tin người thân. Nga đã để tang trong ngày 12/4 để tưởng niệm các nạn nhân. Với những nỗ lực của phía Nga, thảm kịch lại là cơ hội để Nga và Ba Lan hòa giải những khúc mắc do lịch sử để lại. Tính đến hết ngày 15/4, kết quả điều tra cuối cùng về vụ tai nạn vẫn chưa được công bố. Tuy nhiên, việc máy bay rơi trong thời tiết xấu thì đã rõ. Có thể chiếc chuyên cơ TU -154 đã cũ, từng có những trục trặc nhỏ về kỹ thuật, nhưng đã được sửa chữa. Nhiều lần chính phủ Ba Lan đề xuất mua máy bay khác, nhưng vẫn không đi đến quyết định cuối cùng, vì cả Tổng thống lẫn Chính phủ đều e ngại bị phê phán lãng phí trước công luận. Trên đài truyền hình Ba Lan TVP, ông Grzegorz Kostrzewa-Zorbas, chuyên viên kỹ thuật hàng không khẳng định rằng không ai ở châu Âu dám mua vé để đi chiếc máy bay sản xuất từ thời Liên Xô như thế. Vấn đề chỉ còn là không lẽ vì muốn tiết kiệm mà Ba Lan lại dùng nó để chuyên chở những nhân vật cao nhất của nhà nước mình? Và tại sao một phi công chuyên cơ mà lại tùy tiện hạ cánh trong thời tiết xấu, bất chấp cảnh báo của không lưu? Vụ tai nạn gây sốc này đã làm cho cả đất nước Ba Lan chìm trong nỗi buồn đau sâu sắc bởi ông Kaczynski là vị Tổng thống Ba Lan đầu tiên chết trong khi đương nhiệm. Và đây cũng là sự kiện gây nhiều cái chết nhất với nhiều quan chức chính phủ, nhà khoa học, hoạt động xã hội thiệt mạng mà không vì chiến tranh trong lịch sử Ba Lan. Xét về góc độ nhân sự, tuyên bố trên hoàn toàn đúng bởi Ba Lan phải tổ chức bầu cử Tổng thống trước thời hạn, bổ nhiệm hàng loạt nhân sự mới, gây xáo trộn lớn trong xã hội và chính trường Ba Lan.