Mức chiết khấu đối với sách giáo khoa: Liệu có phải rất thấp?

Giá SGK giữ nguyên nhiều năm nay

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), thực hiện Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 9/12/2000 của Quốc hội về đổi mới Chương trình Giáo dục phổ thông, Chính phủ đã giao cho Bộ GD&ĐT xây dựng chương trình, tổ chức biên soạn SGK để thực hiện trên phạm vi cả nước từ năm học 2002-2003.

Theo đó, để tổ chức biên soạn bộ SGK, Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định thành lập đội ngũ tác giả và tổ chức biên soạn SGK; Quyết định thành lập Hội đồng thẩm định SGK và tổ chức thẩm định SGK các môn học; Giao cho Nhà xuất bản Giáo dục (NXBGD) Việt Nam tổ chức bản thảo, biên tập, thiết kế-minh họa, đăng kí xuất bản, in và phát hành SGK.Từ đó đến nay, việc in SGK do NXBGD Việt Nam tổ chức thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn các nhà in có đủ năng lực để bảo đảm chất lượng, tiến độ, giá thành hợp lí.

Giá SGK nhiều năm nay vẫn không thay đổi.

Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của việc xuất bản, phát hành SGK nên NXBGDViệt Nam không được tự quyết định giá bìa SGK. Theo quy định hiện hành thì SGK là mặt hàng được quản lí giá bởi Bộ Tài chính (Cục Quản lý giá). Từ năm 2011 đến nay, mặc dù giá cả thị trường có nhiều thay đổi, giá nguyên vật liệu làm sách tăng lên nhiều nhưng giá SGK vẫn giữ nguyên.

Việc NXBGD Việt Nam tổ chức đấu thầu để lựa chọn các công ty in, phát hành SGK thông qua các công ty cổ phần về thực chất là lựa chọn những công ty đủ mạnh, có khả năng in SGK với chất lượng tốt, giá thành hạ, phát hành SGK ở các địa phương để giảm chi phí vận chuyển, bảo đảm không bị lỗ hoặc lỗ ít trong bối cảnh giá nguyên vật liệu, nhân công tăng theo giá cả thị trường nhưng giá SGK vẫn không thay đổi.

Theo báo cáo của NXBGD Việt Nam, việc in ấn, phát hành SGK hiện nay lỗ khoảng 40 tỷ một năm. Việc phát hành SGK thông qua hệ thống các Công ty Sách-Thiết bị trường học, các đối tác phát hành thuộc các tỉnh, thành trong cả nước. Toàn bộ các chi phí in ấn và phát hành SGK, NXBGD Việt Nam phải tự hạch toán, tự cân đối; hoàn toàn không có trợ giá hoặc hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. NXB Giáo dục Việt Nam còn phải vay vốn ngân hàng để phục vụ các hoạt động sản xuất kinh doanh này.

Mức chiết khấu phát hành SGK 18-20% như hiện nay là một khó khăn rất lớn đối với các Công ty Sách – Thiết bị trường học đặc biệt đối với các tỉnh miền núi, biên giới, hải đảo. Các đối tác phát hành, các Câu lạc bộ Công ty Sách – Thiết bị trường học ở các miền đã nhiều lần kiến nghị hoặc gửi văn bản đề nghị tăng phí phát hành hoặc hỗ trợ chi phí vận chuyển.

Mặc dù vậy, Bộ GD&ĐT cho rằng, nhiều năm qua, NXBGD Việt Nam luôn cố gắng vì lợi ích của học sinh, vì nhiệm vụ của ngành cung ứng đầy đủ đồng bộ kịp thời những cuốn SGK với giá bán thấp nhất tới học sinh trên mọi vùng miền của tổ quốc, không để học sinh phải bỏ học vì thiếu SGK. Theo quan điểm của chúng tôi, đứng trên góc độ kinh doanh, để gọi là thành công mức lợi nhuận 10-15% trên doanh thu đã là khá cao. Trong khi đó, nếu nói mức chiết khấu 18-20% mà thấp thì thật khó chấp nhận.

Ngoài ra, do là doanh nghiệp nhà nước nên NXBGD Việt Nam còn phải đảm bảo nghĩa vụ với Nhà nước, bảo toàn và phát triển vốn. Cũng như vậy, toàn bộ các Công ty Sách–Thiết bị trường học, các đối tác phát hành, các đại lí, cửa hàng bán lẻ... trong kênh phân phối SGK đều hoạt động theo luật doanh nghiệp và chịu tác động của các quy luật của thị trường. Các cấp đại lí (bán hàng) phải tự hạch toán, tự cân đối... không được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước trong việc phát hành SGK.

Nỗ lực để kìm giữ giá sách

Theo Bộ GD&ĐT, SGK cũng như mọi hàng hóa khác, để tới được tay học sinh trải qua một quá trình lưu thông trên thị trường. Chiết khấu ở đây được hiểu là phần phí phát hành mà các cấp đại lí trong kênh phân phối dùng để chi trả cho các chi phí trong toàn bộ quá trình bán hàng. Cụ thể: Chiết khấu bán hàng dành cho các Công ty Sách – Thiết bị trường học, các đối tác phát hành là 20% (đối tác chiến lược) và 18% (đối tác phát hành).

Phần phí này ngoài việc các đối tác dùng để chiết khấu lại cho các đại lí cấp dưới thì còn chi trả cho việc thực hiện các công tác tiếp thị, khuyến mại giảm giá, kho bãi, bao bì, vận chuyển, bù hao, bảo hiểm hàng hóa; chi phí nhân công, chi phí vốn, chi phí quản lí... thực hiện các nghĩa vụ đối với nhà nước và đảm bảo lợi nhuận của doanh nghiệp.

Đối với các siêu thị, cửa hàng bán lẻ, phần phí phát hành này được dùng để chi trả cho chi phí mặt bằng, chi phí vận hành, khấu hao, bao bì, chi phí nhân công, chi phí vốn, thực hiện các nghĩa vụ thuế và lợi nhuận còn lại. Để giảm chi phí vận chuyển, NXBGD Việt Nam chia thị trường phát hành thành 4 khu vực và giao cho các đơn vị Công ty Sách – Thiết bị giáo dục miền (Bắc, Trung, Nam, Cửu Long) làm đầu mối tập kết, cung ứng SGK đáp ứng nhu cầu tại từng khu vực. Mức chiết khấu bán hàng dành cho các đơn vị này là 5%. Do đó, nhiều đối tác phát hành không mặn mà với việc phát hành SGK do phần hoa hồng thu được không đảm bảo bù đắp đủ các chi phí lưu thông, bán hàng.

“Để kìm giữ được giá SGK như hiện nay, đồng thời giảm bớt việc phải bù đắp khoản lỗ trong việc in và phát hành SGK, trong 16 năm qua, NXBGD Việt Nam đã nỗ lực tìm phương án thuyết phục các Công ty Sách - Thiết bị trường học đồng thuận, cùng chia sẻ trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của ngành để giảm dần chiết khấu đối với SGK” – Bộ GD&ĐT cho biết.

Theo đó, trước năm 2008, mức chiết khấu SGK được áp dụng từ 21% đến 34% tùy theo địa bàn có khó khăn về điều kiện đường xá, phương tiện vận chuyển cũng như mức độ phát triển kinh tế.Năm 2008, tại văn bản số 414/CV-NXBGD ngày 6/3/2008, NXBGD ngoài việc đề nghị các nhà in giữ không tăng giá công in SGK đã đề nghị các công ty Sách TBTH chia sẻ với NXBGDVN một phần khó khăn bằng việc điều chỉnh chiếu khấu phát hành SGK xuống từ 20% đến 27%.

Năm 2010, tại Văn bản số 1983/CV-NXBGDVN, trước bối cảnh giá vật tư (giấy in) và công in tăng cao, NXBGD Việt Nam đã buộc phải đề nghị các công ty Sách – Thiết bị trường học tiếp tục đồng thuận, chia sẻ áp dụng chung mức chiết khấu chung 20% đối với tất cả các đối tác.

Mức chiết khấu phát hành SGK 18-20% như hiện nay là một khó khăn rất lớn đối với các Công ty Sách – Thiết bị trường học đặc biệt đối với các tỉnh miền núi, biên giới, hải đảo. Các đối tác phát hành, các Câu lạc bộ Công ty Sách – Thiết bị trường học ở các miền đã nhiều lần kiến nghị hoặc gửi văn bản đề nghị tăng phí phát hành hoặc hỗ trợ chi phí vận chuyển.

Mặc dù vậy, Bộ GD&ĐT cho rằng, nhiều năm qua, NXBGD Việt Nam luôn cố gắng vì lợi ích của học sinh, vì nhiệm vụ của ngành cung ứng đầy đủ đồng bộ kịp thời những cuốn SGK với giá bán thấp nhất tới học sinh trên mọi vùng miền của tổ quốc, không để học sinh phải bỏ học vì thiếu SGK.

Phạm Thảo