Mức độ công khai ngân sách Nhà nước các tỉnh, thành phố cải thiện rõ rệt
Kết quả khảo sát POBI 2019 cho thấy, chỉ số trung bình về công khai ngân sách tỉnh đạt 65.55 điểm trên tổng số 100 điểm quy đổi xếp hạng, cao hơn so với chỉ số trung bình đối với POBI 2018 là 51 điểm và POBI 2017 là 30.5 điểm. Điều này cho thấy mức độ công khai ngân sách nhà nước của 63 tỉnh/thành phố năm 2019 đã cải thiện hơn so với năm 2017 và 2018.
Khảo sát Chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI) là khảo sát đầu tiên ở Việt Nam về mức độ công khai ngân sách tỉnh bắt đầu từ năm 2017 và tiếp tục được thực hiện đối với năm 2018 và hiện tại là 2019. Chỉ số công khai ngân sách là công cụ giúp các tỉnh, thành phố có thể tham chiếu và đo đạc mức độ công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách Nhà nước (NSNN) và mức độ thực thi Luật NSNN năm 2015.
Năm 2019 là năm thứ 3 liên tiếp có xếp hạng công khai ngân sách tỉnh. POBI 2019 bao gồm hai trụ cột về quá trình công khai minh bạch và sự tham gia về ngân sách gồm trụ cột về minh bạch công khai ngân sách; trụ cột về sự tham gia. Năm 2019 là năm thứ hai thực hiện khảo sát POBI có các yếu tố về sự tham gia.
Kết quả khảo sát POBI 2019 cho thấy, chỉ số trung bình về công khai ngân sách tỉnh đạt 65.55 điểm trên tổng số 100 điểm quy đổi xếp hạng, cao hơn so với chỉ số trung bình đối với POBI 2018 là 51 điểm và POBI 2017 là 30.5 điểm. Điều này cho thấy mức độ công khai ngân sách nhà nước của 63 tỉnh/thành phố năm 2019 đã cải thiện hơn so với năm 2017 và 2018. Tín hiệu đáng khích lệ là năm 2019, đã có 24 tỉnh công khai ĐẦY ĐỦ thông tin về ngân sách nhà nước (tương ứng với nhóm nhóm A - điểm xếp hạng từ 75-100), trong khi năm 2018 chỉ có có 6 tỉnh công khai ĐẦY ĐỦ thông tin về ngân sách tỉnh.
Ảnh minh họa
Ngoài ra, có 27 tỉnh công khai TƯƠNG ĐỐI, thuộc nhóm B (điểm xếp hạng từ 50 đến dưới 75 điểm); 9 tỉnh công khai CHƯA ĐẦY ĐỦ (Nhóm C, điểm xếp hạng từ 25 đến dưới 75) và chỉ có 3 tỉnh ÍT công khai là Hòa Bình, Đồng Tháp và Lạng Sơn. Như vậy, đối với 2019, đã có 51 trong tổng số 63 tỉnh thành có mức điểm trên trung bình, trong khi con số này trong năm 2018 chỉ là 31 tỉnh. Điều này cho thấy nỗ lực rõ rệt trong việc cải thiện công khai minh bạch ngân sách của các địa phương.
POBI 2019 tiếp tục cho thấy sự khác biệt giữa mức độ công khai ngân sách tỉnh của các vùng. Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và vùng Đông Nam Bộ là hai vùng có điểm xếp hạng POBI trung bình cao nhất, lần lượt là 77.16 và 73.81 điểm, tiếp theo đó là vùng Tây Nguyên (70.27 điểm) và Đồng bằng sông Hồng (68.24 điểm). Vùng Bắc Trung Bộ có số điểm trung bình thấp nhất trong 7 vùng địa lý, chỉ đạt 52.62 điểm, tiếp đó là Đồng bằng sông Cửu Long (58.7 điểm) và khu vực Trung du và miền núi Bắc bộ với 63.5 điểm.
Cũng theo kết quả khảo sát POBI 2019, mức độ công khai dự thảo dự toán ngân sách năm 2020 trình HĐND tỉnh tiếp tục được cải thiện so với các năm trước. Số tỉnh công khai tài liệu này trong POBI 2019 là 54 tỉnh, so với 47 tỉnh trong POBI 2018. Ngoài ra, tính kịp thời và tính đẩy đủ của tài liệu này được cải thiện nhiều so với năm 2018.
Trong khi đó, Báo cáo ngân sách công dân là tài liệu không bắt buộc công khai theo Luật NSNN 2015, nhưng cần phải công khai theo thông lệ tốt của quốc tế. Số lượng các tỉnh công bố báo cáo ngân sách công dân tăng từ 1 tỉnh trong kỳ khảo sát 2018 lên 14 tỉnh trong POBI 2019. Các tỉnh có công bố báo cáo ngân sách công dân trong khảo sát POBI 2019, bao gồm Vĩnh Phúc, Vĩnh Long, Thanh Hóa, Tây Ninh, Quảng Trị, Quảng Ninh, Quảng Nam, Hải Phòng, Hải Dương, Hà Giang, Đà Nẵng, Bình Dương, Hà Nội, và Bà Rịa - Vũng Tàu.
Kết quả này cho thấy, các tỉnh đã có nỗ lực công khai ngân sách theo như đúng quy định của Việt Nam mà có thể công khai theo như thông lệ tốt của quốc tế. Danh mục dự án đầu tư công là tài liệu được các tỉnh công khai tương đối đầy đủ với 50 tỉnh công khai (tương đương với 79.37%). Tuy nhiên, con số này là cao hơn so với POBI 2018 (với 46 tỉnh thành công bố loại tài liệu này).
Ngoài ra, POBI 2019 cũng chấm điểm về việc công khai Báo cáo tình hình nợ công của tỉnh trong năm 2019. Có 31 tỉnh (tương đương 49.21%) công bố tài liệu này. Trong số đó có Trong số đó, có 28 tỉnh tương đương 44.44%) công bố tài liệu đi kèm với ngày công khai, 3 tỉnh còn lại (tương đương 4.76%) có công bố tài liệu nhưng không đi kèm với ngày công khai trên cổng thông tin điện tử của UBND tỉnh, HĐND tỉnh và Sở Tài chính tỉnh.
Kết quả khảo sát POBI 2019 đối với trụ cột về sự tham gia của người dân cho thấy, nhìn chung các tỉnh ÍT tạo điều kiện để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Số điểm quy đổi trung bình của 63 tỉnh thành phố là 38.01 điểm. Tỉnh Vĩnh Long đạt điểm số cao nhất với 90 điểm. Phú Yên và Thái Bình là 2 tỉnh có số điểm bằng nhau và là các tỉnh có số điểm thấp nhất cả nước (10 điểm).
Việt Nam đang thực hiện các tiến bộ để cải cách tài chính công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách của Chính phủ. Tăng cường tính minh bạch và công khai về ngân sách là một trong những nội dung quan trọng của lần cải cách này. Đã có nhiều cải thiện về loại tài liệu, nội dung, thời hạn và phương tiện để công khai tài liệu ngân sách. Sự cải thiện đáng kể của chỉ số POBI 2019 so với những năm trước đó cho thấy, các địa phương nâng cao ý thức trong công khai ngân sách. Tuy nhiên, các tỉnh, thành phố hoàn toàn có khả năng tiếp tục cải thiện được mức độ công khai ngân sách với tinh thần chủ động, trách nhiệm hơn, nhằm đảm bảo hiệu quả ngân sách, đồng thời có cơ chế cho người dân tham gia trong quá trình ngân sách thông qua việc hiểu và tiếp cận tài liệu về ngân sách kịp thời và đầy đủ.
