Mỹ bắt tay với đồng minh tạo chuỗi cung ứng 'không Trung Quốc'

Theo Nikkei Asian Review, Tổng thống Mỹ Joe Biden dự kiến ký sắc lệnh hành pháp nhằm đẩy nhanh nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng chip và các sản phẩm chiến lược quan trọng khác, giúp nền kinh tế Mỹ giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Theo đó, sắc lệnh yêu cầu phát triển một chiến lược chuỗi cung ứng quốc gia và dự kiến đưa ra các khuyến nghị cho mạng lưới cung ứng ít chịu ảnh hưởng bởi thảm họa từ sự gián đoạn và các lệnh trừng phạt của những quốc gia không thân thiện.

Vấn đề về chuỗi cung ứng công nghệ càng trở nên cấp thiết với tình trạng thiếu chip trong năm nay đã gây ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến các nhà sản xuất ô tô. Ảnh: Reuters.

Các biện pháp sẽ tập trung vào chất bán dẫn, pin xe điện, đất hiếm và sản phẩm y tế. Sắc lệnh nêu rõ "Mỹ sẽ làm việc với các đồng minh để tiến tới một chuỗi cung ứng bền vững, mạnh mẽ và linh hoạt".

Chuỗi cung ứng “không Trung Quốc”

Chính quyền Washington dự kiến bắt tay với Đài Loan, Nhật và Hàn Quốc trong lĩnh vực sản xuất chip và các nền kinh tế châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Úc, về khai thác đất hiếm.

Mỹ còn lên kế hoạch chia sẻ thông tin với các đồng minh trên mạng lưới cung cấp các sản phẩm quan trọng và sẽ tìm cách thúc đẩy sản xuất bổ sung. Quốc gia này cũng xem xét một khuôn khổ nhằm chia sẻ nhanh chóng những mặt hàng trên trong trường hợp khẩn cấp, cũng như thảo luận về việc đảm bảo kho dự trữ và năng lực sản xuất dự phòng.

Lãnh đạo Đa số Thượng viện Chuck Schumer cảnh báo: “Chúng ta không thể để Trung Quốc vượt trước mình trong lĩnh vực sản xuất chip”. Ảnh: Reuters.

Vấn đề này càng trở nên cấp thiết hơn khi tình trạng thiếu hụt chip trong năm nay đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nhà sản xuất ô tô của Mỹ.

Theo Boston Consulting Group, thị phần của Mỹ trong việc sản xuất chất bán dẫn toàn cầu giảm mạnh trong những thập kỷ gần đây. Vào những năm 1990, công suất sản xuất chất bán dẫn ở mức 37% giờ giảm xuống còn 12%.

Mỹ cũng yêu cầu Đài Loan - quốc gia sản xuất chất bán dẫn lớn nhất thế giới chiếm tỉ lệ 22% - tăng sản lượng. Tuy nhiên, các nhà máy tại đây đã hoạt động hết công suất và có rất ít lựa chọn để thúc đẩy nguồn cung trong ngắn hạn.

Trong khi đó, Tập đoàn Boston Consulting dự báo: Trung Quốc sẽ dẫn đầu thế giới với 24% thị phần vào năm 2030. Các nhà máy nước này được chính phủ trợ cấp khoảng 100 tỉ USD.

Việc phụ thuộc quá lớn vào Trung Quốc đối với các sản phẩm quan trọng sẽ gây ra rủi ro an ninh cho Mỹ. Bắc Kinh đã sử dụng các quy định để tạo sức ép lên các đối tác thương mại, chẳng hạn như áp đặt lệnh cấm vận xuất khẩu đất hiếm sang Nhật hồi năm 2010 trong bối cảnh tranh chấp về quần đảo Senkaku.

Mỹ nhập khẩu khoảng 80% đất hiếm từ Trung Quốc. Các sản phẩm y tế của Mỹ cũng phụ thuộc tới 90% vào nước này.

Việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng có thể mất khá nhiều thời gian, nhất là trong lĩnh vực chất bán dẫn. Bởi, số lượng các nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới có hạn. Các công ty này có đòn bẩy để quyết định có nên “bắt tay” Mỹ hay không. Vì vậy, Mỹ cần sự hợp tác từ các chính phủ khác.

Bắt tay các đồng minh

Một nguồn tin từ nhân viên làm việc trong chính phủ Nhật tiết lộ: "Tôi được biết rằng Mỹ sẽ đánh giá chuyên sâu chuỗi cung ứng để phân loại mức độ phụ thuộc vào từng quốc gia đối với chất bán dẫn và đất hiếm. Sau đó, Mỹ sẽ đưa ra các biện pháp đối phó với đồng minh”.

Mỹ đã bắt đầu đặt nền móng cho sự hợp tác từ mùa thu năm 2020. Quốc gia này kêu gọi các nền kinh tế giàu tài nguyên hoặc công nghệ như Đài Loan, Nhật và Úc tham gia vào việc tháo gỡ chuỗi cung ứng từ Trung Quốc trong bối cảnh căng thẳng âm ỉ với Bắc Kinh.

Đài Bắc phản ứng đặc biệt nhanh chóng. Hồi tháng 11.2020, các quan chức của Mỹ và Đài Loan đã ký kết một biên bản ghi nhớ nhằm thúc đẩy hợp tác công nghệ trong 7 lĩnh vực, gồm chất bán dẫn và mạng 5G.

Mùa xuân năm ngoái, TSMC - nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới của Đài Loan - tuyên bố xây dựng một nhà máy chế tạo chip trị giá 12 tỉ USD ở Arizona (Mỹ). Nhà máy này có thể trở thành biểu tượng cho mối quan hệ song phương giữa Mỹ và Đài Loan. Chính phủ Mỹ đang trợ cấp cho dự án này.

TSMC bị kẹt giữa 2 siêu cường vì họ từng coi Huawei Technologies là khách hàng chính. Ảnh: Reuters.

Kể từ năm ngoái, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật cũng đi đầu trong nỗ lực thu hút TSMC vào nước này. Mục đích của Nhật là thiết lập một mạng lưới cung ứng 3 chiều vững chắc và cung cấp nguồn chip tiên tiến cho Nhật trong tương lai.

Chính phủ Nhật đã dành ngân sách 200 tỉ yen (1,9 tỉ USD) để “trải thảm đỏ” cho nhà sản xuất chip TSMC, nhằm hướng tới khả năng hợp tác với các công ty Nhật.

Trong lĩnh vực đất hiếm, Mỹ đang hợp tác với Úc để phá vỡ thế thống trị của Trung Quốc. Công ty khai thác đất hiếm Lynas của Úc đang xây dựng một cơ sở chế tạo ở bang Texas với sự hỗ trợ tài chính từ Bộ Quốc phòng Mỹ.

Pin xe điện cũng là một lĩnh vực cần can thiệp vì Panasonic và LG của Hàn Quốc đang đánh mất thị phần vào tay các đối thủ Trung Quốc.

Tuy nhiên, trong các lĩnh vực khác, chẳng hạn như 5G, các chuỗi cung ứng mới có thể trở nên đắt đỏ đối với doanh nghiệp Mỹ và Nhật. Họ không thể làm ăn với những nhà cung cấp Trung Quốc giá rẻ hơn như Huawei Technologies.

Phùng Mỹ