Mỹ hủy bỏ hiệp ước thân thiện ký từ 1955 với Iran

Theo Reuters, thông điệp được Ngoại trưởng Mike Pompeo đưa ra hôm 3/10 sau khi Tóa án Công lý quốc tế ICJ ra phán quyết yêu cầu Mỹ giảm nhẹ các lệnh trừng phạt chống Iran.

Ông Pompeo tuyên bố Iran đang lợi dụng ICJ để phục vụ mục đích chính trị, nhằm né tránh các lệnh trừng phạt mà Washington miêu tả là "khắc nghiệt chưa từng có" nhắm vào Tehran.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu hôm 3/10. Ảnh: AFP.

Phán quyết của ICJ yêu cầu Mỹ chấm dứt cấm vận và cho phép một số hàng hóa vì mục đích nhân đạo được nhập khẩu vào Iran, trong đó có thực phẩm, thuốc men và dụng cụ y tế.

Phán quyết đưa ra dựa trên Hiệp ước Thân thiện, Quan hệ kinh tế và Quyền lãnh sự giữa Mỹ và Iran từ năm 1955, có tính ràng buộc pháp lý. Tuy nhiên, cơ quan này không có chế tài cưỡng chế các quốc gia liên quan thi hành phán quyết.

Mỹ tuyên bố ICJ không có thẩm quyền xét xử vụ việc và bác bỏ phán quyết của tòa. Mặc dù vậy, trong quá khứ, Mỹ đã nhiều lần âm thầm hoặc công khai tuân thủ phán quyết của ICJ trong các vụ việc nước này bị xử thua.

Tòa án Công lý quốc tế ICJ yêu cầu Mỹ phải giảm nhẹ các lệnh trừng phạt chống Iran. Ảnh: ICJ,

Nói về phán quyết của ICJ, ông Pompeo nói Mỹ luôn tích cực tham gia nhằm đảm bảo hoạt động cứu trợ nhân đạo cho Iran luôn được tiếp diễn, bất kể ICJ có yêu cầu hay không.

Ngoại trưởng Pompeo cho biết Mỹ sẽ tiếp tục cung cấp hỗ trợ nhân đạo cho Iran, tuy nhiên cũng cáo buộc Tehran sử dụng tiền cho các mục đích khác, thay vì cứu trợ cho chính người dân của mình.

Ông Pompeo tuyên bố Mỹ sẽ hủy bỏ Hiệp ước Thân thiện, Quan hệ kinh tế và Quyền lãnh sự ký với Iran từ năm 1955 do Tehran nhiều lần lợi dụng văn kiện này gây tổn hại cho lợi ích của Mỹ. Ngoại trưởng Pompeo cho biết Washington đang xem xét các tác động thực tế khi Mỹ rút khỏi hiệp ước này.

Cũng trong ngày 3/10, Ngoại trưởng Pompeo cáo buộc Tehran đứng sau các cuộc tấn công vào các cơ sở ngoại giao của Mỹ ở Baghdad và Basra, Iraq trong tháng 9. "Iran là căn nguyên mối đe dọa hiện tới với người Mỹ ở Iraq. Tình báo của chúng tôi nắm rất rõ, chúng tôi có thể thấy bàn tay của Ayatollah (lãnh tụ tối cao Iran) và tay sai hỗ trợ các vụ tấn công vào nước Mỹ".

Washington cáo buộc Iran đứng sau các vụ tấn công vào cơ sở ngoại giao Mỹ ở Iraq trong tháng 9. Ảnh: AFP.

Hiệp ước Thân thiện, Quan hệ kinh tế và Quyền lãnh sự được ký năm 1955 dưới thời Tổng thống Mỹ Dwight Eisenhower và Vua Iran Mohammad Reza. Đây là thời kỳ quan hệ song phương nồng ấm do Vua Reza là đồng minh được Mỹ và phương Tây ủng hộ.

Quan hệ Mỹ - Iran đổ vỡ sau cuộc chính biến năm 1979, mà chính quyền Tehran nay gọi là cuộc cách mạng Hồi giáo, đưa đảng Cộng hòa Hồi giáo của lãnh tụ tối cao Ayatollah Khamenei lên nắm quyền.

Tuy nhiên, hiệp ước ký năm 1955 chưa từng bị hủy bỏ và Iran nhiều lần sử dụng các điều khoản của văn kiện này để kiện Mỹ ra ICJ.

Iran ồ ạt tấn công quân nổi dậy ở Syria bằng tên lửa đạn đạo Vệ binh Cách mạng Iran hôm 1/10 đã phóng 6 tên lửa đạn đạo Zolfaqar và Qiam vào căn cứ của lực lượng nổi dậy SDF ở miền Đông Syria nhằm trả đũa vụ xả súng hôm 22/9.

Duy Anh