Mỹ và mối đau đầu về cuộc sơ tán lớn nhất lịch sử

Một máy bay vận tải quân sự của Mỹ hạ cánh tại Sân bay Quốc tế Hamid Karzai ở Kabul, Afghanistan vào ngày 22-8. Ảnh: NYTimes

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cam kết dành mọi nguồn lực để sơ tán an toàn công dân Mỹ và các đồng minh của Washington ra khỏi “chảo lửa” Afghanistan nhưng theo giới quan sát đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng trong bối cảnh đã có những tuyên bố đổ lỗi của Taliban về việc “chính quân đội Mỹ đã gây ra tình trạng hỗn loạn ở sân bay Kabul”.

Mỹ hy vọng sẽ sơ tán xong trong ngày 31-8?

Trong tuyên bố mới nhất đưa ra hôm 22-8 (giờ địa phương), Tổng thống Mỹ Joe Biden khẳng định việc sơ tán tại Afghanistan đang tăng tốc và Taliban đang hợp tác, sau khi có tin Taliban đang thiết lập kiểm soát ở sân bay Kabul.

Ông Biden hy vọng sẽ hoàn thành việc di tản trước ngày 31-8. Phát biểu tại Nhà Trắng ngày 22-8, ông Biden nói rằng ông hy vọng không phải kéo dài hạn chót để rút quân và sơ tán người khỏi Afghanistan. Trả lời câu hỏi về việc các lãnh đạo thế giới cho rằng cần thêm thời gian để sơ tán, ông chỉ nói rằng "để xem chúng tôi có thể làm được gì". Mỹ đã đặt thời hạn rút quân ở Afghanistan vào ngày 31-8. Tổng thống Mỹ khẳng định ưu tiên hàng đầu hiện nay là đưa các công dân Mỹ, các đồng minh và người yếu thế Afghanistan ra khỏi nước này một cách nhanh nhất có thể. Các lực lượng chức năng của Mỹ đã mở rộng khu vực vành đai an toàn xung quanh sân bay Kabul nhằm đẩy nhanh công tác sơ tán.

Một chiến binh Taliban lục soát túi của những người ra khỏi sân bay Kabul. Ảnh: AFP

Tổng thống Biden cho biết lực lượng Taliban đã hợp tác nhưng tình hình hiện nay ở thủ đô Kabul vẫn tiếp tục diễn biến nguy hiểm. Trước đó, trong bài phát biểu tại Nhà Trắng ngày 20-8, ông Biden cho biết Mỹ đã sơ tán hơn 18.000 người kể từ tháng 7-2021, trong đó khoảng 13.000 người đã sơ tán từ hôm 14-8, một ngày trước khi Taliban kiểm soát thủ đô Kabul. Trong cuộc điện đàm với Quốc vương Tamim bin Hamad Al Thani của Qatar, Tổng thống Biden mô tả chiến dịch sơ tán người dân khỏi Afghanistan là "cuộc không vận lớn nhất trong lịch sử". Ông cũng nói chiến dịch này có thể sẽ không khả thi nếu không có sự hỗ trợ sớm từ Qatar trong việc tạo điều kiện vận chuyển hàng ngàn người mỗi ngày.

Mỹ đã đặt ra hạn chót ngày 31-8 để rút mọi lực lượng ra khỏi Afghanistan. Tuy nhiên, Tổng thống Biden cho biết có thể binh sĩ Mỹ sẽ vẫn ở lại sau hạn chót đó nếu cần thiết để sơ tán an toàn mọi công dân Mỹ.

Một binh sĩ Mỹ chĩa súng về phía một người đàn ông Afghanistan tại sân bay Kabul. Ảnh: AFP

Taliban nỗ lực giành lại quyền kiểm soát sân bay?

Hiện tại quân đội Mỹ vẫn giữ quyền kiểm soát sân bay quốc tế Hamid Karzai (HKIA), còn gọi là sân bay Kabul, để sơ tán người Mỹ, người Afghanistan xin thị thực nhập cư đặc biệt (SIV), những người Afghanistan từng làm việc cho Mỹ (hoặc đồng minh của Mỹ) có nguy cơ bị Taliban trả thù.

Tuy nhiên, ngày 22-8, hãng tin Reuters dẫn lời các nhân chứng cho biết các lãnh đạo của lực lượng Taliban đã áp đặt một số quy định ở xung quanh sân bay thủ đô Kabul ở Afghanistan. Taliban thiết lập trật tự để đảm bảo mọi người xếp hàng trật tự bên ngoài các lối vào sân bay, tránh cảnh chen lấn. Sân bay Kabul liên tục chứng kiến những ngày hỗn loạn kể từ khi Taliban kiểm soát thủ đô hôm 15-8. Hàng nghìn người đã đổ xô đến sân bay để tìm kiếm cơ may được sơ tán.

Trong một động thái kinh hoàng, quân đội Anh hôm 22-8 cho biết, 7 người dân Afghanistan đã thiệt mạng trong đám đông hoảng loạn cố vào sân bay quốc tế Kabul vào ngày 21-8. Theo nguồn tin của quân đội Anh, đã xảy ra tình trạng chen lấn, giẫm đạp lên nhau khi đám đông tụ tập tại sân bay, đặc biệt là khi một số chiến binh Taliban bắn chỉ thiên để đe dọa những người đang tuyệt vọng tìm đường lên bất kỳ chuyến bay nào để rời khỏi đất nước. Tại hiện trường, các binh sĩ đã che phủ những tấm vải trắng lên các thi thể. Những người lính khác đứng trên các hàng rào bê tông hoặc các container cố gắng trấn an đám đông. Thỉnh thoảng lại vang lên tiếng súng nổ. Hiện chưa rõ nguyên nhân dẫn đến tử vong của những người này là do giẫm đạp, bị ngạt thở hay đau tim.

Người đứng đầu hội đồng hướng dẫn của Taliban, Amir Khan Motaq đã chỉ trích Mỹ về tình trạng hiện nay ở sân bay trong đoạn ghi âm đăng trực tuyến hôm 22-8. Ông này mô tả hành động của Washington là "bạo ngược".

THANH VĂN