Nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế VAT lên 150 triệu: Vẫn còn bất hợp lý?

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, hiện cả nước có khoảng 5,5 triệu hộ kinh doanh, mỗi năm đóng góp 30% GDP. Hiện, mức doanh thu chịu thuế VAT với cơ sở kinh doanh (cá nhân, hộ kinh doanh) hàng hóa, dịch vụ là 100 triệu đồng/năm.

Tại dự thảo Luật thuế VAT sửa đổi mới nhất đang được lấy ý kiến, Bộ Tài chính cho rằng gần 10 năm qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng nhiều, nên việc tăng ngưỡng doanh thu chịu thuế VAT với cơ sở kinh doanh lên 150 triệu đồng/năm, tức tăng 50 triệu đồng so với quy định hiện hành, là để phù hợp với biến động giá cả.

Việc tăng mức chịu thuế này, theo Bộ Tài chính, không làm tăng chi phí tuân thủ, thủ tục hành chính với người nộp thuế và tạo minh bạch trong quản lý thuế.

Bộ Tài chính cho rằng ngưỡng chịu thuế cao hơn 150 triệu/năm sẽ không khuyến khích các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển sang doanh nghiệp.

Các chuyên gia đánh giá chính sách này phù hợp với thực tiễn hiện nay. PSG, TS Định Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính phân tích, lâu nay, ngưỡng chịu thuế 100 triệu đồng/năm được đánh giá là thấp, thậm chí là tận thu với cá nhân kinh doanh. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân sâu xa khiến nhiều người kinh doanh tìm mọi cách trốn tránh nghĩa vụ thuế, từ không đăng ký kinh doanh đến không kê khai đúng doanh thu thực tế trong bối cảnh cơ chế kiểm soát còn hạn chế, thói quen sử dụng tiền mặt phổ biến.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng ngưỡng chịu thuế cần nâng lên cao hơn 150 triệu đồng/năm để phù hợp với Luật thuế thu nhập cá nhân và mức chuẩn nghèo quy định tại Nghị định 07/2021.

Ví dụ, tỉnh Quảng Ngãi đề nghị miễn thuế VAT cho hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 300 triệu đồng một năm. Trong khi Bộ Giao thông Vận tải đề xuất con số 250 triệu đồng, tương đương khoảng 10.000 USD. Còn Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đề nghị ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh khoảng 180 - 200 triệu đồng/năm.

VCCI dẫn chứng so sánh giữa cá nhân kinh doanh và cá nhân làm công ăn lương sẽ thấy sự bất hợp lý. Hiện nay, cá nhân làm công ăn lương có mức giảm trừ gia cảnh đối với trường hợp không có người phụ thuộc 132 triệu đồng/năm, nếu có 1 người phụ thuộc là 184,8 triệu đồng/năm, nếu có 2 người phụ thuộc là 237,6 triệu đồng/năm.

“Với giả định trung bình người lao động có 1 người phụ thuộc, ngưỡng thu nhập chịu thuế đối với người làm công ăn lương cao hơn ngưỡng doanh thu chịu thuế VAT của cá nhân kinh doanh. Đó là chưa kể, để có thể có doanh thu, cá nhân kinh doanh sẽ phải mất các chi phí đầu vào trong khi thu nhập cá nhân thì không có các chi phí này”, VCCI nêu ý kiến.

Theo VCCI, các lĩnh vực khác nhau có kết cấu chi phí và mức thuế suất khác nhau, dù có thể cùng một mức doanh thu. Ví dụ, với lĩnh vực thương mại hàng hóa (như cửa hàng bán lẻ, tạp hóa) có chi phí đầu vào chiếm tỷ trọng lớn trong doanh thu, phần thu nhập mà cá nhân kinh doanh được hưởng không lớn và số thuế thu được chỉ từ 1,5 triệu đồng mỗi năm.

Với lĩnh vực cung cấp dịch vụ, chi phí đầu vào không đáng kể, phần giá trị gia tăng làm ra lớn hơn và số thuế phải nộp cao hơn, thấp nhất 7,5 triệu đồng/năm.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc nâng mức doanh thu chịu thuế lên khoảng 180 - 200 triệu đồng mỗi năm đối với hộ, cá nhân kinh doanh. Đồng thời, ngưỡng tính thuế cần phân loại theo ngành nghề như ngành phân phối, cung cấp hàng hóa có ngưỡng cao hơn ngành dịch vụ, xây dựng…

Trước những đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế VAT của các chuyên gia và doanh nghiệp, Bộ Tài chính lo ngại sẽ ảnh hưởng tới số thu ngân sách nhà nước tại địa phương, nhất là các địa phương có số thu thấp.

Cùng đó, Bộ Tài chính cho rằng ngưỡng chịu thuế cao hơn sẽ không khuyến khích các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển sang doanh nghiệp, khi đó doanh nghiệp phát sinh doanh thu phải nộp thuế VAT.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, về mặt chủ trương chính sách, khi thu hẹp đối tượng nộp thuế sẽ làm giảm thu ngân sách. Tuy nhiên, khu vực hộ kinh doanh đóng góp cho ngân sách chiếm tỷ trọng không cao trong tổng thu ngân sách nhà nước (khoảng 2%), trong khi số lượng hộ kinh doanh có doanh thu dưới 150 triệu đồng/năm không quá lớn, thì việc tác động đến thu ngân sách Nhà nước là không đáng kể. Mặt khác, khi thu hẹp đối tượng nộp thuế nhỏ lẻ sẽ làm đơn giản, gọn nhẹ mức độ quản lý.

“Chúng ta nên thu những cái đáng thu, những cái quá bé, hộ kinh doanh nhỏ lẻ, mang hình thức kinh doanh cải thiện thì cần phải linh hoạt, nhân văn”, ông Thịnh nêu ý kiến.

Đồng tình, ông Nguyễn Văn Được, Trưởng Ban tư vấn Hội tư vấn Thuế Việt Nam, cho rằng nguồn ngân sách hụt thu có thể bù đắp bằng các nguồn nội tại. Ông ví dụ với thuế khoán cho các hộ kinh doanh, hiện do hội đồng tư vấn thuế xã phường đưa ra mức cố vấn nhưng còn chưa phản ánh đúng, đủ khiến thất thu ở khu vực này.

"Cơ quan thuế cần xem lại quy trình, rà soát các hành vi gian lận. Nếu họ làm tốt thì mức doanh thu thuế khoán sẽ đảm bảo hơn", ông Được nêu.

Mặt khác, ngưỡng doanh thu 150 hay 180 triệu đồng không hẳn là lý do khiến các hộ gia đình cân nhắc lựa chọn thành lập doanh nghiệp. "Điều này có thể ảnh hưởng nhưng không phải yếu tố quan trọng. Họ sẽ cân nhắc phụ thuộc vào thể chế, môi trường kinh doanh, chính sách thuế, thủ tục hành chính", ông Được nói.

Hộ kinh doanh không muốn lên doanh nghiệp vì lo tốn kém chi phí, thời gian do phải thực hiện đầy đủ quy định về hóa đơn, chứng từ, có người phụ trách kế toán, báo cáo thuế theo quy định. Doanh nghiệp phải nộp nhiều loại thuế gồm cả thuế thu nhập doanh nghiệp, VAT, bảo hiểm xã hội và các chi phí khác. "Nhưng hộ gia đình chỉ nộp thuế khoán với chi phí thấp hơn nên họ có xu hướng lựa chọn làm hộ kinh doanh, không phải do ngưỡng doanh thu", ông Được lý giải.

Thanh Hoa