NATO tránh viễn cảnh ác mộng với Nga

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg

"Chúng tôi muốn ngăn chặn hoặc tránh một cuộc chạy đua vũ trang mới. Vì vậy, chúng tôi sẽ nghiên cứu xem chúng tôi có thể làm gì hơn nữa liên quan đến vấn đề kiểm soát vũ khí. Một cuộc chạy đua vũ trang mới sẽ rất nguy hiểm và cũng cực kỳ tốn kém. Vì vậy, chúng tôi vô cùng lấy làm tiếc trước sự sụp đổ của Hiệp ước các Lực lượng Hạt nhân tầm trung (INF). Chúng tôi sẽ nỗ lực để đạt được mục tiêu có được cơ chế kiểm soát vũ khí mới hiệu quả, bởi vì đó là cách tốt nhất để giúp hạ nhiệt căng thẳng”, Tổng thư ký NATO cho hay.

Tuy nhiên, ông Stoltenberg nhấn mạnh NATO cũng sẽ tính cả đến việc tăng cường các năng lực quân sự, bao gồm cả “năng lực thông thường” và “sức mạnh hạt nhân” nhằm đảm bảo liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương có đủ năng lực răn đe dù không có hiệp ước INF.

Hôm 11/2, trả lời câu hỏi về việc hiệp ước INF bị xé bỏ, Tổng thư ký NATO Stoltenberg cho biết bước đi này cho thấy “sức mạnh NATO."

"Tôi cho rằng sự sụp đổ của hiệp ước INF – một thỏa thuận tồi và tiêu cực, đã cho thấy tầm quan trọng và sức mạnh của NATO", ông Stoltenberg cho hay. "Chúng tôi (NATO) đã nhất trí với nhau về tất cả các bước đi. Trước hết, chúng tôi đều đồng ý rằng Nga đang vi phạm hiệp ước… Và sau đó chúng tôi đã kêu gọi Nga quay trở lại thực hiện nghiêm chỉnh hiệp ước. Nga không quay trở lại thực hiện hiệp ước. Chúng tôi đã đưa ra khung thời gian và Nga vẫn không quay lại tuân thủ hiệp ước. Sau đó, chúng tôi tất cả đều đồng ý với quyết định rút khỏi hiệp ước INF của Mỹ bởi hiệp ước này chỉ được một bên thực hiện và như vậy nó không có tác dụng. Sau những cuộc tham vấn kín, chúng tôi đồng ý đi theo con đường đó."

Theo Mỹ và NATO, tên lửa 9M729 của Nga vi phạm hiệp ước INF. Vào tháng 1 năm 2019, Bộ Quốc phòng Nga đã mời tất cả các tùy viên quân sự nước ngoài ở Moscow đến trực tiếp xem tên lửa 9M729 để chứng minh tên lửa này tuân thủ đầy đủ mọi quy định của hiệp ước INF. Tuy nhiên, các đại diện của Mỹ và các nước hàng đầu NATO đều không xuất hiện tại sự kiện này.

Hiệp ước Các Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) mang tính lịch sử đã đổ vỡ hồi tháng 8 năm ngoái. INF được ký kết là để giải quyết một cuộc khủng hoảng tên lửa hạt nhân thời Xô-viết nhằm vào các thủ đô phương Tây. Hiệp ước INF được ông Mikhail Gorbachev và ông Ronald Reagan ký năm 1987 cấm Nga và Mỹ phát triển, triển khai và thử nghiệm các tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo được phóng đi từ mặt đất với tầm bắn từ khoảng 300 đến 3.400 dặm (tương đương từ 482km đến 5470km). Hiệp ước này được coi là một thành tựu lớn đạt được trong nỗ lực nhằm “tháo ngòi” căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh và giúp hóa giải nỗi lo sợ về vũ khí hạt nhân ở châu Âu.

Nga và Mỹ liên tục cáo buộc lẫn nhau về những vụ vi phạm hiệp ước. Mỹ tố cáo Nga chế tạo các tên lửa bị cấm trong hiệp ước. Trong khi đó, Nga tố ngược lại rằng Mỹ không tuân thủ INF khi thiết lập các căn cứ quân sự ở Đông Âu có khả năng không chỉ phòng thủ mà còn tấn công được và có thể nhằm vào Nga.

Gần 30 năm sau khi hiệp ước INF được ký kết, Tổng thống Donald Trump đã bất ngờ quyết định rút Mỹ ra khỏi INF để trả đũa cho việc Nga không tuân thủ INF. Nhà lãnh đạo Mỹ còn thề rằng, nước ông sẽ tiếp tục tăng cường kho vũ khí hạt nhân cho đến khi Nga và Trung Quốc “hiểu ra vấn đề”. Mỹ đã bắt đầu khởi động tiến trình rút khỏi hiệp ước INF từ hồi đầu tháng 2/2019. Ngay sau động thái của Mỹ, Nga cũng tuyên bố rút khỏi hiệp ước. Quá trình rút khỏi hiệp ước của Mỹ đã được hoàn tất hồi tháng 8 vừa rồi. Việc Mỹ rút khỏi hiệp ước INF là động thái gây ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh của Châu Âu và vì thế Châu Âu đã không thể tránh khỏi cảm giác choáng váng trước hành động của đồng minh thân thiết Mỹ.

Với việc hiệp ước INF bị hủy bỏ, hiện tại chỉ còn Hiệp ước Cắt Giảm Vũ khí Chiến lược (START MỚI) là bước cản trở cuối cùng đối với viễn cảnh phổ biến vũ khí hạt nhân không kiểm soát. Hiệp ước này có thời hạn đến năm 2021 và Washington chưa quyết định có làm mới nó hay không.

Moscow rất lo lắng trước việc các hiệp ước vũ khí bị hủy bỏ. Bình luận về sự đổ vỡ của hiệp ước INF, Tổng thống Putin khi đó đã cảnh báo rằng, điều này sẽ “tạo ra những nguy cơ lớn cho tất cả mọi người”. Hủy bỏ hiệp ước có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang khốc liệt và nguy hiểm.

Kiệt Linh