Nga lại tuyên bố sẵn sàng đối thoại về nhà máy điện hạt nhân Ukraine

Tổng thống Nga Vladimir Putin vừa cho biết, ông "sẵn sàng thảo luận về tất cả các vấn đề mà hai bên cùng quan tâm hay lo lắng về tình hình xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia". Người đứng đầu Điện Kremlin khẳng định ông rất "cởi mở trước các cuộc đối thoại này".

Một tuyên bố của IAEA đưa ra sau cuộc họp cho biết ông Grossi sẽ gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Kiev "vào cuối tuần này" để thảo luận thêm về nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu của Ukraine.

Ông Grossi đã gặp Tổng thống Zelensky vào tuần trước để thảo luận về việc thiết lập một khu bảo vệ và an toàn hạt nhân xung quanh nhà máy Zaporizhzhia.

Những tuần gần đây, lãnh đạo IAEA đã "tham gia vào các cuộc tham vấn căng thẳng" với cả Ukraine và Nga để thuyết phục hai bên triển khai một khu vực như vậy càng sớm càng tốt, theo thông báo từ cơ quan năng lượng nguyên tử Liên Hợp Quốc.

Theo ông Grossi, tình hình xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia "ngày càng trở nên nguy hiểm, bấp bênh và đầy thách thức" khi các cuộc tấn công quân sự thường xuyên đang đe dọa nghiêm trọng an ninh và an toàn hạt nhân trong khu vực.

"Chúng ta không thể để mất thời gian thêm nữa. Rủi ro rất lớn", ông nói, nhấn mạnh rằng cần làm mọi thứ để tránh xảy ra một tai nạn hạt nhân ở Ukraine.

Nga kiểm soát nhà máy Zaporizhzhia, miền nam Ukraine, từ tháng 3/2022 nhưng cơ sở này vẫn do nhân viên kỹ thuật Ukraine vận hành.

Nhà máy nằm trong tỉnh Zaporizhzhia, nơi Nga vừa tuyên bố sáp nhập cùng với ba tỉnh khác là Donetsk, Lugansk và Kherson sau cuộc trưng cầu dân ý tổ chức tháng trước.

Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 5/10 ký sắc lệnh quốc hữu hóa nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia của Ukraine.

"Chính phủ sẽ đảm bảo các cơ sở hạt nhân trong nhà máy được tích hợp như tài sản liên bang", sắc lệnh hành pháp được Tổng thống Nga Vladimir Putin ký có đoạn.

Theo sắc lệnh này, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraine sẽ do chi nhánh của tập đoàn quốc doanh Nga Rosatom quản lý.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Vershinin ngày 5/10 tuyên bố rằng, nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia hiện "nằm trên lãnh thổ Nga và cần được vận hành dưới sự giám sát của các cơ quan Nga phù hợp".

Phản ứng về quyết định quốc hữu hóa nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, Bộ Ngoại giao Ukraine kêu gọi đối tác quốc tế áp lệnh trừng phạt đối với tập đoàn Rosatom của Nga.

"Chúng tôi kêu gọi Liên minh châu Âu, G7 và các đối tác khác khẩn trương cân nhắc áp lệnh trừng phạt với Rosatom, công ty con của họ cũng như những đơn vị quan trọng khác trong ngành năng lượng hạt nhân của Nga", Bộ Ngoại giao Ukraine nêu rõ.

Kiev cũng kêu gọi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) hạn chế hợp tác với bất cứ dự án nào của Nga.

Mới đây nhất, cơ quan năng lượng nguyên tử Ukraine hôm 11/10 cáo buộc Nga bắt phó giám đốc nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, kêu gọi IAEA can thiệp.

Valeriy Martynyuk, phó giám đốc phụ trách nhân sự tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, bị lực lượng Nga bắt ngày 10/10 và đưa tới một địa điểm chưa xác định, cơ quan năng lượng nguyên tử Ukraine Energoatom cho biết trên Telegram hôm nay.

Theo Energoatom, Nga dường như muốn Martynyuk cung cấp thông tin cá nhân của các nhân viên nhà máy Zaporizhzhia ở miền nam Ukraine "nhằm ép họ làm việc cho cơ quan năng lượng nguyên tử Nga Rosatom sớm nhất có thể".

Energoatom kêu gọi Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi và cộng đồng quốc tế "thực hiện mọi biện pháp có thể" để Martynyuk được trả tự do.

Ukraine ngày 30/9 cáo buộc Nga bắt Ihor Murashov, tổng giám đốc nhà máy Zaporizhzhia. IAEA ngày 3/10 xác nhận Murashov đã được thả và trở về với gia đình.

Nhiều cuộc pháo kích gần đây xảy ra quanh khu vực nhà máy Zaporizhzhia, làm dấy lên lo ngại nguy cơ xảy ra sự cố hạt nhân tương tự thảm họa Chernobyl năm 1986. Nga và Ukraine cáo buộc lẫn nhau gây ra những vụ tấn công này.

Việt Hùng