Người thân của người bị oan cũng cần được bồi thường thiệt hại về tinh thần

Báo cáo một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau đối với vấn đề bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự (Điều 27). Ông cho biết, qua tổng hợp ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) còn có 2 loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng chỉ giới hạn bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Loại ý kiến thứ hai thì đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự, mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định

Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng, Điều 27 của dự thảo Luật kế thừa quy định của Luật hiện hành, đồng thời phù hợp với quy định tại Điều 591 Bộ luật dân sự, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước. Bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng.

"Nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan nói chung trong hoạt động tố tụng hình sự thì phải làm rõ một số vấn đề như mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan…" - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nêu.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng trên thực tế, người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự cũng chịu những tổn thất nghiêm trọng về mặt tinh thần mà không phụ thuộc vào việc người bị oan còn sống hay đã chết.

Qua tổng hợp, nhiều ý kiến tại các Đoàn ĐBQH, ý kiến tại Hội nghị ĐBQH chuyên trách và ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng cần bổ sung quy định này cho phù hợp với thực tiễn, đồng thời việc bổ sung này cũng không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự được quy định trong Bộ luật dân sự .

Thảo luận tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng yêu cầu Ban soạn thảo và Cơ quan thẩm tra giải thích rõ hơn. “Bồi thường cho thân nhân đã bị thiệt hại là chia sẻ rủi ro cho gia đình và điều này không ai muốn. Nhưng người trực tiếp bị thiệt hại thì mình bồi thường rồi còn thân nhân mình giải quyết ra sao? Cấp độ bồi thường vào loại nào?”, Phó Chủ tịch Quốc hội nói.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long phát biểu tại phiên họp

Giải trình vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng nếu quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ Luật dân sự năm 2015.

“Cơ sở pháp lý để giải quyết bồi thường cho hàng thừa kế là không có. Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước hiện hành không quy định về vấn đề này. Hơn nữa kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho hàng thừa kế. Làm vậy sẽ mở rộng đối tượng bị thiệt hại theo quy định của Bộ Luật dân sự và không bình đẳng đối với các trường hợp khác, như xử lý kỷ luật buộc thôi việc công chức, trường hợp này người thân thích cũng bị ảnh hưởng nếu suy đến cùng” – Bộ trưởng phân tích.

Theo ông, Nhà nước sẽ phải chi một khoản tiền nhiều hơn cho bồi thường. Khó khăn nữa là không biết được hàng thừa kế là bao nhiêu, trường hợp bồi thường thì bồi thường cho ai?, bồi thường một cục hay chia đều cho tất cả? Bộ trưởng Lê Thành Long đề nghị theo phương án Chính phủ trình là bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu yêu cầu đại diện Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) giải thích, tại sao pháp luật hiện hành không quy định nhưng trong thực tế vừa qua TANDTC đã bồi thường cho cả những người thân thích về mặt tinh thần?

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu điều hành phiên thảo luận

Phó Chánh án TANDTC Tống Anh Hào cho biết, khi bị oan sai thì không chỉ người bị oan chịu tổn thất về tinh thần mà những người thân thích, nhất là vợ chồng, cha mẹ, con cái (hàng thừa kế thứ nhất) cũng bị ảnh hưởng về tinh thần.

“Người bị oan không chết nhưng chịu tổn thất về tinh thần, và dù muốn hay không thì người thân của họ cũng bị ảnh hưởng. Chính vì vậy, vừa qua đúng là luật chưa quy định nhưng thực tiễn khi giải quyết 2 vụ việc TANDTC đã bồi thường về mặt tinh thần. Đề nghị UBTVQH xem xét, cân nhắc”.

Đồng quan điểm về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói: “Một người bị hàm oan thì gia đình, bố mẹ, vợ con họ còn chịu những hậu quả nghiêm trọng như con cái bỏ học, bỏ việc, thậm chí là tự vẫn. Vậy Nhà nước có công nhận thiệt hại không?”

Do còn có những ý kiến khác nhau, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan tiếp tục thảo luận, báo cáo ra Quốc hội tại kỳ họp thứ 3 để tiếp tục thảo luận, cho ý kiến.

Quỳnh Vinh