Nguồn gốc, ý nghĩa của lễ Vu Lan

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Cường, Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam, trong ngày rằm tháng 7 (15 tháng 7 âm lịch) có hai ngày lễ lớn của người Việt đó chính là Vu Lan báo hiếu và xá tội vong nhân. Hai lễ này hoàn toàn khác nhau về nguồn gốc và ý nghĩa. Ảnh: Việt Linh.

Lễ Vu Lan xuất phát từ sự tích về Bồ Tát Mục Kiền Liên đại hiếu cứu mẹ. Mục Kiền Liên là đồ đệ của Phật, muốn cứu mẹ khỏi ngạ quỷ vì ác nghiệp của những kiếp trước nhưng không thể dùng pháp lực để hóa giải, chỉ còn cách nhờ sự hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới thành công. Vào ngày rằm tháng 7, nhân lúc chư tăng mãn hạ (sau 3 tháng an cư kiết hạ) thì sửa một cái lễ đặt vào trong chiếc chậu để dâng cúng và thành khẩn cầu xin mới có thể cứu rỗi vong nhân khỏi địa ngục tăm tối. Mục Kiền Liên thành tâm làm theo lời Phật dạy nên đã cứu được mẹ và giải thoát được tất cả vong hồn bị giam cầm ở âm cung. Ảnh: Quỳnh Trang.

Từ đó, lễ Vu Lan ra đời có ý nghĩa tưởng nhớ, báo đáp công ơn sinh thành, giáo dưỡng của cha mẹ, tổ tiên. Vu Lan là dịp để những người con bày tỏ lòng hiếu thảo, thương yêu cha mẹ. Ảnh: Quỳnh Trang.

Còn ngày xá tội vong nhân xuất phát từ câu chuyện của đức Phật A Nan Đà. Trong lúc đức Phật tụng kinh có một con Quỷ Miệng Lửa bay vào báo hiệu 3 ngày nữa ông sẽ chết và bị hóa thành Diệm Khẩu Quỷ. Theo đó, để kéo dài tuổi thọ, tăng thêm phước, đức Phật phải cho chúng thức ăn kết hợp với tụng kinh siêu độ. Ảnh: Quỳnh Trang.

Từ đó, ngày rằm tháng 7 hay còn được gọi là ngày cầu siêu, xá tội vong nhân ra đời. Từ tối 15/7 âm lịch đến hết ngày 30/7, Quỷ Môn Quan sẽ mở để cho các vong hồn trở lại trần thế. Do vậy, người Việt thường làm lễ xá tội vong nhân để cầu các vong hồn không nơi nương tựa về kịp cõi âm, không quấy phá thân chủ. Đồng thời, khấn cầu sự bình an, vô sự cho người thân trong gia đình. Ảnh: Quỳnh Trang.

Vào ngày xá tội vong nhân ở các chùa lớn, người ta dựng một đàn bằng gỗ từ bàn thờ Phật đến giữa sân chùa. Những người muốn giải thoát cho linh hồn người thân sẽ đến chùa, đốt hương, thắp nến. Hòa thượng trụ trì chùa cùng các sư sãi, tín đồ sẽ tụng kinh niệm thần chú, cầu xin lòng nhân từ của chư Phật đại xá, thúc giục việc giải thoát cho các linh hồn. Ảnh: Thái An.

Theo GS Nguyễn Văn Huyên, ngày xá tội vong nhân có tầm luân lý lớn, bởi nó hướng mọi người ăn ở tốt trong cuộc đời trần gian, an ủi các hồn trong cuộc đấu tranh giành sự sống. Tục này khiến linh hồn phải hoàn thiện, phải làm tinh tế bản thể của mình bằng cách thực hành đức nhân từ và từ bỏ cuộc đời phàm tục. Ảnh: Thái An.

Kiều Trang