Nguy cơ cuộc đua vũ trang mới giữa Nga và Mỹ

Trò chơi "nắn gân"

Sáng sớm ngày 24-8, sự bình yên và tĩnh lặng của Bắc Cực đã bị phá vỡ. Một tàu ngầm Nga đã xuyên qua băng gần Bắc Cực và bắn một tên lửa đạn đạo liên lục địa loại Sineva. Cách đó hơn 1.600km về phía Nam, nhưng vẫn trong vùng Bắc Cực, một tàu ngầm của Nga đã phóng tên lửa đạn đạo Bulava từ bên dưới bề mặt của biển Barents.

Thời gian và địa điểm của các thử nghiệm này được coi là lời nhắn gửi đầy đanh thép của Nga tới Mỹ và phần còn lại của thế giới. Hãng Tass viết: "Nga tuyên bố hai vụ phóng thử nghiệm vào ngày 24-8-2019. Các vụ phóng gần như đồng thời được thực hiện bởi hai tàu ngầm; một chiếc tàu lớp Delta-IV có tên Tula bắn từ Bắc Cực và chiếc tàu lớp Borei-I mới hơn Yuri Dolgoruky bắn ra từ vùng nước lạnh lẽo của biển Barents.

Một trong những tên lửa bay một vài ngàn dặm để tác động ở một góc xa của bờ biển Thái Bình Dương của Nga, và chiếc kia hạ cánh ở bán đảo Kanin ở phía Bắc Bắc Cực".

Trong một tuyên bố, Bộ Quốc phòng Nga cũng khẳng định, tên lửa liên lục địa sử dụng nhiên liệu lỏng Sineva đã được phóng từ tàu ngầm Tula trong khi tên lửa mới nhất sử dụng nhiên liệu rắn Bulava được phóng từ tàu ngầm Yuri Dolgoruki. Các tên lửa này đã bắn trúng các mục tiêu tại bãi thử Chizha ở khu vực Arkhangelsk và bãi thử Kura trên bán đảo Kamchatka ở vùng Viễn Đông Nga.

Tuyên bố còn nêu rõ: "Vụ phóng tên lửa đã khẳng định các tính năng kỹ thuật cụ thể của tên lửa đạn đạo cũng như hiệu suất của toàn bộ hệ thống tên lửa trên tàu ngầm".

Cũng theo Bộ Quốc phòng Nga, các cuộc phóng thử tên lửa này nằm trong kế hoạch huấn luyện tác chiến của quân đội nước này. Trước đó một ngày, Nga đã hạ thủy lò phản ứng hạt nhân nổi đầu tiên trên thế giới.

Được nạp đầy nhiên liệu hạt nhân, lò phản ứng Akademik Lomonosov đã rời cảng Murmansk ở Bắc Cực để tham gia một hành trình dài 5.000km tới cảng Pevek ở Đông Bắc Siberia.

Thế giới đang mong ngóng một cuộc đối thoại mới giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Getty

Theo giới quan sát, các vụ thử tên lửa và hạ thủy lò phản ứng hạt nhân nổi diễn ra chưa đầy 3 tuần sau một vụ tai nạn tại khu vực thử nghiệm của hải quân Nyonoksa khiến 5 người chết và nhiều người bị thương. Sự cố đó được cho là do vụ nổ động cơ nhiên liệu lỏng, làm tăng mức độ phóng xạ trong khu vực.

Ngoài ra, gần đây, Nga đã phải hứng chịu một vụ nổ kho đạn khổng lồ ở Siberia và một vụ tai nạn nghiêm trọng trên tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân Losharik. Các thử nghiệm mới có thể được dự định để đặt một phần cuối tích cực cho chuỗi sự kiện bi thảm này.

Quan trọng hơn, tiến hành các vụ thử tên lửa từ Bắc Cực nhấn mạnh thái độ của Nga đối với Bắc Cực. Năm 2007, Nga đã sử dụng một chiếc tàu ngầm mini lặn sâu để đặt một lá cờ Nga dưới đáy biển bên dưới Bắc Cực.

Về mặt kinh tế, Nga tiếp tục khoan dầu và khí đốt trên thềm Bắc Cực, và đã tài trợ cho các dự án mà một ngày nào đó có thể thu hoạch được hydrocarbon khó kiếm từ dưới lớp băng. Trong khi đó, băng rút đã cho phép một dòng tàu buôn lớn hơn bao giờ hết trên tuyến đường phía Bắc, với 18 triệu tấn hàng hóa đi qua bờ biển Bắc Cực vào năm 2018.

Trên mặt trận quân sự, Nga cũng đã xây dựng các tiền đồn mới và các đơn vị quân sự được tăng cường trong khu vực, được minh họa bởi căn cứ Trefoil Bắc Cực trên Franz Josef Land, một quần đảo phủ đầy băng hoang vắng ở Bắc Băng Dương.

Trong khi đó, sau khi rút khỏi INF, Washington đã thử nghiệm phiên bản phóng từ mặt đất của tên lửa hành trình Tomahawk - loại tên lửa bị cấm hơn 30 năm qua.

Hãng tin AP cho hay, tên lửa được phóng tại bờ biển thuộc bang California hôm 18-8. "Lầu Năm Góc xác nhận vũ khí thử nghiệm là một phiên bản của tên lửa hành trình Tomahawk mà hải quân Mỹ sử dụng, được điều chỉnh và khai hỏa trên mặt đất. Tên lửa được phóng từ đảo San Nicolas và bắn trúng mục tiêu cách đó hơn 500km. Tầm bắn của tên lửa này có thể lên đến 1.000km.

Ngoài phiên bản khai hỏa trên đất liền của Tomahawk, Lầu Năm Góc cũng công bố ý định bắt đầu thử nghiệm tên lửa đạn đạo tầm bắn 3.000-4.000km. Bộ tưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper nhấn mạnh, ông muốn Lầu Năm Góc phát triển và triển khai tên lửa có năng lực hạt nhân tầm trung sớm nhất có thể…", bài báo trên hãng AP có đoạn viết.

Vụ thử tên lửa Tomahawk tại đảo San Nicolas, California chiều 18-8. Ảnh: Scott Howe.

Nỗi lo chiến tranh tổng lực

Như vậy, với những động thái mới nhất của cả Nga và Mỹ, nỗi lo của cộng đồng quốc tế về việc sự đổ vỡ của INF sẽ châm ngòi một cuộc chạy đua vũ trang mới không phải là không có cơ sở. Hiệp định INF ký năm 1987 cấm Mỹ và Liên Xô (sau này là Nga), sử dụng mọi loại tên lửa có tầm bắn từ 500-5.500km. Washington và Moscow đều chính thức rút khỏi INF vào ngày 2-8.

Tại phiên họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (LHQ) hôm 23-8, cả Nga và Mỹ cũng đều đưa ra những ý kiến tranh cãi về vấn đề kiểm soát vũ khí, cáo buộc nhau gây ra một cuộc chạy đua vũ trang mới.

Trong khi Phó Đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyanskiy kêu gọi các nước châu Âu hành động để ngăn chặn Mỹ triển khai tên lửa tầm trung tại châu lục này thì đại diện của Mỹ tại LHQ lại nhấn mạnh việc Nga và Trung Quốc tiếp tục tăng cường sức mạnh quân sự…

Nhưng có lẽ sự lo lắng này càng gia tăng khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh phản ứng ''đối xứng'' với vụ thử tên lửa của Mỹ. Cụ thể, hôm 24-8, nhà lãnh đạo Nga đã yêu cầu Bộ Quốc phòng và các cơ quan khác phân tích mối đe dọa từ vụ thử tên lửa tầm trung mới đây của Mỹ để có phương án trả đũa.

"Nước Nga không thể ngồi yên. Việc Mỹ triển khai các tên lửa mới tới khu vực châu Á - Thái Bình Dương ảnh hưởng tới lợi ích cốt lõi của chúng ta vì chúng nằm gần biên giới Nga", Tổng thống Vladimir Putin nói tại cuộc họp khẩn của Hội đồng an ninh Liên bang Nga.

Ông Vladimir Putin lưu ý rằng Mỹ đã thử tên lửa mới bằng bệ phóng Mk-41, bệ phóng được bố trí tại căn cứ phòng thủ tên lửa của Mỹ tại Romania mà trước đó Mỹ tuyên bố không có khả năng phóng tên lửa hành trình tầm trung.

"Các tên lửa được khai hỏa từ bệ phóng MK-41 ở châu Âu sẽ chỉ mất 10 phút để bay đến các thành phố lớn của Nga. Điều này cho thấy cuộc thử nghiệm này không phải là ngẫu hứng, mà là liên kết tiếp theo trong chuỗi sự kiện đã được lên kế hoạch và thực hiện trước đó.

Phía Mỹ ngoan cố phủ nhận điều này, cho rằng những chiếc MK-41 trên đất liền được cho là không thể phóng tên lửa hành trình Tomahawk trên biển. Hiện tại, sự thật về hành vi vi phạm của họ đã được đưa ra ngoài và không thể tranh chấp - chính họ đã nói về điều đó", nhà lãnh đạo Nga nêu rõ và nhấn mạnh đây là vấn đề rất nghiêm trọng.

Nga đã phóng một tên lửa từ tàu ngầm lớp Delta-IV ở Bắc Cực hôm 24-8. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga.

Trước những cáo buộc của Nga, Mỹ cho biết, họ không có kế hoạch sắp triển khai các tên lửa đất đối đất mới ở châu Âu. Tuy nhiên, dù cả Nga-Mỹ có giải thích gì thêm nữa thì những động thái tiếp theo của họ vẫn gây nên những nguy cơ với an ninh thế giới.

Tờ Politic viết: "Với cái chết của INF, việc Lầu Năm Góc thử nghiệm một tên lửa hành trình tầm trung, trên mặt đất, Nga đáp trả bằng việc phóng thử tên lửa và dần đến hạn của Hiệp ước START mới, người ta có thể cảnh giác về nguy cơ trở lại Chiến tranh Lạnh và thậm chí và chạy đua vũ trang.

Mỹ và Nga - hai siêu cường hạt nhân lớn nhất thế giới - đang trên đỉnh của một cuộc chạy đua vũ trang thế kỷ 21 sẽ gây bất lợi cho sự ổn định chiến lược và gây thêm một trở ngại trong cách ổn định mối quan hệ Nga-Mỹ vốn đã căng thẳng và khắc nghiệt" .

Tờ New York Times thì bình luận: "Tổng thống Mỹ Ronald Reagan và Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev cuối cùng đã đi đến kết luận hợp lý rằng không có người chiến thắng trong một cuộc thi vũ khí và việc đưa tài nguyên vào các tên lửa tinh vi hơn bao giờ hết là không bền vững.

Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Vladimir Putin nên học một bài học từ những người tiền nhiệm và hợp tác làm việc để ngăn chặn tình hình trở nên tồi tệ hơn. Mục đầu tiên là giải quyết cuộc khủng hoảng tiềm tàng do sự sụp đổ của INF. Chỉ tay trong một cuộc chiến tranh về nhận thức cộng đồng không phục vụ mục đích nào khác ngoài việc chính trị hóa hơn nữa một nỗ lực nhằm xoay chuyển mối quan hệ.

Thay vì tham gia vào cuộc chiến ngôn từ, ông Donald Trump và ông Vladimir Putin nên ngay lập tức phái đi và trao quyền cho các nhà đàm phán để đưa ra một cuộc thảo luận toàn diện về các giới hạn và giới hạn cho các hệ thống tên lửa tầm trung, tầm xa vốn đã được bảo vệ theo Hiệp ước INF.

Trong khi INF có thể đã chết và bị chôn vùi, Washington và Moscow có thể bắt đầu công việc mã hóa một sự hiểu biết không chính thức, theo đó việc triển khai các tên lửa được bảo vệ bởi hiệp ước INF bị cấm.

Thứ hai, Tổng thống Donald Trump nên ngừng lãng phí thời gian quý báu và nhận ra rằng việc gia hạn thỏa thuận START mới là vì lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ. START mới, bao gồm số lượng đầu đạn hạt nhân được triển khai trên các bệ phóng trên mặt đất, trên biển và trên không lên, là một thông tin cho Mỹ về kho vũ khí hạt nhân chiến lược của Nga.

Hiệp định bắt buộc trao đổi thông tin, dữ liệu chính xác về số lượng, loại và vị trí của các đầu đạn hạt nhân được triển khai của Moscow và một loạt các cuộc kiểm tra trực quan hàng năm mà bản thử nghiệm có hiệu lực để hỗ trợ xác minh sự tuân thủ của Nga.

Không có START mới, tất cả các thông tin và quyền truy cập này sẽ biến mất, giải phóng Moscow để triển khai thêm đầu đạn và tăng động lực cho các quan chức Mỹ dựa trên các quyết định chiến lược trong tương lai về các giả định trong trường hợp xấu nhất.

Cho phép cơ chế kiểm soát vũ khí cuối cùng còn lại giữa hai quốc gia với 12.600 vũ khí hạt nhân kết hợp hết hạn là vô nghĩa vì nó nguy hiểm.Và Washington và Moscow cũng có thể sử dụng một cuộc đối thoại khó khăn, nhưng cần thiết về các vấn đề bất đồng để giúp đảm bảo cạnh tranh trong một lĩnh vực không ảnh hưởng tiêu cực đến hợp tác trong các lĩnh vực khác.

Sự khôn ngoan đòi hỏi phải tìm kiếm cơ hội hợp tác về lợi ích chung trên tất cả mọi thứ, từ chống khủng bố và kiểm soát vũ khí đến buôn bán và không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của nhau.

Nhiều lần, điều này có nghĩa là nuốt niềm tự hào của bạn và nói chuyện trực tiếp với các đối thủ. Nếu các quan chức Mỹ và Nga có thể làm điều đó trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, họ có thể làm điều đó ngay hôm nay".

Huyền Chi (tổng hợp)