Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai: Luôn tự hào là người Việt Nam

Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai. Ảnh: Hồng Hà

Sinh năm 1973 tại Ninh Bình, lớn lên tại Bạc Liêu, Nguyễn Phan Quế Mai tốt nghiệp khoa Quản trị kinh doanh chuyên ngành truyền thông của Trường Đại học Monash (Australia) theo chương trình học bổng của Chính phủ nước này. Sau đó, chị học Thạc sĩ ngành Viết văn, theo học bổng của trường Đại học Lancaster (Anh). Nguyễn Phan Quế Mai đã vinh dự được nhận học bổng Tiến sĩ Viết văn. Chị đã học và làm việc cho Trường Đại học Lancaster (Anh).

Có thể nói, chị là một nhà thơ thành công với nhiều tập thơ đã xuất bản như Trái cấm, Cởi gió, Những ngôi sao hình quang gánh, Bí mật của hoa sen và Tổ quốc gọi tên mình...

Đặc biệt, bài thơ "Tổ quốc gọi tên mình" đã làm lay động hàng triệu triệu trái tim người Việt. Theo lời chị kể, bài thơ được sáng tác khi đang ngồi trên máy bay, trong một chuyến công tác: “Máy bay cất cánh. Tôi nghiêng người nhìn qua cửa sổ, Hà Nội trải dài dưới mắt tôi. Tổ quốc tôi đó, những ngôi nhà nhỏ xinh lấp lánh ánh nắng, những thửa ruộng ngời lên như ngọc, những lùm cây xanh thẳm bình yên đang tỏa bóng xuống dòng sông Hồng uốn quanh như một dải lụa mềm. Ôi! Tổ quốc, Tổ quốc! Tôi gọi thầm và chợt tiếng động cơ máy bay như tiếng sóng vọng về:

“Tôi đang nghe Tổ quốc gọi tên mình

Bằng tiếng sóng Trường Sa, Hoàng sa dội vào ghềnh đá...”

Hai câu thơ đầu tiên hiện lên trong tâm trí tôi. Tôi tìm vội giấy bút ghi lại. Như một mạch nước ngầm đã được khai thông, những câu thơ khác cứ thế tuôn trào. Tình cảm yêu thương dồn nén mà tôi dành cho dải đất Việt giờ đây được cất nên lời. Tôi viết rất nhanh, một mạch, không chỉnh sửa. Rồi tôi đọc lại, chọn lọc các khổ thơ, sửa chữa câu từ, sắp xếp chúng để các thông điệp của bài thơ được truyền tải rõ ràng và mạch lạc nhất”.

Nhịp thơ chính là nhịp sóng, là nhịp “Bằng tiếng sóng Trường Sa, Hoàng Sa dội vào ghềnh đá”. Nguyễn Phan Quế Mai không kìm nổi cảm xúc trực tiếp của mình: “Tổ quốc của tôi - Tổ quốc của tôi!”. Sau khi được chắp cánh bằng âm nhạc, ca khúc Tổ quốc gọi tên mình (nhạc Đinh Trung Cẩn) đã được đề cử giải Bài của năm tại giải Âm nhạc cống hiến lần thứ 10, năm 2015. Bài thơ được in trong tuyển tập thơ có tên “Tổ quốc gọi tên mình” của Nguyễn Phan Quế Mai phát hành vào tháng 7-2015 hiện đang là tác phẩm thơ bán chạy nhất. Tập thơ gồm 99 bài, được chia làm 3 phần, trong đó, phần 1: “Tôi nghe tiếng Tổ quốc tôi” viết về quê hương, đất nước; phần 2: “Dịch chuyển” viết về những chuyến đi nước ngoài và phần 3: “Rơi nhẹ ngàn năm” viết về tình yêu đôi lứa.

Nguyễn Phan Quế Mai đã cùng thơ của mình đi nhiều nơi trên thế giới. Với tập thơ song ngữ Việt - Anh mang tên “Bí mật của hoa sen” (Nhà xuất bản BOA Editions, New York, dịch cùng Brusher Welger, 2014), Nguyễn Phan Quế Mai là nhà thơ Đông Nam Á đầu tiên có sách được xuất bản trong loạt ấn phẩm Lannan Translations Selection Series của Mỹ. Năm 2014, chị nhận bằng tốt nghiệp xuất sắc từ chương trình Thạc sĩ Viết văn, Trường Đại học Lancaster (Anh). Năm 2013, chị vinh dự được đọc thơ tại Liên hoan thơ quốc tế Medelline, tổ chức ở Colombia.

Chị cũng là dịch giả của 6 tuyển thơ được xuất bản song ngữ Việt - Anh. Tuyển tập thơ Việt Nam hiện đại của nhiều tác giả do chị tuyển chọn và chuyển ngữ sẽ được Nhà xuất bản Shabda Press (Mỹ) phát hành trong thời gian tới.

Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai tâm sự: “Khi làm thơ, tôi không nghĩ nhiều về bút pháp, tôi không nghĩ về việc đổi mới hay làm một cái gì khác, tôi muốn kể một câu chuyện mới mẻ, một câu chuyện chưa từng ai kể”. Nguyễn Phan Quế Mai có khả năng sáng tác song ngữ Anh-Việt. Thậm chí có những bài thơ được chị viết bằng tiếng Anh trước, sau mới dịch sang tiếng Việt: “Mỗi bài thơ như một bức tường, ta phải tìm được một cánh cửa để mở vào đó. Với tôi, sự chuyển ngữ rất thú vị. Bởi tôi là người đam mê với việc đưa những câu chuyện của mình ra thế giới”. Với Nguyễn Phan Quế Mai, thơ ca thật sự là phép nhiệm màu. Nó đang mang lại cho chính chị và độc giả của chị liều thuốc tâm hồn kỳ diệu.

Dù sống xa Tổ quốc, nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai vẫn luôn dõi theo tình hình đất nước và luôn tự hào mình là người Việt.

Nguyễn Phan Quế Mai là nhà thơ đặc biệt có duyên với nhiều giải thưởng danh giá, giải thưởng văn học: Giải Nhất cuộc thi Thơ về 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội; Giải thưởng Thơ Hội Nhà văn Hà Nội năm 2010; Giải thưởng Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội (2010); học bổng toàn phần của Trường Đại học Lancaster (2012-2014, 2015-2018); Giải thưởng từ quỹ Prince Claus, Hà Lan (2013); Giải thưởng từ quỹ Văn hóa Lannan, Mỹ (2014), cùng nhiều giải thưởng dành cho bài hát “Tổ quốc gọi tên mình” (thơ Nguyễn Phan Quế Mai, nhạc Đinh Trung Cẩn).

Nguyễn Thị Hồng Hà